Tây du ký bản 1986 là một trong những tác phẩm kinh điển trong lịch sử phim truyền hình Trung Quốc, được chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết cùng tên của tác giả Ngô Thừa Ân. Bộ phim khắc họa hành trình đi đến Tây Trúc thỉnh kinh của 4 thầy trò Đường Tăng.
Đã 33 năm trôi qua, những khán giả yêu mến Đường Tam Tạng, Tôn Ngộ Không, Trư Bát Giới, Sa Ngộ Tĩnh vẫn không thôi thổn thức mỗi khi bộ phim được chiếu lại trên sóng truyền hình VTV. Trung Quốc đã tái phát sóng bộ phim đến 3.000 lần, còn Việt Nam thì số lần chiếu lại cũng không đếm xuể. Suốt hơn 20 năm nay, cứ đến hè về, bộ phim lại được phát sóng trên nhiều kênh của VTV.
Bản phim thô sơ nhất nhưng có sức sống mãnh liệt
Tây du ký bắt đầu khởi quay từ năm 1982, đến năm 1988 phim mới hoàn thành. Năm 1986, Đài truyền hình Trung Quốc CCTV bắt đầu chiếu phim, vì thế phiên bản này thường lấy tên là Tây du ký 1986. Khi đó, bộ phim được thực hiện theo kiểu cuốn chiếu, tức là vừa quay vừa phát sóng.
Phim ra đời trong thời điểm kỹ xảo điện ảnh còn thô sơ lạc hậu. Tây du ký được đầu tư 6 triệu nhân dân tệ. Đây là một con số “khủng” vào thời điểm đó nhưng vẫn không đủ trang trải chi phí cho toàn bộ phim. Thù lao mà các diễn viên nhận được chỉ mang tính tượng trưng.
 |
| Tây du ký bản 1986 ra đời vào thời điểm kỹ thuật làm phim còn thô sơ, lạc hậu. |
Trong quá trình thực hiện, diễn viên và nhân viên hậu trường hầu như không có sự phân biệt. Họ phải di chuyển qua nhiều điểm quay khác nhau. Các diễn viên lúc đó phải phụ khuân vác, ngược lại, nếu phim thiếu diễn viên, nhân viên hậu trường cũng được huy động xuất hiện trước ống kính.
Cuối cùng, khi chính thức lên sóng, Tây du ký được hàng triệu khán giả đón nhận nồng nhiệt. Không chỉ gây sốt tại quê nhà, bộ phim còn tạo ra một cơn bão truyền hình lan sang Việt Nam. Người lớn, trẻ nhỏ đều háo hức đón xem từng tập phim. Họ dành tình cảm yêu mến cho cả 4 nhân vật chính. Thành công đó đã không phụ lại công sức và nỗi vất vả mà đoàn làm phim phải chịu đựng trong suốt mấy năm quay dựng.
Đã 33 năm trôi qua, sức hấp dẫn của Tây du ký vẫn nguyên vẹn trong lòng khán giả. Phim được phát sóng lại rất nhiều lần. Những khán giả thế hệ trước đã già đi nhưng vẫn muốn thưởng thức lại bộ phim thuộc về ký ức tuổi thơ. Trẻ em thế hệ mới hào hứng trước câu chuyện về yêu quái thần tiên, chuyện 4 thầy trò vượt bao gian khổ đi lấy kinh. Các nhà làm phim đua nhau remake (làm lại) tác phẩm kinh điển năm nào với phần cải biên mới mẻ, khai thác những khía cạnh thú vị khác của câu chuyện thần thoại Tây Du.
Vai diễn Tôn Ngộ Không là cái bóng quá lớn không thể nào vượt qua được trong sự nghiệp của Lục Tiểu Linh Đồng. Chưa một diễn viên nào thể hiện vai Tôn Ngộ Không tốt như ông. Bản thân Lục Tiểu Linh Đồng cũng không thể thoát khỏi chính mình. Suốt một đời cống hiến cho nghệ thuật, hào quang của ông chỉ gắn liền với một vai diễn duy nhất, chưa vai diễn nào thay thế được.
 |
| Hào quang trong sự nghiệp diễn xuất của Lục Tiểu Linh Đồng gắn liền với vai diễn Tôn Ngộ Không. |
Có thể nói, Tây du ký bản 1986 là một hiện tượng văn hoá có sức lan toả mạnh mẽ. Sức lan tỏa này đến từ kịch bản đỉnh cao, diễn xuất xuất thần của dàn diễn viên và ý nghĩa nhân văn trường tồn của bộ phim.
