|
|
Nhiều người chỉ mới hơn 30 tuổi đã trải qua cơn đột quỵ và phải tập phục hồi chức năng. Ảnh: Khương Nguyễn. |
Nhiều người trẻ vẫn sinh hoạt bình thường, thậm chí duy trì lối sống tưởng chừng lành mạnh. Thế nhưng, bên trong cơ thể, các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, thừa cân, stress kéo dài… đang âm thầm tích tụ.
Không kiểm tra sức khỏe thường xuyên khiến họ không biết rằng mình đang tiến rất gần đến một biến cố sức khỏe, có thể xảy ra bất cứ lúc nào, không dấu hiệu báo trước.
Độ tuổi đột quỵ ngày càng trẻ
Tại Bệnh viện Nhân dân 115 (TP.HCM), nhiều trường hợp bệnh nhân đột quỵ ở độ tuổi 20-30 liên tục được ghi nhận trong 2 năm gần đây. Một số người đến viện trong tình trạng liệt nửa người, méo miệng, nói khó, thậm chí hôn mê sâu, dù trước đó hoàn toàn khỏe mạnh. Trong số này, không ít trường hợp không hề biết mình bị tăng huyết áp hoặc rối loạn lipid máu, hai yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn tới đột quỵ.
Thống kê của Bộ Y tế cho thấy mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 200.000 ca đột quỵ, trong đó 7,2% thuộc nhóm tuổi dưới 45, tỷ lệ được đánh giá là đáng báo động so với khu vực.
 |
| Nam bệnh nhân trẻ được cứu sống sau đột quỵ. Ảnh: BVCC. |
Báo cáo từ Bệnh viện Bạch Mai và các trung tâm đột quỵ lớn cũng cho thấy độ tuổi trung bình mắc đột quỵ ở Việt Nam đang ngày càng trẻ hóa, thấp hơn 8-10 năm so với các nước phát triển.
Lối sống hiện đại và mối đe dọa vô hình
Theo TS.BS Nguyễn Bá Thắng, Trưởng Trung tâm Khoa học Thần kinh, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, các yếu tố nguy cơ truyền thống như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid, béo phì... đang xuất hiện ngày càng nhiều ở người trẻ. Điều này bắt nguồn từ chế độ ăn nhiều muối, đường, chất béo bão hòa; lối sống ít vận động; thời gian làm việc căng thẳng kéo dài; ngủ ít và lệch múi giờ sinh học.
Một khảo sát tại Mỹ công bố trên tạp chí Circulation (Hiệp hội Tim mạch Mỹ - AHA) năm 2023 cho thấy tỷ lệ người trẻ tuổi (18-44) bị tăng huyết áp đã tăng từ 9% lên 12% chỉ sau một thập kỷ.
Trong khi đó, gần 50% người trẻ trong nhóm này có ít nhất một yếu tố nguy cơ tim mạch như thừa cân, béo phì, hút thuốc, cholesterol cao hoặc đường huyết cao.
 |
| Căng thẳng trong thời gian dài khiến người trẻ tăng nguy cơ đột quỵ và đột tử. Ảnh minh họa: P.Đ. |
Tại Việt Nam, báo cáo của Viện Dinh dưỡng Quốc gia cũng chỉ ra hơn 30% người trưởng thành có rối loạn lipid máu, nhưng đa số không được chẩn đoán sớm. Điều nguy hiểm là tăng huyết áp, được ví như “kẻ giết người thầm lặng” hoàn toàn có thể không có triệu chứng gì, kể cả khi huyết áp đã vượt mức nguy hiểm như 180-200 mmHg.
Tăng huyết áp
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tăng huyết áp là nguyên nhân gây ra khoảng 10 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn cầu. Điều đáng lo ngại là tình trạng này không chỉ phổ biến ở người cao tuổi mà ngày càng xuất hiện nhiều ở người trẻ.
Tại Việt Nam, theo số liệu điều tra dinh dưỡng toàn quốc 2019-2020 của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, tỷ lệ người trưởng thành bị tăng huyết áp chiếm tới gần 30%, trong đó nhóm dưới 40 tuổi đang có xu hướng gia tăng rõ rệt.
PGS.TS Nguyễn Hoài Nam, giảng viên cấp cao bộ môn Tim mạch, Đại học Y Dược TP.HCM, cho biết nhiều người trẻ không hề biết mình bị tăng huyết áp do bệnh không có triệu chứng rõ rệt.
 |
| Tăng huyết áp là nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ. Ảnh: Livestrong. |
"Có trường hợp người bệnh đến viện trong tình trạng nhồi máu não, khi đo mới biết huyết áp lên đến 220 mmHg. Nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, tình huống này hoàn toàn có thể phòng tránh", PGS Nam nói với Tri thức - Znews.
