Phạm Thoại vướng ồn ào 16 tỷ đồng từ thiện: Vì đâu nên nỗi?

Đứng ra kêu gọi hỗ trợ bé Bắp, bệnh nhi ung thư máu, Phạm Thoại, TikToker có 6,2 triệu người theo dõi, vấp tranh cãi với nhiều tin đồn sử dụng tiền của mạnh thường quân sai mục đích.

Tối 25/2, TikToker này cùng chị Lê Thị Thu Hòa (27 tuổi), mẹ bé Bắp, lên livestream giải đáp thắc mắc của cộng đồng và khẳng định tiền từ thiện chỉ được dùng chữa bệnh cho bé. Thu hút hơn 500.000 người theo dõi, livestream vẫn không khiến dân mạng hết nghi ngờ.

Không chỉ Phạm Thoại, một số nghệ sĩ, KOL cũng từng vướng tranh cãi tương tự. Chia sẻ với Tri Thức - Znews, các chuyên gia nhấn mạnh người nổi tiếng dễ gặp dư luận xấu khi làm từ thiện. Để tránh vấn đề này, minh bạch, chuyên nghiệp trong các hoạt động là yếu tố cần được ưu tiên hàng đầu.

Tối 25/2, TikToker Phạm Thoại và chị Lê Thị Thu Hòa, mẹ bé Bắp, livestream công khai sao kê và giải đáp thắc mắc của cộng đồng mạng.

Ranh giới giữa minh bạch và khoe khoang

Theo ông Nguyễn Đức Liên, Chủ tịch danh dự Quỹ Khởi Sự Từ Tâm (KSTT), nguyên nhân chính gây tranh cãi đối với ồn ào mẹ bé Bắp là thiếu minh bạch, công khai các khoản tiền quyên góp - yếu tố quan trọng hàng đầu ở các dự án thiện nguyện ngày nay.

Với 16 năm kinh nghiệm hoạt động từ thiện, ông Liên đã tham gia vào nhiều dự án của Quỹ KSTT như Cùng làm cha mẹ, Sóng Chữa Lành, Rise up… Ông cho biết nguyên tắc không thể thiếu khi từ thiện là mọi khoản đóng góp cần có biên nhận, được ghi chép cụ thể và công khai trên các nền tảng chính thức.

“Khi có người hảo tâm quyên góp, dù số tiền bao nhiêu, chúng tôi sẽ gửi ngay thư cảm ơn, công khai khoản quyên góp lên website, Facebook của quỹ và cập nhật cho nhà hảo tâm cách khoản tiền được sử dụng. Liên tục chia sẻ thông tin chính xác là cách đảm bảo minh bạch”, ông cho hay.

Song, ông Liên cũng lưu ý ranh giới giữa “minh bạch” và “khoe khoang” rất mong manh. Nếu xử lý không khéo, người làm từ thiện dễ vướng phải tai tiếng lợi dụng hoàn cảnh khó khăn của người khác để đánh bóng tên tuổi.

Ông Liên (bên trái) cho rằng cách để tránh "thương nhầm người" là cử thành viên tiền trạm, phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương, xuống tận địa bàn để hỗ trợ. Ảnh: Quỹ Khởi Sự Từ Tâm/Facebook.

“Mục đích của việc chia sẻ hình ảnh quyên góp, tặng quà không phải là đánh bóng tên tuổi mà đảm bảo những ai đã đóng góp biết được khoản tiền của họ được dùng như thế nào”, ông nói.

Thay vì nhấn mạnh vào hình ảnh cá nhân trao quà, dự án nên tập trung cung cấp báo cáo tài chính chi tiết, cập nhật tiến độ và công bố kết quả từ thiện một cách chính xác. “Các mô hình thiện nguyện tiên tiến cũng cần được chia sẻ để mọi người tham khảo và nhân rộng”, ông Liên khuyến nghị.

