Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là một trong những nhiệm vụ quan trọng của ngành giáo dục để đưa đất nước bước vào kỉ nguyên vươn mình. Muốn đạt được điều này, giáo dục đại học phải “chuẩn” từ đầu vào tới đầu ra.
Trường ra trường, lớp ra lớp
Theo đó, trong Nghị quyết 71, Bộ Chính trị yêu cầu phải xây dựng đề án đổi mới tuyển sinh đại học theo hướng đánh giá đúng năng lực người học, bảo đảm kiểm soát thống nhất chuẩn đầu vào của các ngành đào tạo, cơ sở đào tạo và kiểm soát chặt chẽ chất lượng đầu ra.
Đồng thời, Nghị quyết yêu cầu phải tăng cường quản lý chất lượng gắn với chính sách hỗ trợ phù hợp đối với đào tạo tiến sĩ, đào tạo các ngành sư phạm, sức khoẻ, pháp luật và các ngành trọng điểm. Nghị quyết 71 cũng nhấn mạnh việc khẩn trương xây dựng khung chiến lược phát triển giáo dục đại học, trong đó cần triển khai sắp xếp, tái cấu trúc các cơ sở giáo dục đại học; sáp nhập, giải thể các cơ sở giáo dục đại học không đạt chuẩn.
Một cam kết rất mạnh mẽ trong Nghị quyết là dành ít nhất 20% tổng chi ngân sách nhà nước cho giáo dục, cùng với các chế độ ưu đãi lớn cho đội ngũ nhà giáo.
Theo GS.TSKH Nguyễn Đình Đức tại Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội), “có thực mới vực được đạo”, việc tăng đầu tư, tăng tổng chi ngân sách nhà nước cho giáo dục, cho đội ngũ nhà giáo là giải pháp cụ thể góp phần thực hiện mục tiêu đề ra cho ngành giáo dục.
Sự đầu tư thỏa đáng này sẽ đóng vai trò quan trọng để thực hiện, hiện đại hóa nhà trường, trường ra trường, lớp ra lớp. Việc có đầu tư, sẽ có trang thiết bị hiện đại để nâng cao chất lượng đào tạo, gắn đào tạo với nghiên cứu, gắn hoạt động đổi mới sáng tạo của các trường với doanh nghiệp tốt hơn và nhanh hơn nữa.
GS Đức đánh giá việc nâng cao chế độ đãi ngộ là sự động viên rất lớn của Đảng và Nhà nước với các nhà giáo. Đời sống, thu nhập được cải thiện, nhà giáo sẽ yên tâm công tác, toàn tâm toàn ý cho sự nghiệp trồng người, tăng sức thu hút của nghề giáo với xã hội.
Những giải pháp tài chính trên là đòn bẩy rất quan trọng, trực tiếp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đại học, đẩy nhanh tốc độ hội nhập quốc tế của hệ thống giáo dục Việt Nam.
Theo GS Nguyễn Đình Đức, tự chủ đại học là cơ chế, nhưng cũng chính là lợi thế, nguồn lực quan trọng và đem lại những hiệu quả nhanh. Khoán 100, khoán 10 trong nông nghiệp trước đây là ví dụ sức mạnh của tự chủ và cơ chế chính sách. Nghị quyết 71 chính là khoán 10, khoán 100 trong giáo dục đại học.
“Tôi cho rằng nếu đồng loạt triển khai quyết liệt và hiệu quả những giải pháp căn cốt và cơ bản như trên, chúng ta sẽ đạt được mục tiêu có cơ sở giáo dục đại học của Việt Nam trong tốp 100 trên các bảng xếp hạng thế giới như Nghị quyết đưa ra”, ông Đức nói.
Hết thời “chuột chạy cùng sào…”
Tuyển sinh đại học những năm gần đây đã chứng kiến bất ngờ “lội ngược dòng” của nhóm ngành đào tạo giáo viên. Giai đoạn 2010-2017 là giai đoạn “thảm họa” của nhóm ngành này.
Đỉnh điểm năm 2017, hàng loạt trường cao đẳng sư phạm có điểm chuẩn trúng tuyển chỉ 9-11 điểm/tổ hợp, tương đương từ 3 điểm/môn thi. Nhiều trường đại học sư phạm địa phương có mức điểm đầu vào cũng thấp thảm hại.
