Phim nghệ thuật ế vé, mất rạp: Có phải tại chính khán giả?

Hôm 22/2, hãng Paramount phát hành bộ phim khoa học viễn tưởng Annihilation tại 2.012 phòng chiếu của khu vực Bắc Mỹ. Đây là dự án điện ảnh tiếp theo của Alex Garland - đạo diễn, tác giả kịch bản bộ phim từng thắng giải Oscar hạng mục Kỹ xảo hình ảnh xuất sắc là Ex Machina (2015).

Tuy nhiên, Paramount từ trước đó đã gây ra tranh cãi lớn khi họ quyết định chỉ phát hành Annihilation ngoài rạp ở Mỹ, Canada và Trung Quốc. Tại các quốc gia khác, trong đó có cả quê hương Anh quốc của Alex Garland, khán giả chỉ có thể theo dõi bộ phim qua kênh truyền hình trực tuyến trả tiền Netflix từ ngày 12/3.

Ở ngoài rạp, Annihilation tới nay mới thu hơn 20 triệu USD, so với kinh phí sản xuất trên 50 triệu USD. Tình huống trái ngược xảy ra khi giới phê bình đánh giá cao tác phẩm, thể hiện qua số điểm 87% trên Rotten Tomatoes.

 Còn những người đã kịp thưởng thức bộ phim ngoài rạp tại Bắc Mỹ chỉ chấm phim điểm C theo điều tra sau suất chiếu của Cinema Score.

Tại hãng phim?

Trên mạng Internet, với hai từ khóa “Annihilation” và “Netflix”, người dùng có thể tìm thấy vô số tranh cãi mà khán giả điện ảnh nhiều nơi trên thế giới dành cho Paramount. Theo cây bút Zack Sharf của trang Indiewire, luồng dư luận chỉ trích cho rằng họ đã bị nhà phát hành cướp mất cơ hội thưởng thức một tác phẩm có phần hình ảnh mượt mà, vượt trội tại rạp chiếu phim.

Quyết định mà Paramount đưa ra đến sau buổi chiếu thử của Annihilation. Nhà sản xuất David Ellison lo ngại rằng đây là tác phẩm “quá phức tạp”, “quá thông minh” đối với khán giả đại chúng, và điều đó có thể gây ảnh hướng tới kết quả phòng vé. Đạo diễn Alex Garland và một nhà sản xuất khác là Scott Rudin thì từ chối chỉnh sửa bất cứ cảnh nào của Annihilation, đặc biệt ở hồi kết, để giúp thành phẩm trở nên dễ hiểu hơn.

Cuộc tranh cãi giữa Ellison và Rudin khiến Paramount đứng trước hai lựa chọn: thay đổi sáng tạo nghệ thuật của Garland để cho ra đời một tác phẩm gần gũi với công chúng; hoặc tôn trọng quan điểm sáng tạo của Garland và tìm cách giảm tối thiểu rủi ro về mặt doanh thu. Và Netflix chính là giải pháp thích hợp cho lựa chọn thứ hai.

Annihilation gây tranh cãi ngay trong nhóm nhà sản xuất. Ảnh: Paramount.

Cần phải nói thêm rằng 2017 là một năm thất bại đau đớn của nhà phát hành Paramount. Gần như họ cứ phát hành phim nào là gặp thất bại: từ Ghost in the Shell tới Baywatch, từ Transformers: The Last Knight cho tới Suburbicon.

Trong đó, phần 5 của loạt Transformers là tác phẩm ăn khách nhất Bắc Mỹ của Paramount trong năm qua, nhưng cũng chỉ đạt mức 130 triệu USD - tức thấp nhất toàn thương hiệu phim người máy biến hình. Tác phẩm của Michael Bay cùng Daddy’s Home 2 là hai bộ phim hiếm hoi có thành tích nội địa đạt trên 100 triệu USD trong năm 2017 của nhà phát hành.

Nếu trở về năm 2016, ngoài Arrival, Fences và 10 Cloverfield Lane, Paramount cũng không có cú hit nào thực sự nổi trội. Star Trek Beyond khá giống với Transformers: The Last Knight: đạt doanh thu nội địa cao nhất năm đối với hãng phim nhờ 158 triệu USD, nhưng con số vẫn thuộc hàng thấp nhất toàn thương hiệu.

Nỗi lo ngại của Paramount còn đến từ thất bại phòng vé của mother! và Downsizing. Bộ phim gây nhiều tranh cãi của đạo diễn Darren Aronofsky và ngôi sao Jennifer Lawrence thu vỏn vẹn 17 triệu USD nội địa, so với kinh phí sản xuất lên tới 30 triệu USD.

