Họ gọi nó là anillo verde, vòng xanh, một loạt công viên và làn đường dành cho xe đạp dài 30 km bao quanh Vitoria-Gasteiz, thủ phủ của vùng Basque ở miền Bắc Tây Ban Nha.
Những con đường rộng rãi, yên tĩnh với những hàng cây cao nối liền các công viên, quảng trường và khu đất, tạo thành một ốc đảo hình tròn bao quanh trung tâm thành phố, nơi hầu như không có ôtô và ngoài tiếng xe điện, âm thanh chủ đạo là tiếng trò chuyện, tiếng chim hót và thậm chí cả tiếng kêu râm ran của ve sầu.
Đó là vùng xanh mà các thành phố trên khắp thế giới đang ngày càng hướng tới - nhưng Vitoria-Gasteiz đã bắt đầu quá trình đó từ nhiều thập kỷ trước, theo Guardian. Kết quả là thành phố nhỏ của Tây Ban Nha này dẫn đầu thế giới về chính sách đô thị xanh.
Quyết sách cấp tiến
Khi đất nước Tây Ban Nha thời hậu chiến chuyển đổi từ một xã hội nông thôn sang một quốc gia với phần lớn là thành thị, dân số thành phố đã tăng gấp 5 lần từ 52.000 năm 1950 lên 253.000 ngày nay, cùng với đó là lượng sử dụng ôtô cũng gia tăng.
Tuy nhiên, các lãnh đạo thành phố rất lo lắng về số lượng phương tiện giao thông ngày càng tăng. Trong khi nhiều thành phố khác trên khắp châu Âu đã đón nhận ôtô vào những năm 1970 và nhiều nơi xây dựng những con đường lớn hơn và sức chứa lớn hơn, giới chức Vitoria-Gasteiz đã đưa ra một quyết định khá cấp tiến lúc đó khi đi ngược lại xu hướng bằng cách bắt đầu tạo lối đi bộ ở trung tâm thành phố.
Họ cũng tạo ra mạng lưới đường dành cho xe đạp đầu tiên của Tây Ban Nha, hiện kéo dài tới 180 km, một trong những mạng lưới rộng nhất cả nước.
Kế hoạch tạo ra chiếc vòng xanh nổi tiếng hiện nay lần đầu tiên được đưa ra bàn luận vào những năm 1980 và công trình bắt đầu vào đầu những năm 1990. Nó bao gồm một dự án dựa vào cộng đồng để trồng 250.000 cây xanh.
 |
| Ngắm chim trong vòng xanh. Ảnh: Ayuntamiento de Vitoria-Gasteiz/Quintas. |
Giờ đây, không ai trong thành phố cách không gian xanh quá vài phút đi bộ và Vitoria-Gasteiz tự hào có 50 m2 không gian xanh cho mỗi người dân, so với 31 m2 ở London và 17 m2 ở Barcelona. Năm 2012, thành phố này được Ủy ban châu Âu (EC) vinh danh là Thủ đô Xanh châu Âu năm 2012.
Để thực hiện các chính sách bền vững cần có sự can đảm
Ông Borja Rodríguez Ramajo, người đứng đầu chính sách môi trường của thành phố, cho biết: “Chúng tôi là thành phố với những cư dân thích đạp xe và đi dạo trên những ngọn đồi. Phần lớn động lực biến Vitoria trở thành thành phố xanh đều đến từ người dân của thành phố”.
Kể từ năm 2006, thành phố cũng đã xây dựng các “siêu block” tương tự ở Barcelona, các khu vực của thành phố bị cấm giao thông. Nhìn chung, những biện pháp này đã tăng diện tích dành cho người đi bộ của thành phố từ 31 lên 71%.
"Bất công xanh"
Ông Rodríguez cho hay điều không thể tránh khỏi là một số biện pháp này đã vấp phải sự phản đối, ông nhấn mạnh rằng để thực hiện các chính sách bền vững cần có sự can đảm.
“Chúng tôi luôn tìm kiếm sự tham gia của các nhóm môi trường và hiệp hội cư dân vào những sáng kiến này”, ông nói. “Tôi nghĩ người dân ở đây rất tự hào về tinh thần xanh đó của chúng tôi”.
