Trước khi Pele có trận ra mắt đội tuyển bóng đá quốc gia Brazil vào năm 1957, quốc gia Nam Mỹ này chưa từng vô địch World Cup. Vào thời điểm 1977 - năm ông giải nghệ, Brazil giành được tổng cộng 3 chức vô địch, nhiều hơn bất kỳ đội nào khác.
“Brazil trước năm 1958 có một lịch sử bóng đá phong phú nhưng đó không phải là đất nước của môn thể thao vua”, David Tryhorn, đồng đạo diễn của bộ phim tài liệu năm 2021 “Pele” của Netflix, nói với Reuters.
Theo vị đạo diễn này, từ thập niên 1970 trở đi, điều đầu tiên xuất hiện trong đầu số đông khi nghĩ về Brazil là xứ sở của trái bóng tròn. Và người đứng đầu thế hệ cầu thủ tạo nên tầm ảnh hưởng đó không ai khác là Pele.
Ba lần vô địch World Cup
Sau chiến thắng dễ dàng 4-1 trước Hàn Quốc ở vòng 16 đội World Cup 2022, Neymar và các đồng đội ở tuyển Brazil đã mang biểu ngữ ủng hộ huyền thoại bóng đá Pele, người đang điều trị trong bệnh viện ở Sao Paulo vì căn bệnh ung thư ruột kết.
Các cầu thủ Brazil có nhiều lý do để tri ân Pele. Biểu tượng của bóng đá Brazil được biết đến như một trong những cầu thủ vĩ đại nhất mọi thời đại với 3 lần vô địch World Cup vào các năm 1958, 1962, 1970 và được FIFA vinh danh là Cầu thủ của thế kỷ vào năm 2000.
 |
| Pele ghi bàn mở tỷ số vào lưới Italy trong trận chung kết World Cup 1970 tại Azteca (Mexico). Ảnh: Reuters. |
Trong suốt hơn 20 năm sự nghiệp, theo thống kê, số bàn thắng mà “vua bóng đá” ghi được trong 1.363 trận là 1.279 bàn. Tuy con số bị nghi ngờ về độ chính xác, vị thế của Pele với tư cách là một trong những tiền đạo xuất chúng có khả năng ghi bàn đáng kinh ngạc và mang tính biểu tượng nhất mọi thời đại là không thể phủ nhận.
Phát biểu với Anadolu Agency, Andrew Downie, phóng viên người Scotland làm việc tại Brazil, tin rằng Pele đã để lại một di sản đáng chú ý ngoài sân cỏ, giúp đất nước của ông được biết đến bên ngoài phạm vi khu vực.
“Thế giới không biết đến Brazil trước Pele. Vượt xa khỏi vị trí của một cầu thủ đẳng cấp hàng đầu, ông ấy trở thành biểu tượng của đất nước. Nhờ các màn trình diễn ở World Cup, Pele trở thành ngôi sao bóng đá toàn cầu đầu tiên”.
Cố huyền thoại chỉ mới 17 tuổi khi giành chức vô địch World Cup đầu tiên vào năm 1958 tại Thụy Điển. Với 6 bàn thắng sau 3 trận đấu, màn trình diễn của Pele đã thu hút sự chú ý của toàn cầu.
Năm 1966, ông bị chấn thương trong trận đấu thứ hai và bỏ lỡ nhiều phần của giải đấu nhưng đến năm 1970, ông tiếp tục đóng vai trò chính, đưa Brazil đến chức vô địch thứ ba.
"Pele là nguồn cảm hứng cho mọi người khác trong đội”, Downie nói.
Cùng nhận định với đạo diễn David Tryhorn, nhà báo Andrew Downie cho rằng di sản phi thường mà Pele tạo ra là giúp phần đông thế giới nhớ tới Brazil là quê hương của bóng đá. Nói cách khác, vai trò của Pele là góp phần định hình bản sắc văn hóa của Brazil, củng cố mối liên hệ mật thiết của quốc gia này với môn thể thao vua.
 |
| Pele luôn chiếm một tình cảm đặc biệt và không thể xóa nhòa trong lòng người dân của "xứ sở samba". Ảnh: Reuters. |
“Chiến công” nổi trội của Pele giúp ông được người dân ở quê nhà tôn kính. Đối với nhiều người dân ở Brazil, Pele đã trở thành định nghĩa của bóng đá.
“Là người Brazil, việc tôi ngưỡng mộ Pele là điều tất yếu. Đối với chúng tôi, ông ấy giống như một vị thần. Tôi thường nói đùa rằng thay vì gọi là trò chơi bóng đá, chúng ta nên gọi nó là Pele”, cựu cầu thủ Romário, người từng giúp đội bóng quê nhà giành Cúp vàng World Cup 1994 và là một trong những tiền đạo xuất sắc của thập niên 1990, bày tỏ.