Còn dự án mới của đạo diễn Alexander Payne, có sự góp mặt của Matt Damon và nữ diễn viên gốc Việt Hong Chau, cũng không thể cán mốc 30 triệu USD nội địa. Downsizing trước đó được rót cho khoản ngân sách lên tới 68 triệu USD.

Giới quan sát cho rằng sau mother!, hãng Paramount thậm chí còn không dám rót nhiều tiền để quảng bá Downsizing. Cũng cần phải nói thêm rằng cả hai đều được xếp vào dòng nghệ thuật, và từng nằm trong danh sách tiềm năng của mùa giải thưởng điện ảnh 2017-18.

Giải mã bộ phim gây tranh cãi bậc nhất năm 2017 ‘mother!’ Giới phê bình khen chê lẫn lộn, còn khán giả chấm phim điểm F - mức thấp hiếm thấy - theo điều tra của Cinema Score. Tại sao bộ phim “mother!” lại gây ra nhiều ồn ào tới như vậy? 06:00 12/12/2017

Paramount dường như rất dũng cảm, nhưng đồng thời tỏ ra quá liều lĩnh khi áp dụng chiến lược phát hành rộng rãi ngay lập tức cho mother! và Downsizing. Khi hiệu ứng truyền miệng không thuận lợi, cả hai phim “ngã ngựa” và mang “tiếng xấu” trong mắt số đông.

Đối với nhiều dự án phim nghệ thuật, nếu có tiềm năng tranh giải Oscar, các nhà phát hành hay chọn chiến lược “phát hành nền” (platform release). Chúng ban đầu ra rạp ở diện hạn chế với số lượng phòng chiếu ít ỏi.

Sau đó, số phòng chiếu và suất chiếu cứ thế tăng dần mỗi lần tác phẩm nhận một giải thưởng tiền Oscar quan trọng, hoặc có mặt trong danh sách đề cử Oscar. The Shape of Water, Three Billboards Outside Ebbing, Missouri, Lady Bird hay Darkest Hour năm nay đều chọn lối tiếp cận khán giả đại chúng kiểu đó.

Blade Runner 2049 là một bộ phim nghệ thuật được đánh giá cao, nhưng lại không lôi kéo được đủ khán giả tới rạp. Ảnh: Warner Bros.

Annihilation của Alex Garland rất giống với mother! và Downsizing. Cả ba phim đều đến từ những đạo diễn có tiếng tăm trong bộ môn nghệ thuật thứ bảy, với kinh phí sản xuất không hề nhỏ. Nhưng các ngôi sao hạng A như Jennifer Lawrence và Matt Damon cũng không thể cứu giúp gì tại phòng vé. Và giờ thì Paramount không thể tiếp tục đặt niềm tin ở Natalie Portman với Annihilation.

Nếu nhìn sang các studio khác, một bài học nhãn tiền nữa dành cho Paramount đến từ Blade Runner 2049 (2017). Doanh thu toàn cầu 260 triệu USD so với kinh phí sản xuất lên tới 180 triệu USD chắc chắn là một thất bại dành cho nhà đầu tư Alcon Entertainment và Warner Bros. Tại riêng Bắc Mỹ, phần tiếp theo của Blade Runner (1982) cũng không thu nổi 100 triệu USD, bất chấp vô số lời ngợi khen từ báo chí.

Đạo diễn Denis Villeneuve đã thực hiện một dự án nghệ thuật nhưng có quy mô như phim bom tấn. Ông cùng các nhà đầu tư rốt cuộc nhận “trái đắng”, và bản thân nhà làm phim từng thú nhận hồi cuối 2017 rằng mình sẽ không bao giờ dám làm những dự án kiểu như Blade Runner 2049 nữa.

Nếu trở lại năm 2016, Paramount còn một cú “bom xịt” nghệ thuật nữa với Silence khi bộ phim của đạo diễn lừng danh Martin Scorsese chỉ thu 7 triệu USD tại Bắc Mỹ. Ngần ấy bài học từ cả bản thân lẫn đối thủ hẳn đã khiến họ phải chùn bước trong kế hoạch phát hành Annihilation.

Hay là tại khán giả?

Từ đây, cây bút Zack Sharf của trang Indiewire bắt đầu “chĩa mũi dùi” về phía khán giả. Anh cho rằng ai đang chỉ trích Paramount cần phải lên án chính những người thờ ơ với phim nghệ thuật ngoài rạp. Hollywood rất nhanh nhạy phản ứng, và động thái mới từ Paramount vốn đến từ doanh thu yếu kém của các bộ phim nghệ thuật mà họ phát hành trước đó.

