 |
Ngày 25/3, nhóm chuyên gia tại Đại học Vrije Amsterdam, Hà Lan, phát hiện những trường hợp đầu tiên có hạt vi nhựa trong máu. Các hạt có thể di chuyển xung quanh cơ thể và chui vào nhiều cơ quan.
Hiện tại, họ chưa thể xác định ảnh hưởng của những hạt vi nhựa tới sức khỏe. Song, các nhà nghiên cứu bày tỏ sự lo ngại. Bởi các hạt vi nhựa gây tổn thương tế bào của con người trong phòng thí nghiệm. Các hạt ô nhiễm không khí siêu nhỏ đã xâm nhập vào cơ thể, gây ra hàng triệu ca tử vong sớm mỗi năm.
Con người đang ăn hạt vi nhựa mỗi ngày
Hạt vi nhựa (microplastic) được làm từ polyme tổng hợp bao gồm polyetylen, axit polylactic (PLA), poly(methyl methacrylate), polypropylene, polystyrene, hoặc polyethylene terephthalate.
Nó được phát minh đầu tiên bởi John Ugelstad, kỹ sư hóa học người Na Uy, bằng cách tạo các hạt nhựa polyethylene vi cầu kích thước cỡ micromet - 1/1.000 mm trong những năm 1970.
Nhưng phải đến năm 1990, hạt vi nhựa mới bắt đầu được sử dụng rộng rãi, thay thế các thành phần tự nhiên và xuất hiện trong nhiều sản phẩm sử dụng hàng ngày của con người như hộp xốp, nhựa, cốc nước, bình sữa cho trẻ em, mỹ phẩm, chất tẩy rửa, son môi, kem đánh răng, sữa rửa mặt, kem cạo râu, sữa tắm, tẩy da chết...
 |
| Các hóa chất tổng hợp Phthalates thường có trong hộp xốp đựng thức ăn và nhiều sản phẩm đồ dùng quen thuộc hàng ngày, đã được chứng minh góp phần gây ung thư, tử vong sớm. Ảnh: CNN. |
Các hạt vi nhựa được hình thành từ sự mài mòn của các mảnh nhựa lớn được thải ra môi trường. Ngoài ra, microbeads - những mảnh rất nhỏ của nhựa polyetylen - cũng được sản xuất để thêm vào làm chất tẩy tế bào chết cho sản phẩm chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp, chất tẩy rửa, kem đánh răng. Những hạt nhỏ này dễ dàng đi qua hệ thống lọc nước và cuối cùng ở đại dương và Ngũ Đại Hồ, gây ra mối đe dọa tiềm tàng đối với đời sống thủy sinh. Nghiên cứu trên động vật hoang dã và động vật trong phòng thí nghiệm cho thấy việc tiếp xúc với các loại nhựa này có thể dẫn tới vô sinh, viêm nhiễm và ung thư.
Việc ô nhiễm vi nhựa đang xảy ra ở khắp nơi trên Trái Đất, khi những chất thải loại này được tìm thấy từ Bắc Cực cho đến dãy Alps rồi những nơi sâu thẳm nhất của đại dương. Các hạt vi nhựa có thể chứa hóa chất độc hại cũng như vi khuẩn gây hại cho các sinh vật biển.
Cuối năm 2020, một nghiên cứu công bố trên tạp chí Environment International lần đầu tiên ghi nhận sự tồn tại của các hạt vi nhựa trên cả mặt trong vào khoang ối lẫn màng đệm của nhau thai.
Một nghiên cứu năm 2015 ở Anh về thành phần các sản phẩm tẩy tế bào chết trên da mặt cho thấy chúng chứa từ 137.000 đến 2,8 triệu hạt vi nhựa mỗi chai.
Các hạt vi nhựa không phải vấn đề mới. Theo Chương trình Môi trường của Liên Hợp Quốc, năm 2012, vấn đề này vẫn còn tương đối ít người biết đến và hàng triệu người tiêu dùng chưa nhận thức được tác hại của hạt vi nhựa có trong các sản phẩm trên thị trường.
Hạt vi nhựa xâm nhập ngày càng nhiều vào các cơ quan
Con người cũng tiêu thụ các hạt nhựa này qua đường ăn uống và hô hấp, nhưng tác động lâu dài của chúng đối với sức khỏe con người vẫn chưa được đánh giá cụ thể.
Chưa có nghiên cứu nào trực tiếp đánh giá ảnh hưởng của vi nhựa với con người. Những nghiên cứu có sẵn cho đến nay thực hiện trên tế bào hoặc mô của con người tiếp xúc vi nhựa hoặc động vật như chuột cống. Và họ tin rằng vi nhựa là thứ đáng sợ, gây ảnh hưởng khủng khiếp đến con người.
Chúng có thể hoạt động như chất gây kích ứng, giống cách mà sợi amiăng gây viêm phổi và gây ung thư. Vi nhựa cũng được cho là hoạt động như vật trung gian truyền vi sinh vật và hóa chất độc hại, gây ra nhiều nguy cơ về sức khỏe.
Các nghiên cứu chỉ ra khả năng gây rối loạn chuyển hóa, nhiễm độc thần kinh cũng như gây ung thư của chất này. Nó đã được chứng minh là chất gây rối loạn nội tiết, can thiệp vào chức năng hormone bình thường và có khả năng gây tăng cân.
