Hơn 200 người chen chúc trong một căn nhà ở thành phố Hải Phòng, tay giơ cao chiếc điện thoại, mắt dán chặt vào người phụ nữ đang đứng trên ghế thao thao bất tuyệt về cách làm affiliate (tiếp thị liên kết), bán hàng online, chốt đơn thần tốc.
Không khí trong phòng khách trở nên ngột ngạt khi người đến sau phải nép sát vào tường, ngồi bệt xuống nền nhà để lắng nghe. Thỉnh thoảng có tiếng trầm trồ khi người chia sẻ nhắc đến những con số doanh thu đáng kinh ngạc. Ngoài đường, nhiều người không thể chen vào vẫn kiên nhẫn đứng hóng, cố gắng bắt lấy từng lời nói vọng ra từ cánh cửa mở hé.
Những buổi chia sẻ như thế này không còn hiếm. Khi thương mại điện tử bùng nổ, livestream bán hàng trở thành một nghề hấp dẫn với nhiều người. Ai cũng muốn học cách chốt đơn nhanh, xây dựng thương hiệu cá nhân và biến tài ăn nói thành công cụ kiếm cơm.
Sự thành công của những "chiến thần livestream" càng thôi thúc nhiều người lao vào cuộc chơi này, với hy vọng đổi đời từ chiếc điện thoại và một kịch bản bán hàng cuốn hút. Nhưng không phải ai cũng thành công, và không phải lớp học nào cũng mang lại giá trị thực sự.
 |
| Nhiều người tìm đến các lớp học livestream với mong muốn công việc kinh doanh online trở nên thuận lợi hơn. Ảnh minh họa: The New York Times. |
Bùng nổ lớp học chốt đơn
Theo báo cáo quý III/2024 của Decision Lab, thương mại trực tuyến qua livestream dẫn đầu xu hướng năm 2024 khi phần lớn người tiêu dùng Việt ưa chuộng những trải nghiệm mua sắm giải trí và tương tác trực tiếp với thương hiệu.
Theo thống kê từ hãng nghiên cứu Momentum Works, Việt Nam là thị trường thương mại điện tử tăng trưởng nhanh nhất năm 2023. Với tốc độ mở rộng gần 53% so với cùng kỳ, đạt 13,8 tỷ USD, Việt Nam đã vượt qua Philippines để trở thành thị trường thương mại điện tử lớn thứ 3 trong khu vực.
Mức độ quan tâm đối với nghề "chốt đơn" cũng tăng trong những năm qua. Điều này thúc đẩy sự bùng nổ của các lớp học livestream online và offline. "Làm thế nào để xây kênh bán hàng", "cách xây kênh làm affiliate" là một trong những nội dung đầu tiên được đề xuất với người dùng TikTok.
Trên Facebook, các hội nhóm chia sẻ từ tiếp thị liên kết, bán hàng online cho đến lớp học livestream thu hút số lượng thành viên đông đảo. Nhiều khóa học được giới thiệu với đủ giáo trình và mức học phí.
 |
| Các lớp học bán hàng online nở rộ trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển. Ảnh minh họa: The New York Times. |
Nguyễn Minh Tân, quán quân Vietnam Livestream Idol 2022 và bắt đầu dạy livestream ở TP.HCM từ năm 2020, nói với Tri Thức - Znews rằng nhu cầu học livestream tăng nhanh trong những năm gần đây.
"Từ 2020 đến tháng 11/2023, tôi mở 10 khóa học với hơn 100 học viên. Nhưng chỉ từ 11/2023 đến nay, tôi đã tuyển sinh thêm 29 khóa, với hơn 400 học viên. Ngoài ra, tôi còn hợp tác với các doanh nghiệp để đào tạo hơn 500 học viên về kỹ năng livestream", Tân chia sẻ.
Dù số lượng người học ngày càng đông, nhiều ý kiến cho rằng thị trường livestream đang dần bão hòa. Tuy nhiên, theo Tân, cơ hội vẫn còn rộng mở. "Livestream không hề bão hòa. Sự phát triển của nền tảng thương mại điện tử và công nghệ mở ra nhiều hướng đi mới. Người mới muốn thành công cần cập nhật công nghệ, tìm thị trường ngách, tạo dấu ấn riêng và quan trọng nhất là phải kiên trì", anh nhận định.
