Khi đến một cửa hàng bất kỳ, người tiêu dùng thường có xu hướng xem xét nhiều lựa chọn khác nhau thay vì mua ngay một món hàng nào đó.
Dựa trên niềm tin ấy, những nhà sản xuất ôtô đã phát triển mảng ôtô plug-in hybrid (PHEV), cung cấp một phương thức trải nghiệm ôtô điện sơ khai trước khi khiến họ quyết định chi tiền cho một chiếc xe thuần điện.
Vì lẽ đó, PHEV thường được mô tả như cầu nối, một bước đệm chuyển tiếp giữa ôtô động cơ đốt trong với tương lai xanh của ngành vận tải.
Tuy nhiên tại châu Âu, nơi từng là thị trường quan trọng nhất của PHEV, doanh số của những chiếc xe lai điện này đang có dấu hiệu chững lại.
Ôtô thuần điện tăng trưởng mạnh mẽ
Dữ liệu mới nhất cho thấy PHEV và ôtô điện dùng pin (battery-electric vehicles, BEV) đang có những quỹ đạo phát triển rất khác nhau.
| Doanh số ôtô điện tại châu Âu giai đoạn 2019-2022 | |||||||||||||||
| Số liệu: BloombergNEF | |||||||||||||||
| Nhãn | Quý I/2019 | Quý II/2019 | Quý III/2019 | Quý IV/2019 | Quý I/2020 | Quý II/2020 | Quý III/2020 | Quý IV/2020 | Quý I/2021 | Quý II/2021 | Quý III/2021 | Quý IV/2021 | Quý I/2022 | Quý II/2022 | |
| Doanh số xe plug-in hybrid | nghìn xe | 39.3 | 36.7 | 38.2 | 75 | 115.1 | 97 | 196.3 | 287.6 | 270 | 296.9 | 254.3 | 284.2 | 262.2 | 260 |
| Doanh số xe thuần điện dùng pin | 82.1 | 81.5 | 86.5 | 104.3 | 133.1 | 93 | 202 | 333 | 211.2 | 297.9 | 315.8 | 453.9 | 337.8 | 329.1 | |
Khi xem xét ở phạm vi từng quốc gia, sự chững lại của PHEV so với BEV thậm chí còn trở nên rõ ràng hơn.
Tại Pháp, doanh số của nhóm xe PHEV đã giảm 28% trong tháng 6. Trong khi đó, lượt đăng ký ôtô PHEV tại Đức cũng giảm 16% so với cùng kỳ tháng trước. Thậm chí tại thị trường Anh, cứ mỗi khi một chiếc PHEV được bán ra thì đồng thời hai chiếc BEV cũng sẽ đến tay khách hàng.
Quay ngược lại giai đoạn các năm 2020 và 2021, những nhà sản xuất ôtô từng phải thay đổi để đáp ứng các mục tiêu về khí thải CO2 ngày một khắt khe hơn tại châu Âu. Trong tình hình đó, những mẫu PHEV là lựa chọn an toàn và phù hợp.
Tại thời điểm ấy, khi phải lựa chọn giữa marketing cho ôtô thuần điện hoặc quảng bá những mẫu xe PHEV, họ đã nghiêng về phương án thứ hai.
 |
| Các mẫu xe plug-in hybrid từng khá được ưa chuộng, trước khi ôtô thuần điện dùng pin có cú nước rút mạnh mẽ. Ảnh: Kia Australia. |
Tuy nhiên, khi mà ngày càng nhiều nhà sản xuất ôtô chuẩn bị chu đáo nền tảng cần thiết để điện khí hóa hoàn toàn dải sản phẩm, nhóm các xe BEV đã sẵn sàng để tăng tốc trên bảng xếp hạng doanh số.
Khi nhìn nhận từ góc độ người tiêu dùng, hàng chờ kéo dài đến tận năm sau dành cho ôtô thuần điện đã phản ánh rõ nhu cầu trong mảng này đang tăng trưởng mạnh mẽ tại châu Âu.
