Bác sĩ Nguyễn Bá Hưng - thành viên Hiệp hội Y học tình dục Quốc tế và châu Á Thái Bình Dương - cho hay dậy thì là quá trình thay đổi thể chất từ cơ thể một đứa trẻ trở thành cơ thể người lớn có khả năng sinh sản. Dậy thì bắt đầu khi những tín hiệu hormone trong não truyền tới các tuyến sinh dục (buồng trứng hoặc tinh hoàn). Đáp lại, các tuyến này sản sinh ra nhiều loại hormone kích thích sự tăng trưởng, hình thành chức năng và biến đổi não bộ, xương, cơ, da, vú và cơ quan sinh sản.
Trước dậy thì, cơ thể của trẻ trai và trẻ gái hầu như giống nhau trừ bộ phận sinh dục. Trong quá trình dậy thì, có những thay đổi lớn về kích thước, hình dạng, cấu tạo và chức năng của nhiều bộ phận và hệ cơ quan trong cơ thể.
Hiện nay, khi xã hội phát triển, đời sống sức khỏe được nâng cao nên độ tuổi dậy thì ở cả nam và nữ giới đều giảm (từ 13-15 tuổi).
Trẻ dậy thì tức là chuyển từ thời kỳ không có sang thời kỳ có hoạt động tình dục và sinh sản. Điểm mốc của sự biến đổi này là kinh nguyệt (con gái) và xuất tinh (mộng tinh ở con trai).
Con gái và con trai có những phát triển khác nhau đặc trưng cho giới. Nguyên nhân là những biến đổi nội tiết của hệ thống nội tiết sinh sản, buồng trứng phát triển to lên sản sinh ra noãn (tế bào sinh sản nữ) theo chu kỳ hàng tháng và các nội tiết tố nữ mà những biến đổi này sinh ra kinh nguyệt.
Tinh hoàn là nơi sản sinh ra tinh trùng (tế bào sinh sản nam) đồng thời tinh hoàn cũng sản sinh ra nội tiết tố nam, yếu tố quyết định các cảm hứng tình dục nam giới.
Từ khi có kinh nguyệt (9-14 tuổi), người con gái đã có khả năng có thai và sinh đẻ. Các bước phát triển của người con gái có thể tóm tắt như sau: tóc dài, mượt mà; da mịn, lớp mỡ dưới da nhiều hơn, núm vú to lên, nhú lên, lông mu xuất hiện, lông nách xuất hiện, một số có thêm trứng cá ở mặt hoặc trên ngực, lưng, vai; người cao và lớn lên nhanh, âm môn nở nang, có dịch nhờn tiết ra giữa kỳ kinh, nhu cầu phát triển bạn bè tăng lên, tình yêu nam nữ phát sinh, nhiều giấc mơ đẹp và mơ mộng, nhu cầu hiểu biết tình yêu, tình dục phát triển mạnh.
Con trai 10-19 tuổi trải qua các bước phát triển về bộ máy sinh sản như: cơ thể cao lên nhanh chóng đồng thời xuất hiện các khác biệt về giới, râu và lông mu xuất hiện, lúc đầu mềm sau cứng hơn; tinh hoàn, mào tinh hoàn to lên, khả năng tình dục, xuất tinh lần đầu của các chàng trai thường ở 13-15 tuổi và xảy ra ban đêm khi đang ngủ.
 |
| Hiện nay, khi xã hội phát triển, đời sống sức khỏe được nâng cao nên độ tuổi dậy thì ở cả nam và nữ giới đều ngày càng giảm đi, theo đó, từ 13-15 tuổi . Ảnh: Quyên Quyên. |
Theo bác sĩ Hưng, ngày nay, dậy thì của hai giới đều sớm hơn, thấp nhất có thể xuất hiện lúc 7 tuổi ở con gái Mỹ da trắng, còn ở Mỹ da đen giới hạn thấp nhất là 6 tuổi (nghiên cứu trên 17.000 con gái khỏe mạnh từ 3-12 tuổi), con gái châu Á cũng báo cáo những trường hợp dậy thì sớm ở 8-9 tuổi.
“Theo quan sát của chúng tôi, tuổi dậy thì của các em trai vị thành niên Việt Nam sớm hơn so với trước kia một vài năm, phần lớn các trẻ 14 tuổi đã có biểu hiện dậy thì thay vì 16 tuổi như trước đây. Ở nước ta, vị thành niên chiếm khoảng 1/4 dân số. Họ đang phải đối diện với nhiều vấn đề ảnh hưởng tới sức khỏe hiện tại và tương lai, thậm chí cho cả thế hệ hiện tại và sau này”, bác sĩ Hưng lo ngại.
Con gái và con trai có những phát triển khác nhau đặc trưng cho giới xuất phát từ nguyên nhân là những biến đổi nội tiết của hệ thống nội tiết sinh sản. Ở con gái, buồng trứng phát triển to lên sản sinh ra noãn theo chu kỳ hàng tháng và các nội tiết nữ - những biến đổi này sinh ra kinh nguyệt. Ở con trai, tinh hoàn là nơi sản sinh ra tinh trùng đồng thời bộ phận này cũng sản sinh ra nội tiết nam, yếu tố quyết định các cảm hứng tình dục nam giới.
“Từ khi có kinh nguyệt (9-14 tuổi), người con gái đã có khả năng thụ thai và sinh đẻ. Lúc này, ngoài những phát triển về hình thể, nhu cầu hiểu biết về tình yêu, tình dục của con gái ở độ phát triển mạnh. Luật pháp Việt Nam quy định 18 tuổi nữ có quyền lấy chồng nhưng khả năng tình dục và sinh sản thì xuất hiện sớm hơn nhiều”, bác sĩ Hưng nói.