Annihilation khi ra rạp tại Bắc Mỹ chỉ thu 11 triệu USD sau ba ngày đầu trình chiếu. Điểm C từ Cinema Score cho thấy hiệu ứng truyền miệng là không tốt, và sự thắng thế của bom tấn Black Panther càng khiến tình hình dành cho dự án viễn tưởng của Alex Garland trở nên bi đát.

Lúc này, động thái bán quyền phát hành quốc tế của Annihilation cho Netflix đến từ Paramount được so sánh như “lời thức tỉnh” dành cho người yêu phim ảnh trên khắp toàn cầu. “Khán giả phải ra rạp xem cả mother! hay Downsizing, nếu còn muốn thấy phim nghệ thuật sống sót”, Sharf khẳng định.

Tổng doanh thu các phim tranh giải Oscar năm nay thuộc hàng thấp nhất kể từ năm 2011. Ảnh: Outnow.

Thông thường, các studio theo đuổi dòng nghệ thuật như A24 hay Fox Searchlight hiếm khi nào bỏ ra khoản hầu bao trên 20 triệu USD. Như với The Shape of Water - tác phẩm mới thắng giải Oscar cho Phim truyện xuất sắc, đạo diễn Guillermo del Toro nhiều lần chia sẻ rằng ông đã phải xoay sở với bầu ngân sách không được phép vượt quá 20 triệu USD.

Netflix lúc này giống như “vị cứu tinh” đối với nhiều dự án. Họ thậm chí còn mạnh tay chi ra 90 triệu USD để thực hiện bộ phim giải trí mang tên Bright với Will Smith của riêng mình. Nhưng chúng chỉ có thể được thưởng thức tại gia, chứ không phải ngoài rạp chiếu phim với đầy đủ công nghệ âm thanh, màn ảnh. Đến Annihilation, đó có lẽ là điều bất công đối với bộ phim.

Song, không ít độc giả của Indiewire đã bày tỏ sự không đồng tình với Zack Sharf. Họ cho rằng quan điểm của anh không đúng 100%, bởi không phải phim nghệ thuật nào cũng đạt chất lượng cao. Với Suburbicon hay Downsizing, cả hai đều bị chính giới phê bình chỉ trích dữ dội. Trường hợp của mother! thì gây chia rẽ lớn, với nhiều lời khen chê lẫn lộn do đề tài nội dung và cách thể hiện có phần dị biệt.

Một độc giả viết: “Bạn không thể đổ lỗi cho khán giả nếu họ không thích phim giống bạn, hoặc những bộ phim đòi hỏi nhiều suy nghĩ. Ngành công nghiệp làm phim rốt cuộc vẫn hướng tới yếu tố thương mại, và không thu được tiền tức là thất bại".

"Bất cứ giá trị nào khác chỉ đứng hàng thứ hai. Với Paramount, họ đâu có làm đến 5 tập phim Transformers vì giá trị xã hội, hay bởi câu chuyện về các người máy biến hình có ý nghĩa. Chỉ đơn giản là chúng làm ra tiền thôi. Phim ảnh là nghệ thuật, nhưng các hãng phim thì cần lợi nhuận”.

Hay như một độc giả khác bày tỏ quan điểm sát sườn hơn: “Tôi bối rối quá. Chúng tôi phải trả 12-15 USD cho một bộ phim dở hay sao? Nếu Paramount hay bất cứ ai muốn khán giả bỏ tiền ra rạp, họ cần trình làng những tác phẩm hay hơn. Bằng không, họ phải tự chuốc lấy thất bại”.

Dù thế nào, dòng phim nghệ thuật đang trải qua quãng thời gian cực kỳ khó khăn. Tổng doanh thu của 9 tác phẩm tranh giải Phim truyện xuất sắc tại Oscar năm nay thuộc hàng thấp nhất kể từ năm 2011. Và điều đó thể hiện qua việc số người Mỹ theo dõi sự kiện điện ảnh lớn nhất trong năm rơi xuống mức thấp kỷ lục lịch sử là 26,5 triệu.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tếu táo lên Twitter để giễu nhại chuyện đó: “Oscar có lượng người xem thấp nhất lịch sử. Vấn đề nằm ở chỗ, chúng ta không còn ngôi sao, ngoại trừ tổng thống của các bạn (dĩ nhiên, tôi chỉ đùa thôi)”. Ông Trump quả là chỉ đùa, nhưng xem ra các ngôi sao không thể cứu phim nghệ thuật, mà vận mệnh luôn nằm trong tay khán giả.