Người dạy đôi khi được nhiều hơn người học
Bên cạnh những khóa học có học phí, các lớp dạy livestream miễn phí cũng đang nở rộ, thu hút hàng trăm người tham gia. Tân cho biết, các lớp miễn phí như thế này đã xuất hiện từ lâu, nhất là từ khi TikTok Shop ra mắt vào năm 2022. "Những lớp học này không chỉ giúp người tham gia có thêm kiến thức mà còn xây dựng hình ảnh rất tốt cho người dạy", anh nhận xét.
Tuy nhiên, hiệu quả thực sự của những lớp học này vẫn là dấu hỏi lớn. "Người học chắc chắn cũng sẽ nắm được một số kiến thức cơ bản. Nhưng để có thể bắt tay vào làm thực chiến và đạt hiệu quả, họ cần nhiều kiến thức và kỹ năng chuyên sâu hơn. Vậy nên, trong những lớp học miễn phí này, người dạy thường nhận được nhiều giá trị hơn", Tân chia sẻ thẳng thắn.
Nhìn chung, lời quảng cáo về các khóa học thường đi kèm những bảng thành tích ấn tượng, nhưng vẫn chưa có thống kê cụ thể để đo lường tỷ lệ thành công chung của học viên.
Lê Thị Quỳnh Ngân, người kinh doanh cửa hàng trái cây ở quận Gò Vấp (TP.HCM), đã tham gia 3 khóa học dạy cách livestream bán hàng trên mạng xã hội trong 2 năm qua. Cô thừa nhận hai khóa học đầu tiên mình đăng ký chỉ vì FOMO (sợ bỏ lỡ).
"Tôi thấy những người xung quanh ai ai cũng học nên mình đăng ký theo mà không tìm hiểu gì nhiều", cô thừa nhận.
Hai học này tiêu tốn của Ngân khoảng 4 triệu đồng, nhưng cô đã bỏ ngang chỉ sau vài buổi. "Một khóa học kiến thức khá chung chung, không khác gì các clip chia sẻ miễn phí trên mạng. Lớp học còn lại thì chỉ chuyên sâu về ngành hàng thời trang, mỹ phẩm, không phù hợp với mảng tôi kinh doanh", Ngân cho hay.
 |
| Nguyễn Minh Tân trong lớp học dạy cách livestream bán hàng tại TP.HCM. Ảnh: NVCC. |
Tại Việt Nam, các khóa học livestream hay bán hàng online thường được tổ chức bởi trung tâm đào tạo tư nhân hoặc cá nhân có kinh nghiệm trong lĩnh vực bán hàng trực tuyến. Chất lượng của khóa học thường chỉ được đảm bảo thông qua uy tín của cá nhân và phản hồi từ học viên.
Trước thực trạng ngày càng nhiều lớp học livestream mọc lên với đủ mức giá, nhiều học viên cũng gặp tình trạng tương tư như Ngân khi đăng ký các khóa học quảng bá rầm rộ nhưng không mang lại giá trị tương xứng. Để tránh rời vào tình cảnh này người học nên tham khảo kỹ trước khi quyết định, từ nội dung, thời lượng đào tạo đến phản hồi của học viên cũ và kinh nghiệm của người dạy.
Đáng chú ý, nhiều khóa học livestream hiện được quảng cáo với lời hứa hẹn "chỉ cần học là thành ngôi sao chốt đơn", nhưng thực tế không đơn giản như vậy.
"Livestream bán hàng không hề dễ dàng. Muốn thành công, người học cần biết xây dựng kênh, hiểu thuật toán của nền tảng, tối ưu nội dung, học cách tương tác với khách hàng và đặc biệt là phải kiên trì. Không có con đường tắt nào để thành công trong lĩnh vực này", Minh Tân nói.
AI có cướp đi công việc của chúng ta?
Trong cuốn AI chuyện chưa kể, tác giả Tomoe Ishizumi cho rằng đây chỉ là công cụ tối ưu không hơn không kém. Có một điều chắc chắn rằng AI có thể thay thế phần lớn công việc mà con người đang làm hiện nay. Tuy nhiên, chúng ta không nên nghĩ máy móc sẽ cướp đi công việc của con người mà hãy nghĩ rằng máy móc sẽ làm những công việc vất vả để con người có thời gian sáng tạo hơn.