Lối sống thiếu lành mạnh, thừa cân, lạm dụng rượu bia, ít vận động và căng thẳng kéo dài chính là các yếu tố hàng đầu dẫn đến tăng huyết áp ở người trẻ. Một số trường hợp còn bắt nguồn từ nguyên nhân thứ phát như rối loạn nội tiết, bệnh thận hoặc dùng chất kích thích.
Bên cạnh đột tử do tim mạch, nhiều người ở các nhóm tuổi khác nhau đang đối mặt với nguy cơ đột quỵ não do xuất huyết hoặc nhồi máu, đặc biệt trên nền tăng huyết áp không được kiểm soát.
Một số yếu tố ít được biết đến cũng làm tăng nguy cơ này như
- Migraine có aura (đau đầu kèm rối loạn thị giác): tăng gấp đôi nguy cơ đột quỵ, nhất là ở phụ nữ trẻ.
- Sử dụng thuốc tránh thai chứa estrogen: khi kết hợp với hút thuốc lá hoặc rối loạn đông máu có thể gây huyết khối.
- Lỗ thông tim bẩm sinh (PFO): tồn tại ở khoảng 25% dân số, có thể là “cầu nối” cho huyết khối lên não nếu không được phát hiện.
- Chất kích thích như cần sa, cocaine, rượu bia liều cao: tác nhân gây co thắt mạch máu, rối loạn nhịp tim, làm tăng nguy cơ đột quỵ đột ngột.
Di chứng Covid-19 dễ gây biến cố tim mạch
Một nghiên cứu được công bố bởi Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH) năm 2024 cho thấy nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ tăng gấp đôi trong vòng 3 năm, sau khi người bệnh nhiễm Covid-19. Điều này được lý giải là do virus SARS-CoV-2 làm tổn thương nội mạc mạch máu, dẫn đến viêm mạch, hình thành cục máu đông và rối loạn nhịp tim.
Đáng chú ý, báo cáo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) cho biết số ca tử vong do nguyên nhân tim mạch ở nhóm 25-44 tuổi đã tăng 30% trong hai năm đầu đại dịch, mức tăng chưa từng ghi nhận trong nhóm tuổi này trước đây.
Tuổi trẻ không phải là "lá chắn" bệnh tật
Theo PGS.TS Hoàng Văn Sỹ, Trưởng khoa Nội tim mạch, Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM), khác với hình dung phổ biến, nhiều ca đột quỵ ở người trẻ xảy ra đột ngột, không có dấu hiệu báo trước. Thậm chí, một số người đã từng trải qua “đột quỵ im lặng” (silent stroke), những tổn thương nhỏ ở não nhưng không có triệu chứng lâm sàng rõ ràng, cho đến khi xuất hiện cơn đột quỵ thực sự.
Đột quỵ ở người trẻ thường có tiên lượng tốt hơn nếu được điều trị sớm, song lại dễ bị chậm trễ do chủ quan hoặc thiếu nhận biết.
"Người trẻ thường không tin mình có thể bị đột quỵ, nên dễ bỏ qua các dấu hiệu nhẹ ban đầu. Đó là điều rất nguy hiểm", bác sĩ Sỹ cảnh báo.
 |
| PGS.TS Hoàng Văn Sỹ cảnh báo về nguy cơ đột quỵ, đột tử ở người trẻ. Ảnh: Nguyễn Thuận. |
Để tránh kịch bản đáng tiếc xảy ra, mọi người nên cần chủ động kiểm soát các yếu tố nguy cơ từ sớm như khám sức khỏe định kỳ, đo huyết áp, xét nghiệm mỡ máu và đường huyết ít nhất mỗi năm một lần.
Người dân nên tăng cường vận động thể chất, tối thiểu 150 phút/tuần, giảm ăn mặn, ít đường, ít chất béo xấu, bổ sung rau xanh và chất xơ. Đồng thời, bạn nên quản lý stress, ngủ đủ 7-8 giờ mỗi ngày, tránh thức khuya, làm việc quá sức; không hút thuốc, hạn chế rượu bia, tránh sử dụng chất kích thích.
Trong cuốn sách Sống khỏe mạnh không phụ thuộc vào thuốc, giáo sư Ryoko Chiba cho rằng nguyên tắc cơ bản khi sử dụng thuốc trong cuộc sống thường ngày chính là “ngắn và cụ thể”. Khi nào bị bệnh thì uống thuốc. Hết bệnh thì nhanh chóng ngừng thuốc. Tuy nhiên, nếu chỉ thay đổi mỗi cách sử dụng thuốc thì chúng ta không thể khỏe mạnh lên. Để thật sự khỏe mạnh, mỗi chúng ta cũng cần thay đổi cả thói quen sống và cách suy nghĩ của mình.
