Bài toán phân luồng sau THCS từ nhiều năm qua, vì vậy không còn là vấn đề của một địa phương mà đã trở thành vấn đề lớn trong cả hệ thống giáo dục. Tuy vậy, công tác phân luồng vẫn gặp nhiều khó khăn.
Phân luồng: Nói nhiều mà làm chẳng bao nhiêu
Hiện hàng năm nước ta có khoảng 1,2 triệu HS tốt nghiệp THCS. Công tác phân luồng HS sau tốt nghiệp THCS nói chung hiện được định hướng vào 4 luồng chính là: Học tiếp lên THPT; học lên trung cấp chuyên nghiệp (TCCN) hoặc trung cấp nghề (TCN); vừa làm vừa học tiếp THPT theo chương trình giáo dục thường xuyên và trực tiếp đi làm kiếm sống.
Từ năm 2016 trở về trước, hệ thống các trường TCCN đặt dưới sự quản lý của Bộ GD&ĐT, còn các trường TCN thuộc quản lý của Bộ LĐ-TB&XH.
Trước khi hệ thống đào tạo TCCN chuyển giao quản lý từ Bộ GD&ĐT về Bộ LĐ-TB&XH (từ năm 2017) số HS tốt nghiệp THCS vào học TCCN chỉ vào khoảng hơn 10%, con số này vẫn còn quá thấp so với chỉ tiêu 30% HS phải vào hệ thống các trường nghề sau THCS vào năm 2020. Có đến 20 trường TCCN không tuyển được HS trong năm học 2015 - 2016.
Số liệu thống kê từ Bộ LĐ-TB&XH tuy có “đáng mừng” hơn, nhưng cũng còn rất xa để đạt được chỉ tiêu. Theo Bộ LĐ-TB&XH, trong năm học 2015-2016 số HS tốt nghiệp THCS vào học TCN và TCCN là 116.222.
Như vậy dù lạc quan cách mấy thì với tỉ lệ hiện nay chỉ khoảng 10% HS sau THCS được tiếp tục học ở các trường thuộc hệ thống đào tạo nghề nghiệp thì khó lòng trong 3 năm tới nâng tỉ lệ này lên 30%.
Theo TS Nguyễn Đức Nghĩa - nguyên Phó Giám đốc ĐH Quốc gia TP.HCM: Tuy được định hướng theo 4 luồng chính sau THCS, thực tế hiện nay phần lớn các tỉnh, thành phố đều có tình trạng “dồn toa” theo luồng học tiếp lên THPT với tỉ lệ hơn 70%, thậm chí có địa phương hơn 80%. Việc chọn luồng giáo dục thường xuyên cũng chỉ là một giải pháp của không nhiều HS.
“Có thể ví von rằng nếu con đường vào giảng đường ĐH, CĐ ngày càng rộng mở khi HS có thể được xét tuyển bằng học bạ THPT thì con đường trường nghề, trung tâm giáo dục thường xuyên lại trở nên ngoằn ngoèo gập ghềnh khó đi” - TS Nghĩa nói.
 |
| Học sinh Trường THPT trong huyện Thới Lai (Cần Thơ) tham quan trường nghề trên địa bàn. |
Giải pháp cần cụ thể hơn
Lộ trình đến năm 2020 TPHCM phấn đấu có 30% số HS tốt nghiệp THCS hoặc THPT sẽ học nghề tại các trường TCCN hoặc TCN thật sự là một nhiệm vụ rất nặng nề, vì con số 30% đó ở năm 2020 sẽ liên quan đến khoảng từ 25.000 - 30.000 HS lớp 9 mới chỉ ở độ tuổi 15-16.
Dù nhận diện được nguyên nhân bất cập trong việc phân luồng HS sau THCS như: Việc lựa chọn nghề của HS còn theo tâm lý đám đông, tâm lý xã hội chạy theo bằng cấp, hệ thống thông tin thị trường lao động thiếu cập nhật, thị trường việc làm cho những người học nghề, trung cấp còn hạn chế, hầu hết trường THCS (và kể cả các trường THPT) không có phòng tư vấn hướng nghiệp và cũng không có kinh phí để tổ chức công tác giáo dục hướng nghiệp gắn với thực tiễn để HS được tìm hiểu về các ngành, nghề phổ biến tại địa phương...
Tuy nhiên, các giải pháp để khắc phục các bất cập vẫn còn khá chung chung mà chưa có đường hướng cụ thể như tiếp tục tuyên truyền nâng cao nhận thức về công tác giáo dục hướng nghiệp và phân luồng HS, triển khai khung cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân, khung trình độ quốc gia, hoàn thiện Đề án giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng trong giáo dục phổ thông trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, đổi mới chương trình giáo dục phổ thông theo hướng đáp ứng yêu cầu phân luồng mạnh sau THCS...
Thực tế, hệ thống đào tạo nghề nay đã hoàn toàn do Bộ LĐ-TB&XH quản lý, do đó theo TS Nguyễn Đức Nghĩa việc phối hợp giữa Bộ GD&ĐT với Bộ LĐ-TB&XH trong chỉ đạo các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, giáo dục trung học thực hiện việc giáo dục hướng nghiệp, tư vấn nghề, thực hiện thí điểm mô hình kết hợp dạy văn hóa phổ thông và dạy nghề là điều hết sức cần thiết.
Đồng quan điểm với TS Nguyễn Đức Nghĩa, Th.S Nguyễn Đăng Lý - Hiệu trưởng trường Cao đẳng Quốc tế TP.HCM - cho rằng: Việc phân luồng học sinh THCS cần cụ thể, bằng nhiều mô hình phân luồng mới, có sức hút với học sinh nhiều hơn thay vì cứ triển khai các phương thức phân luồng cũ kỹ. Theo ông, mô hình 9+ Cao đẳng chính là mô hình phân luồng hiệu quả nhất cần triển khai rộng rãi.
“Mô hình 9+ Cao đẳng không chỉ mang lại cơ hội học tập liên thông cho học viên, mang lại cơ hội việc làm cho các em ngay từ khi xác định hướng đi học nghề cho mình. Quan trọng hơn mô hình 9+ Cao đẳng (ICH đăng triển khai) sẽ giảm bớt rủi ro “đứt gánh” giữa đường cho học viên khi mỗi giai đoạn sẽ được cấp bằng tốt nghiệp riêng (TC, CĐ, ĐH) tạo ra tính bền vững, cơ hội quay lại học tập lớn hơn cho học viên nếu gặp khó khăn phải dừng việc học giữa chừng” - ThS Nguyễn Đăng Lý phân tích.