Năm đó, Bộ GD&ĐT đưa ra mức điểm sàn chung nhóm ngành này là 15,5/30 điểm. Trừ những trường sư phạm tốp trên có mức điểm khá, một số trường đại học với nhiều cách quy đổi vẫn “lách” điểm 4-5 điểm/môn đã trúng tuyển.
Mức điểm đầu vào các trường sư phạm thấp thảm hại không chỉ khiến xã hội lo lắng về chất lượng giáo viên trong tương lai mà không ít giáo viên cảm thấy buồn vì nghề càng ngày càng... rẻ rúng, như câu nói vui ngày xưa “chuột chạy cùng sào mới vào sư phạm…”.
Nhằm bảo đảm chất lượng đầu vào ngành đào tạo giáo viên, ngăn tình trạng “vơ bèo vạt tép” vào sư phạm, năm 2018, Bộ GD&ĐT đưa ra mức điểm tối thiểu không nhân hệ số các tổ hợp xét tuyển vào ĐH sư phạm là 17 điểm, cao đẳng 15 điểm và trung cấp sư phạm là 13 điểm.
Cùng với việc “siết” chuẩn đầu vào của Bộ GD&ĐT, Nghị định 116 của Chính phủ về hỗ trợ học phí, sinh hoạt phí cho sinh viên sư phạm, có địa chỉ việc làm sau khi tốt nghiệp đã “hồi sinh” nghề giáo.
Năm 2025, điểm sàn chung cho các ngành đào tạo giáo viên trình độ đại học 18-19 điểm và điểm chuẩn tại hầu hết trường sư phạm đã cao hơn rất nhiều mức điểm sàn. Ngành sư phạm trong tất cả trường đại học có điểm chênh rất lớn với các ngành còn lại.
Năm nay, ngành sư phạm có điểm chuẩn cao kịch trần 30/30, giữ khoảng cách khá xa những ngành thường đứng đầu bảng xếp hạng từ trước tới nay “nhất y nhì dược”.
GS.TS Nguyễn Quý Thanh, Hiệu trưởng Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội), đánh giá Nghị định 116 đã giúp sinh viên sư phạm yên tâm khi học. Những thảo luận và thông qua chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước về việc “lương của nhà giáo được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp” tạo hiệu ứng tích cực với nghề giáo và tạo ra sự quan tâm rất lớn từ phía các gia đình có con em thi năm nay.
“Rõ ràng việc đi học các ngành sư phạm/giáo dục được Nhà nước bao cấp và tốt nghiệp đi làm được lương xếp cao nhất trong thang bảng lương hành chính sự nghiệp, là hai yếu tố tác động mạnh đến quyết định lựa chọn ngành, nghề của thí sinh”, GS Nguyễn Quý Thanh nói.
Điểm chuẩn nhóm ngành sư phạm thuộc tốp đầu trong vài năm trở lại đây cho thấy sức hút của ngành từ những đổi mới về cơ chế chính sách đãi ngộ. Điều này tác động không nhỏ đến chất lượng đội ngũ giáo viên, từ đó, quyết định chất lượng giáo dục phổ thông, tạo đầu vào cho giáo dục ĐH; đồng thời họ là “máy cái” để thực hiện những mục tiêu mà Nghị quyết 71 đã đề ra.
Sách về nghề giáo
Nếu độc giả có hứng thú với nghề giáo - một nghề nghiệp đặc biệt và đang trải qua những biến động lớn, mục Giáo dục giới thiệu một số lựa chọn:
Xin được nói thẳng (GS Hoàng Tụy) và Ước vọng cho học đường (GS Huỳnh Như Phương): Cuốn sách của hai nhà giáo tiên phong tại Việt Nam với nhiều suy nghĩ và những trăn trở của hai ông về tương lai nền giáo dục nước nhà.
Nghề giáo qua các tác phẩm thiếu nhi nổi tiếng: Tình thầy trò trong các tác phẩm văn chương nổi tiếng khiến độc giả cảm động bởi các nhân vật đã làm được những việc lớn lao, vượt xa chức trách của một giáo viên.