Tây du ký - một hiện tượng văn hóa
Nếu như tiểu thuyết Tây du ký của Ngô Thừa Ân được xếp vào hàng tứ đại danh tác của Trung Quốc thì bản phim của nó cũng được xếp vào hàng những tác phẩm kinh điển bậc nhất màn ảnh nhỏ Hoa ngữ. Tác phẩm văn học Tây du ký với chất lượng đỉnh cao đã cùng Hồng Lâu Mộng, Thủy Hử và Tam Quốc Diễn Nghĩa đứng trong bộ tứ tác phẩm vĩ đại nhất của văn học cổ điển Trung Quốc.
Tây du ký bắt nguồn từ một câu chuyện có thật. Nhà sư trẻ đời Đường Thái Tông tên là Trần Huyền Trang, năm 21 tuổi đã một mình sang Ấn Độ tìm thầy học đạo. Ông ra đi từ năm 629 đến năm 645 mới về Trung Quốc, tổng cộng là 17 năm; trong đó, có 6 năm tu học ở chùa Na Lan Đà - một trung tâm Phật giáo hồi bấy giờ. Khi về nước, ông phải dùng tới 24 ngựa tải 657 bộ kinh Phật.
Câu chuyện có thật đó vốn đã mang màu sắc huyền thoại, được truyền tụng rộng rãi trong dân gian. Ngô Thừa Ân đã tập hợp lại những “chất liệu” đó và dưới ngòi bút sáng tạo tài tình, tác phẩm của ông không những có dung lượng đồ sộ mà còn gửi gắm tư tưởng, quan niệm về thế giới và con người sâu sắc. Ông đã xây dựng hình tượng nhân vật sống động với văn phong uyển chuyển, nhất quán.
 |
| Tây du ký bản 1986 sở hữu kịch bản đỉnh cao, được cải biên dựa trên tiểu thuyết cùng tên với ý nghĩa nhân văn sâu sắc. |
Nhiều học giả cho rằng hình ảnh kết hợp giữa thầy trò Tam Tạng ẩn giấu một khái niệm về tâm. Mỗi nhân vật từ thầy trò Đường Tăng cho đến con ngựa đều biểu trưng cho một đặc tính thường thấy của nhân tâm.
Khi sáng tạo ra chân dung 4 thầy trò Đường Tăng, Ngô Thừa Ân đã khéo léo lồng ghép vào đó hình ảnh tâm thức một con người. Bốn thầy trò tượng trưng cho bốn thuộc tính của tâm hồn. Đường Tăng đại diện cho đức tính vị tha, Ngộ Không là sức mạnh và trí tuệ, Sa Tăng là nhẫn nại, còn Bát Giới là hiện thân của dục vọng. Tất cả tạo nên chỉnh thể của một con người đủ phần Con - phần Người, phần bản năng - phần đạo đức.
Có những người hâm mộ đã thuộc làu cốt truyện Tây du ký qua vô số lần thưởng thức phim, nhưng chưa ai chán thầy trò Đường Tăng. Bộ phim tuy cũ nhưng thông điệp về thiện - ác mà nó gửi gắm luôn mới, có ý nghĩa với mọi thời. Vì lẽ đó, Tây du ký 1986 mới có sức sống mãnh liệt và trở thành hiện tượng văn hóa.
Đoàn làm phim có tâm và dàn diễn viên có tầm
Dù ra đời trong thời điểm kỹ thuật làm phim còn thô sơ nhưng hóa trang, tạo hình của Tây du ký 1986 được đánh giá là không có phiên bản nào qua được. Từng tạo hình của nhân vật đều được chăm chút kỹ lưỡng. Chính nhờ cách hóa trang khéo léo như vậy nên người xem hoàn toàn không nhận ra bộ phim thiếu diễn viên. Có những diễn viên một mình đóng đến 4, 5 vai.