Một số chất dẻo nhất định, chẳng hạn chất chống cháy, được cho là cản trở sự phát triển não bộ của thai nhi, ảnh hưởng đến sự phát triển não bình thường ở trẻ em.
 |
| Các hạt vi nhựa đe dọa môi trường biển và hệ sinh thái biển. Nhưng ngày càng nhiều nghiên cứu cho thấy nó có thể gây nguy hiểm cho con người. Ảnh: Freepik. |
Đặc biệt, sự xâm nhập của các hạt này ngày càng nhiều trong cơ thể chúng ta.
Tháng 8/2020, nhóm chuyên gia tại Mỹ phát hiện hạt vi nhựa trong các mẫu phổi, gan, lá lách và thận được xét nghiệm ở quốc gia này. Đây là lần đầu tiên chất ô nhiễm loại này được tìm thấy ở nội tạng người. Họ cũng phát hiện hóa chất bisphenol A (BPA) trong tất cả 47 mẫu. Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) nhận xét BPA là chất "gây độc cho hệ sinh sản, phát triển và các hệ khác trong nghiên cứu trên động vật".
Trong khi đó, các nghiên cứu trước đây cũng chỉ ra hạt vi nhựa trong phân của trẻ sơ sinh cao gấp 10 lần so với người lớn và trẻ được nuôi dưỡng bằng sữa bú bình đang nuốt hàng triệu hạt vi nhựa mỗi ngày.
Tháng 11/2021, nhóm nghiên cứu tại Đại học Hull (Anh) phát hiện chỉ riêng phòng khách có thể khiến chúng ta tiếp xúc với hơn 24.000 hạt vi nhựa mỗi ngày.
Nghiên cứu được đăng tải trên tạp chí Environmental Pollution ngày 11/10/2021 đã phát hiện các hóa chất tổng hợp phthalates có thể góp phần gây ra 91.000-107.000 ca tử vong sớm mỗi năm tại Mỹ trong nhóm tuổi 55-64 tuổi.
Phthalates là nhóm lớn các hóa chất thường được sử dụng để làm mềm nhựa. Nó có trong đồ chơi, lớp phủ tường, chất tẩy rửa, dầu bôi trơn, bao bì thực phẩm, dược phẩm, túi chứa máu, đường ống truyền, hộp xốp đựng thức ăn.
Nó cũng là chất dùng trong các sản phẩm chăm sóc cá nhân như sơn móng tay, keo xịt tóc, kem đánh răng, kem dưỡng da sau cạo râu, xà bông, dầu gội, nước hoa… Loại phthalates phổ biến nhất được sử dụng trong các sản phẩm chăm sóc da là diethyl phthalates (DEP).
Sự can thiệp nội tiết tố của thai nhi đến từ các hóa chất trong sản phẩm chúng ta sử dụng hàng ngày. Chúng được gọi là các hóa chất gây rối loạn nội tiết (EDC). Chúng ta tiếp xúc chúng qua ăn uống, hít thở, sản phẩm bôi lên da. Trong nhiều trường hợp, nó được gọi là “hóa chất có ở khắp mọi nơi”, bởi rất khó để tìm một sản phẩm trong thế giới hiện đại không chứa hóa chất phthalates.
Theo Viện Khoa học Sức khỏe Môi trường Quốc gia Mỹ, ngay cả khi có sự tiếp xúc gián đoạn, phthalates cũng gây ra các tác động sinh học đáng kể. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra phthalates có mối liên hệ mật thiết với vấn đề sinh sản như dị tật bộ phận sinh dục, teo tinh hoàn ở bé trai, giảm lượng tinh trùng, nồng độ testosterone ở nam giới trưởng thành. Nó cũng liên quan bệnh béo phì ở trẻ em, hen suyễn, vấn đề tim mạch, ung thư khác.
 |
| Hạt vi nhựa từ phthalate cũng được cho là thủ phạm gây ung thư, vô sinh ở nam giới. Ảnh: Unplash. |
Trong cuốn sách Countdown (tạm dịch: Đếm ngược) của nhà dịch tễ học, tiến sĩ Shanna Swan, Trường Y khoa Icahn ở Mount Sinai ở New York, Mỹ, sự hiện diện của phthalate, chất thường được tìm thấy trong các hạt vi nhựa là thủ phạm được cho là gây tình trạng tỷ lệ sinh giảm.
Phthalate tác động đến bộ phận sinh dục của con người bằng cách thay đổi hệ thống nội tiết sản xuất hormone. Kết quả, nhiều bé trai được sinh ra với bộ phận sinh dục ngắn, nhỏ.
Tiến sĩ Swan đã nghiên cứu về hội chứng phthalate trên chuột. Bào thai tiếp xúc hóa chất làm tăng nguy cơ teo bộ phận sinh dục của chuột khi chào đời. Ở người, bà Swan phát hiện trẻ sơ sinh nam tiếp xúc hóa chất khi còn trong bụng mẹ nhiều khả năng có “cậu nhỏ” ngắn hơn.
Tiến sĩ Swan báo động đến năm 2045, hầu hết cặp vợ chồng buộc phải sử dụng các phương pháp hỗ trợ sinh sản để có con, thay vì đậu thai tự nhiên.
Hiện nay, chúng ta có thể dựa vào hai cách để xác minh sản phẩm đó có chứa hạt vi nhựa hay không.
- Xem thành phần trong sản phẩm sử dụng có chứa Polyethylene, Polypropylene, Polyethylene terephthalate, Poly(methyl methacrylate), Polystyrene, Axit polylactic (PLA).
- Sử dụng phần mềm quét mã vạch sản phẩm sẽ biết được chúng đó có hạt vi nhựa hay không, mang tên “ Beat the microbeads” (được phát triển bởi UNEP).
