Tại Việt Nam, theo số liệu được báo cáo qua các nghiên cứu, cơ sở điều trị, đến nay có ít nhất 55 tỉnh, thành ghi nhận trường hợp nhiễm sán dây/ấu trùng sán lợn.
Tháng 11/2018, Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng TP.HCM phát hiện 108 người ở Bình Phước nhiễm ấu trùng sán dây lợn. Ổ bệnh được xác định từ những con lợn nuôi ở thôn Bù Gia Phúc 1, xã Phú Nghĩa.
Những con lợn nghi ngờ bị nhiễm bệnh được đưa đi xét nghiệm đã cho thấy ấu trùng sán sống ký sinh với mật độ rất cao, 50-70 nang ấu trùng trong một kg thịt, các bộ phận của lợn như cơ, não, lưỡi đều nhiễm nang ấu trùng.
Chỉ vài tháng sau, câu chuyện liên quan đến "sán lợn" lại tiếp tục được dư luận quan tâm khi hàng loạt trẻ em ở huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh dương tính với bệnh.
 |
| Sán gạo heo làm tổ trên da - Ảnh: BSCC. |
Sán lợn: Điều trị dễ nhưng không được chủ quan
Sán dây lợn (sán gạo heo) là một bệnh mạn tính có tổn thương ở da, cơ, não... căn nguyên do các u nang sán lợn (trong có đầu sán) gây nên. Biểu hiện lâm sàng tuỳ theo vị trí khu trú của nang ở da ảnh hưởng tới thẩm mỹ, ở não có thể gây động kinh, giảm trí nhớ hoặc rối loạn vận động.
Bác sĩ Nguyễn Ngọc Ánh, phòng khám quốc tế Ánh Nga, TP.HCM, chuyên khoa ký sinh trùng, cho biết loại sán này có ở khắp nơi trên thế giới, nhất là ở những vùng có phong tục ăn thịt lợn sống, chưa nấu chín hoặc quản lý phân chưa tốt. Sán dây lợn dài từ 2-3 m (thậm chí 8 m), đầu nhỏ, hơi tròn, đường kính khoảng 1 mm, có bộ phận nhô lên, có 2 vòng móc (22- 32 móc) và 4 giác ở 4 góc.
Khi nhiễm sán dây lợn, ở da, các nang nhỏ, bằng hạt đỗ hoặc hạt dẻ, tròn, chắc, không đau, di động trên nền sâu và lăn dưới da, màu da ở trên bình thường. U nang sán thường nổi ở mặt trong cánh tay nhưng có thể nổi ở bất kỳ vị trí nào và có tính cách đối xứng.
Trong khi đó, sán dây lợn sẽ biểu hiện như một u nang trong não hoặc có thể gây nên nhiều triệu chứng lâm sàng đa dạng không đặc hiệu tăng áp lực sọ não, cơn động kinh, suy nhược trí năng, rối loạn tâm thần. Bệnh nhân có thể bị liệt, thậm chí đột tử.
Ở mắt, nang ấu trùng có thể nằm trong hốc mắt, mi mắt, trong kết mạc, thuỷ tinh thể, tiền phòng gây giảm thị lực hoặc bị mù tuỳ theo vị trí của ấu trùng trong mắt. Chúng cũng có thể làm tim đập nhanh, tiếng tim bị biến đổi, khiến bệnh nhân ngất xỉu.
Để phòng bệnh, điều quan trọng nhất là bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, ăn chín uống sôi, vệ sinh cá nhân sạch sẽ; không nên ăn rau sống chưa được rửa sạch, không ăn tiết canh, không ăn thịt heo sống, thịt tái. Bởi thịt lợn nhiễm ấu trùng sán nhưng nếu được nấu đến 100 độ C trong vòng 5-10 phút có thể tiêu diệt được nang sán. Còn ấu trùng sán lợn sẽ chết khi được đun nấu ở nhiệt độ 75 độ C trong vòng 2 phút.
 |
| Đường đi của sán khi thâm nhập vào cơ thể. Việt hóa: Phương Mai |
Không chỉ lợn, chó mèo cũng là ổ chứa sán
Ngoài lợn, chó mèo đều có thể là vật chủ phụ của sán dây lợn. Thậm chí, người cũng có thể lây truyền sán dây lợn khi người ăn phải trứng sán dây lợn từ ngoại cảnh (theo thực phẩm, rau quả). Hoặc nguy hiểm hơn là những người đang mắc sán trưởng thành ký sinh ở ruột non vì một lý do nào đó như say tàu, say xe, phụ nữ có thai hoặc sốt cao, nôn oẹ... sẽ lây nhiễm sang nhiều người khác.
Cách điều trị và dự phòng căn bệnh sán lợn:
Đường ruột: Bệnh nhân sẽ được uống thuốc đặc trị liều thấp, kết hợp với thuốc sổ tống sán ra ngoài và có thể quan sát, kiểm tra được đầu, thân, cổ của con sán
Não: Hiện nay vẫn là một vấn đề nan giải cần phải điều trị tuyến chuyên khoa. Có thể dùng praziquantel, methifolat, DEC, nên phối hợp với corticoid và thuốc chống phù nề não.
Da: Có thể phẫu thuật khi thật cần thiết vì yếu tố thẩm mỹ hoặc các u nang chèn ép các dây thần kinh. Tiêm hút dịch ở u nang, bơm 0,5 ml nước cất vào u nang để tiêu diệt đầu sán lợn.
Để tránh bệnh sán lợn đường tiêu hóa cần quản lý phân tốt, không ăn thịt lợn sống hoặc chưa nấu chín. Nếu có bệnh sán lợn đường tiêu hóa, người bệnh cần tích cực điều trị để dự phòng bệnh u nang sán lợn dưới da.