Những cảnh quay cần đông diễn viên quần chúng như bầy khỉ ở Hoa Quả Sơn, cảnh chư vị thần tiên tụ hội trên thiên đình... đều phải huy động cả nhân viên hậu trường tham gia đóng. Những phân cảnh khó được thực hiện trong phim trường với phông màn xanh. Khi đó, kỹ xảo rất hạn chế nhưng các cảnh quay trong Tây du ký 1986 vẫn luôn là điển hình mẫu mực cho các phiên bản phim về sau.
Đã có nhiều đoàn làm phim, đã có nhiều đơn vị sản xuất không tiếc tiền đầu tư vào công nghệ kỹ xảo hoành tráng khi làm lại tác phẩm kinh điển năm nào, nhưng chưa có phiên bản nào để lại cho khán giả nhiều cảm xúc như Tây du ký 1986. Đơn giản là vì bộ phim sở hữu một dàn diễn viên thực lực, hết mình cống hiến cho nghệ thuật.
 |
| Dàn diễn viên của Tây du ký 1986 đã cống hiến hết mình cho vai diễn. |
Do không có diễn viên đóng thế và vì các cử chỉ, điệu bộ của Tôn Ngộ Không rất khó bắt chước nên đa phần các cảnh quay bay lượn trên không bằng cáp, Lục Tiểu Linh Đồng đều phải tự mình thực hiện. Ông cũng là người bị tai nạn nhiều nhất trong đoàn. Trường đoạn Hồng Hài Nhi dùng Tam Muội Chân Hỏa để đốt, đạo diễn đã cho lửa cháy lớn khiến Tôn Ngộ Không bị bỏng nặng phải nằm viện 3 tháng. Ngoài ra, Lục Tiểu Linh Đồng còn nhiều lần bị thương do đứt dây cáp.
Đoàn làm phim đã xuất sắc hoàn thiện Tây du ký chỉ bằng phương pháp thủ công và kỹ thuật nghèo nàn nhất. Điều đó đã trở thành niềm tự hào của giới làm phim, thành bệ phóng đánh dấu bước tiến mới trong quá trình phát triển của truyền hình Trung Quốc.
Dù thô sơ nhưng Tây du ký bản 1986 vẫn khiến người ta trầm trồ vì đầu tư quay ngoại cảnh xuyên suốt Trung Quốc từ Bắc chí Nam và sang cả Thái Lan. Lúc bấy giờ, một bộ phim quay ngoại cảnh tại nước ngoài được xem là sự kiện đình đám. Thành công của Tây du ký một phần nhờ vào cảnh sắc tuyệt đẹp được ghi lại trong phim. Khung cảnh nước non hữu tình như chốn bồng lai tiên cảnh đã phần nào che mờ phần kỹ xảo thiếu thốn của bộ phim.
 |
| Dù kỹ xảo thô sơ nhưng Tây du ký 1986 vẫn khiến khán giả trầm trồ vì đầu tư ngoại cảnh. |
Sức hút của Tây du ký 1986 còn nằm ở phần nhạc phim với 20 ca khúc và 30 khúc hòa tấu. Các nhạc phẩm này đã trở thành bất hủ, để lại ấn tượng sâu đậm cho người xem. Chỉ cần một giai điệu cất lên, khán giả đã có thể nhận ra nó thuộc về Tây du ký bản 1986.
Tây du ký bản 1986 không chỉ là một bộ phim, nó còn là ký ức tuổi thơ của thế hệ khán giả 8X, 9X ở Việt Nam. Mỗi mùa hè bộ phim được chiếu lại, kỷ niệm thời thơ ấu lại dội về trong trí nhớ của người xem. Cảm xúc và sự yêu mến mà họ dành cho Đường Tăng, Tôn Ngộ Không, Trư Bát Giới, Sa Ngộ Tĩnh vẫn vẹn nguyên như ngày nào. Bao nhiêu bản làm lại Tây du ký ra đời với dàn diễn viên trai xinh gái đẹp, kỹ xảo hợp thời đến mấy cũng không thể nào đánh đổ tượng đài Tây du ký 1986 trong lòng người hâm mộ.
Hiện, Tây du ký đang tiếp tục được chiếu lại trên VTV, cho một thế hệ mới, những thơ ấu mới, đang nghỉ hè.