Trong quá trình làm việc, các tổ chức từ thiện cũng cần hợp tác chặt chẽ với cơ quan nhà nước và các tổ chức địa phương như UBND, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, Hội Liên hiệp Phụ nữ… và cử người tiền trạm trực tiếp, trao tạn tay người nhận tiền, quà từ thiện.

Theo ông Liên, việc này không chỉ hỗ trợ hiệu quả cho người gặp khó khăn mà còn giảm thiểu nguy cơ "thương nhầm người".

“Từ thiện chỉ có lòng trắc ẩn thì chưa đủ”

Theo ThS Nguyễn Văn Bình - tác giả chính của sách Từ thiện trong dòng chảy văn hóa xã hội từ truyền thống đến hiện đại, làm từ thiện không chỉ cần minh bạch, công khai, mà còn phải chuyên nghiệp và có quy trình rõ ràng.

ThS Bình nói rằng nhiều nghệ sĩ, KOL có vai trò quan trọng trong việc huy động nguồn lực từ thiện. Bằng sức ảnh hưởng của mình, họ có thể thu về hàng tỷ, thậm chí hàng chục tỷ đồng, tiền quyên góp từ các nhà hảo tâm.

“Các hoạt động của nhiều người nổi tiếng thu hút nhờ tạo được cảm xúc cho người đóng góp. Họ liên tục cập nhật hình ảnh, video tiếp xúc trực tiếp với các hoàn cảnh khó khăn nên nhận được sự tin tưởng từ cộng đồng”, ông chia sẻ.

Tuy nhiên, cũng có nhiều trường hợp người nổi tiếng làm từ thiện và vướng phải rắc rối liên quan đến tính công khai, minh bạch tài chính. Nhóm này cũng dễ gặp dư luận xấu, bị cáo buộc mượn hoạt động từ thiện để đánh bóng tên tuổi, hình ảnh cá nhân.

“Hoạt động từ thiện từ người nổi tiếng hiện nay phần lớn là từ thiện cá nhân, mang tính tự phát, chưa bị yêu cầu chặt chẽ trong trách nhiệm giải trình. Do đó, họ rất dễ rơi vào thị phi nếu không có sự chuẩn bị kỹ càng”, nhà nghiên cứu lĩnh vực từ thiện cho biết.

ThS Nguyễn Văn Bình cho biết có nhiều trường hợp người nổi tiếng làm từ thiện và vướng phải rắc rối liên quan đến công khai, minh bạch tài chính. Ảnh: NVCC.

Ngược lại, ở Việt Nam, không ít tổ chức từ thiện xã hội, phi lợi nhuận hoạt động khá chuyên nghiệp và xác định rõ ràng đối tượng hỗ trợ. Song, họ lại ít được chú ý. Nghiên cứu vào năm 2022 của ThS Bình và cộng sự cho thấy chỉ có 1,3% người dân được hỏi có biết và theo dõi hoạt động của các tổ chức này.

Theo ông Bình, nếu người nổi tiếng và tổ chức từ thiện chuyên nghiệp phối hợp, hiệu quả hỗ trợ cộng đồng sẽ gia tăng đáng kể. Điều này có thể xem là một trong những giải pháp tối ưu với bối cảnh hiện nay.

“Trong mối quan hệ hợp tác, các nghệ sĩ có thể nhận vai trò kết nối, vận động nguồn lực, đại diện về mặt hình ảnh, truyền thông, trong khi tổ chức sẽ lên kế hoạch, tổ chức hoạt động từ thiện chuyên nghiệp, minh bạch và ít gây chỉ trích”, ThS Bình đề xuất.

Ông Nguyễn Đức Liên và ThS Nguyễn Văn Bình đồng tình rằng hoạt động từ thiện ngày nay “rất khó khăn”. Để giúp đỡ xã hội một cách hiệu quả, nhà hảo tâm không thể hành động đơn lẻ mà cần làm việc có hệ thống, theo quy trình chuẩn mực. Nếu không, vòng lẩn quẩn giữa từ thiện và tai tiếng sẽ mãi tiếp diễn.