Từ cậu bé khu ổ chuột đến biểu tượng quốc gia
Con đường dẫn đến di sản không thể xóa nhòa trong thể thao của Pele bắt đầu giống như nhiều cầu thủ bóng đá Nam Mỹ khác cùng thế hệ với ông.
Huyền thoại bóng đá mặc áo đấu số 10 của đội tuyển Brazil tên thật là Edson Arantes do Nascimento, chào đời ngày 23/10/1940. Sinh ra trong gia đình nghèo ở thị trấn tỉnh lẻ Tres Coracoes, cậu bé Pele bắt đầu tập chơi bóng bằng chân trần trên những mặt sân đầy sỏi với trái bóng được chắp vá tạm bợ từ những mảnh vải vụn nhét vào tất.
Trong cuốn sách Pele - Cuộc đời và thời đại, “vua bóng đá” kể lại trước khi chuyển đến Bauru, gia đình lớn của Pele, gồm 5 người nhà ông cộng với bà nội, bác trai từng sống chung trong ngôi nhà tồi tàn xây bằng gạch cũ được kết dính bởi lớp vữa đã nứt nẻ và lớp sơn đã bong tróc.
Pele, khi còn nhỏ, từng nghĩ rằng ai cũng sống trong những ngôi nhà như thế. “Nhưng khi lớn lên, tôi bắt đầu hiểu thế nào là nghèo đói. Nghèo đói là lời nguyền làm suy yếu tâm trí, hút cạn tinh thần và đầu độc cuộc sống. Khi không thiếu thốn, dù chỉ là những thứ đơn giản như đủ thức ăn trong nhà hoặc một số tiền nhỏ đủ để trả tiền thuê nhà, chúng tôi đã rất hạnh phúc”, ông nhớ lại.
Cha ông cũng từng là một cầu thủ bóng đá, chơi cho đội bóng Fluminense ở giải VĐQG Brazil và cố tuyển thủ Brazil Waldemar de Brito, huấn luyện viên của đội bóng địa phương ở Bauru - nơi Pele chuyển đến cùng gia đình khi còn nhỏ - đã sớm nhận ra tài năng của ông.
 |
| Pele được mệnh danh là "vua bóng đá" nhờ thành tích 3 lần giúp Brazil vô địch World Cup. Ảnh: Sky Sports. |
Năm 1956, ông Brito đưa Pele đến CLB Santos với lời giới thiệu sau đó trở thành hiện thực: "Cậu bé này sẽ là cầu thủ hay nhất thế giới". Ngay trong mùa giải đầu tiên, Pele giành danh hiệu Vua phá lưới. 10 tháng sau khi ký hợp đồng chuyên nghiệp, Pele có tên trong danh sách tuyển Brazil.
Phần còn lại trong sự nghiệp của Pele đã được nhiều người dân ở quê hương ông nằm lòng. Họ ca ngợi ông là "O Rei", nghĩa là nhà vua.
Đông người hâm mộ bóng đá Brazil từng chỉ biết đến Pele qua việc nghe đài phát thanh bình luận về những pha lập công của ông trên sân cỏ. Khi truyền hình được du nhập vào Brazil, trùng thời điểm với những kỳ tích của ông tại World Cup, hình ảnh của Pele càng được củng cố trong mắt người dân.
Hình ảnh Pele nâng cao chiếc cúp vô địch World Cup 1970 trong chiếc áo đấu màu vàng đặc trưng của Brazil biến thành một biểu tượng.
Xa hơn thế, Pele trở thành gương mặt đại diện cho sự thay đổi của xã hội Brazil. Vào thời của Pele, người da màu chịu nhiều bất công và ở dưới đáy cùng của "kim tự tháp xã hội" khi đó, trong khi người da trắng hưởng lợi với nhiều đặc quyền.
Rất khó và hiếm khi một người lớn lên trong nghèo khó và ở tầng lớp thấp có thể vươn lên dẫn đầu về địa vị xã hội và kinh tế. Những trường hợp hiếm hoi hầu hết đều là VĐV và Pele là một trong số này.
Sau này, cuộc hôn nhân giữa Pele và một người phụ nữ da trắng tiếp tục trở thành hành động tượng trưng cho Brazil đã thoát khỏi bóng của nạn phân biệt chủng tộc.
"Ông ấy là ánh sáng cuối đường hầm, trở thành câu chuyện truyền cảm hứng 'anh ấy làm được, tôi làm được' cho nhóm người nghèo. Sự đi lên của Pele trở thành đại diện cho sự dịch chuyển xã hội của người dân Brazil", nhà báo Joao Luiz de Albuquerque nhận định.
Nhà giáo dục và hùng biện người La Mã Quintilian từng nói rằng: "Chúng ta phải xây dựng tâm trí của mình thông qua đọc sâu hơn là đọc rộng". Thực hành đọc sâu là một quá trình rèn luyện có chủ đích. Mục Đời Sống giới thiệu với độc giả 6 nguyên tắc phát triển thói quen đọc sâu để không chỉ khám phá thế giới và kiến thức mà còn khám phá về chính bản thân mình.