Đúng là như vậy, nhưng nhiều người dân cho rằng quy trình tham vấn có vẻ tốt hơn trên giấy so với thực tế.
 |
| Các thành phố khác ở châu Âu đã để ôtô chạy tự do nhưng cuối cùng phải đối mặt với tác động. Trong nhiều năm, Naples ở Italy vật lộn với vấn đề ô nhiễm không khí nghiêm trọng; trong những năm gần đây thành phố này đã bắt đầu giảm thiểu ôtô. Ảnh: agefotostock/Alamy |
Bà Julia Neidig, một nhà nghiên cứu tại Trung tâm biến đổi khí hậu xứ Basque, nói rằng trong khi hầu hết cư dân đều tự hào về vùng xanh của thành phố, vẫn có những lời chỉ trích về quá trình phủ xanh. Nữ chuyên gia này đã dành “bốn năm qua để nghiên cứu những mâu thuẫn, thách thức và tình huống khó xử nảy sinh từ việc Vitoria-Gasteiz trở thành thủ phủ xanh”.
“Thành phố xanh là nơi mọi người góp phần vào quá trình tạo ra thành phố đó và còn có các khái niệm khác ngoài khía cạnh xanh, chẳng hạn như cộng đồng và sự tích hợp của người dân vào cách phát triển các dự án”, bà Neidig nói, đồng thời bổ sung rằng nhiều cư dân của thành phố có cảm giác rằng các cuộc họp giữa thành phố và người dân “chỉ mang tính chất thông tin hơn là để người dân tham gia nhiều hơn vào quá trình thực hiện”.
Cùng với quá trình xanh hóa là quá trình đô thị hóa và ở các khu vực dành cho tầng lớp lao động, điều này có thể dẫn đến việc di dời cư dân ban đầu khi giá bất động sản tăng lên. Tuy nhiên, sự phát triển khiêm tốn về du lịch và những người du mục kỹ thuật số ở Vitoria-Gasteiz đã giảm thiểu tác động này so với các thành phố như Málaga và Barcelona.
Bà Isabelle Anguelovski, giáo sư nghiên cứu tại Viện nghiên cứu và nghiên cứu nâng cao Catalan, kiêm giám đốc Phòng thí nghiệm về công bằng môi trường đô thị và bền vững Barcelona, cho biết: “Chương trình xanh hóa cần phải táo bạo và nhanh chóng để thực hiện một cách hiệu quả, đó là điều mà các thành phố châu Âu đang làm tốt”.
“Đó cũng là vì các thành phố đông đúc và chúng tôi không phụ thuộc vào ôtô, không giống như các thành phố của Mỹ”, bà nhận định.
 |
| Việc không có nhiều du khách và những người du mục kỹ thuật số ở Vitoria-Gasteiz cũng góp phần giảm thiểu áp lực tăng giá nhà ở. Ảnh: Ayuntamiento de Vitoria-Gasteiz/Quintas. |
Tuy nhiên, bà cho rằng các vấn đề về “bất công xanh” không nằm trong chương trình nghị sự của châu Âu giống như ở Mỹ.
“Ở châu Âu, chúng tôi không nghĩ về công bằng xã hội hay công bằng chủng tộc theo cách mà các thành phố tiến bộ của Mỹ vẫn làm. Chúng tôi không có phong trào công bằng môi trường chủng tộc mạnh mẽ ở châu Âu”, giáo sư Anguelovski nói.
Năm 2019, Liên Hợp Quốc đã trao tặng Vitoria-Gasteiz danh hiệu Thành phố Xanh Toàn cầu vì những nỗ lực đạt được các mục tiêu phát triển bền vững của Chương trình nghị sự 2030.
Tuy nhiên, không ngủ quên trên vòng nguyệt quế xanh của mình, thủ phủ xứ Basque hiện đang giúp điều phối dự án NetZeroCities, một mạng lưới gồm 53 thành phố ở 21 quốc gia châu Âu, “nhằm tạo ra tổng cộng 112 thành phố thông minh và hài hòa về khí hậu vào năm 2030”, ông Rodríguez cho biết.
Mục Du lịch - Ẩm thực gửi tới độc giả những tựa sách hay, truyền cảm hứng xê dịch. Không chỉ là những chuyến du lịch đơn thuần, mỗi tác phẩm kể lại hành trình khám phá, học hỏi nhiều điều hay từ những nền văn minh, địa điểm mới của các tác giả.