Nhiều chủ sở hữu PHEV cho biết vẫn hài lòng với chiếc xe hiện tại. Tuy nhiên, có một thực trạng đáng lo ngại đang diễn ra, rằng tài xế PHEV không thường xuyên sử dụng những chiếc ôtô của mình.
Một nghiên cứu gần đây do Hội đồng Quốc tế về Giao thông Xanh (ICCT) thực hiện trên 9.000 phương tiện cho thấy mức tiêu thụ năng lượng thực tế của những mẫu xe PHEV cao hơn từ 2,5 đến 5 lần so với đo đạc trong phòng thí nghiệm.
 |
| Các mẫu ôtô plug-in hybrid không có được hiệu suất vận hành tối ưu ngoài thực địa. Ảnh: Leftlanenews. |
Khoảng cách khá xa giữa lý thuyết và thực tiễn là một phần lý do khiến chính phủ các quốc gia dần quay lưng với PHEV. Cụ thể, Vương quốc Anh đã loại bỏ trợ cấp dành cho các đơn hàng mua mới PHEV từ năm 2018, trong khi Đức cũng vừa ra tuyên bố chấm dứt trợ cấp dành cho các xe lai điện từ đầu năm sau.
Theo nghiên cứu của ICCT, tỷ lệ các xe PHEV sở hữu tư nhân được vận hành thực tế chỉ ở mức từ 45% đến 49%. Đối với các mẫu xe lai điện sở hữu doanh nghiệp, con số này giảm xuống chỉ còn từ 11% đến 15%. Tại thị trường châu Âu, ôtô sở hữu doanh nghiệp đóng góp tỷ trọng rất lớn, chiếm đến hơn một nửa doanh số ôtô mới ở nhiều quốc gia lục địa già.
Những thay đổi về chính sách sắp tới được dự báo sẽ càng làm xói mòn thêm tình trạng suy giảm của nhóm xe PHEV.
Tương lai mịt mờ của ôtô hybrid
Ủy ban châu Âu đang lên kế hoạch về “hệ số tiện ích” mới dành riêng cho các mẫu ôtô lai điện kể từ năm 2027. Đây là giá trị phản ánh tần suất các phương tiện được vận hành ở chế độ tiêu thụ điện, và quan trọng hơn là giá trị phát thải CO2 mà nhà sản xuất ấn định cho.
Trừ khi có bất kỳ thay đổi đáng kể nào trong vài năm sắp tới, quy định nêu trên sẽ giáng một đòn mạnh tham vọng của các nhà sản xuất ôtô đối với khả năng đáp ứng khí thải trên PHEV. Qua đó, họ sẽ tìm cách phù hợp để phân bổ các khoản đầu tư, cụ thể là tập trung vào nhóm ôtô thuần điện dùng pin.
 |
| Các nhà sản xuất ôtô hướng đến tái cơ cấu sản phẩm, tập trung vào nhóm ôtô thuần điện. Ảnh: Ford. |
Doanh số xe PHEV khá tốt tại Trung Quốc là yếu tố then chốt giúp duy trì lượng xe lai điện bán ra trên toàn cầu hiện tại ở mức cao. Dẫn đầu bởi những cái tên như BYD hay Li Auto, lượng xe PHEV bán ra tại quốc gia tỷ dân này đã tăng hơn gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái.
Tuy vậy, những nỗ lực ấy vẫn không đủ để vượt qua thành tích bán hàng của những mẫu xe thuần điện dùng pin.
Chính phủ Trung Quốc đang xây dựng ngày càng nhiều các trạm sạc dành cho ôtô điện, qua đó giúp thị trường BEV có cơ hội mở rộng với tốc độ chóng mặt. Trong khi đó, chính quyền thành phố Thượng Hải cũng lên kế hoạch hủy bỏ những ưu đãi liên quan đến nhóm xe lai điện PHEV, mở đường cho nhiều địa phương khác học tập làm theo.
Nếu ví von PHEV như là cầu nối đến tương lai giao thông xanh, dường như các kỹ sư đã không ưu ái chiều dài cho những nhịp cầu.
