Thương cho đúng, phạt cho trúng để con hạnh phúc lớn khôn

Nếu bạn băn khoăn việc mình có yêu thương con đúng cách, hãy cùng lắng nghe những chia sẻ của tiến sĩ tâm lý Tô Nhi A.

Những sai lầm nuôi dạy con thường gặp

Nuôi dạy con là kỹ năng phụ huynh cần học nếu muốn hái “quả ngọt”. Tuy nhiên, nhiều cha mẹ Việt vẫn chưa có phương pháp khen thưởng và kỷ luật trẻ hiệu quả, gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe tâm lý và mối quan hệ với con.

Tiến sĩ (TS) tâm lý học Tô Nhi A - giảng viên Đại học Kinh tế - Tài chính TP.HCM (UEF), cho biết một trong những sai lầm phổ biến của phụ huynh Việt là áp dụng máy móc đúc kết của người xưa.

Chẳng hạn như quan niệm “thương cho roi cho vọt”, nhiều người viện đến bạo lực với suy nghĩ uốn nắn trẻ nên người. Trong nhiều trường hợp, roi vọt đôi khi không chỉ là đòn đau thể xác mà còn đến từ lời nói hay áp lực tâm lý. Dù vô tình hay cố ý, ngôn từ nặng nề, có tính sát thương có thể tạo nên những vết sẹo tâm lý gây ảnh hưởng dài lâu.

Ngôn từ nặng nề, có tính sát thương có thể tạo nên những vết sẹo tâm lý.

Một quan niệm khác cũng bị hiểu sai là “hy sinh đời bố, củng cố đời con”. TS Tô Nhi A lý giải: “Khi sự hy sinh trở nên thái quá, biến thành tận hiến, phục vụ, trẻ nghiễm nhiên được nuông chiều, bảo bọc quá mức”. Khi cha mẹ làm thay con mọi việc, trẻ sẽ bị hạn chế tính độc lập, tước đi cơ hội trải nghiệm, va chạm để trưởng thành.

Ở chiều ngược lại, áp đặt con làm theo ý mình cũng là lỗi sai. TS Tô Nhi A phân tích: “Thương con là vì con, nghĩa là tôn trọng trẻ để thừa nhận và chấp nhận các đặc điểm ở bản thân. Trên cơ sở của sự giao tiếp công bằng, phụ huynh sẽ phát hiện mong muốn, khả năng, nỗi sợ của trẻ là gì”.

Khi đặt lên vai trẻ những ước mơ dang dở của cha mẹ mà không nhìn nhận xem chúng có thích hợp hay không, phụ huynh đang ích kỷ vì bắt đứa trẻ sử dụng cuộc đời cho mong muốn của người khác thay vì chính mình.

Khen thưởng và kỷ luật cần có kỹ thuật

Một khía cạnh mang tính chất quyết định trong quá trình giáo dục con nên người là khen thưởng và kỷ luật. Thực tế, hai hành động này đều không dễ như nhiều phụ huynh nghĩ.

“Lời khen đi kèm nhiều hệ quả nếu chỉ chung chung, vô thưởng vô phạt”, TS Tô Nhi A khẳng định. Lời khen của phụ huynh cần rõ ràng, cụ thể, từ ngữ chân thực, chẳng hạn “hôm nay con viết chữ ngay ngắn hơn hôm qua”, “tối nay con xếp chén bát gọn gàng hơn tối qua”.

Cha mẹ cũng cần tách bạch khen và thưởng. Khi lời khen nào cũng đi đôi thưởng, trẻ dễ có xu hướng nếu không được món kia, mình không cần làm thay vì hiểu đây là việc cần làm để tốt cho bản thân. Theo TS Tô Nhi A, thưởng phải thỏa đáng với nỗ lực của trẻ, có nhiều kỹ năng cơ bản cần khen nhưng không nhất thiết phải thưởng, ví dụ lễ phép, đúng giờ, vệ sinh.

Cha mẹ cần tách bạch khen và thưởng.

Tương tự, kỷ luật đúng cách cũng cần có sự rõ ràng. “Một thói quen hay gặp là cha mẹ chỉ đưa ra lỗi và kết luận con sai rồi, bây giờ con bị phạt. Nhưng con đã sai như thế nào và cái sai này được thông báo trước đó chưa thì không được quan tâm”, TS Tô Nhi A đặt vấn đề.

Đồng thời, cha mẹ nên chủ động phòng bệnh hơn chữa bệnh bằng cách hình dung những tình huống trẻ phạm lỗi ngay khi con chưa vấp phải để cùng trẻ thảo luận và có nhận thức tốt hơn. Phụ huynh nên cho trẻ cơ hội giải trình lỗi lầm, bởi nếu không cảm thấy an toàn để giãi bày, trẻ dễ sa lầy vào tính xấu khác là nói dối và chối bỏ trách nhiệm.

“Kỷ luật đúng là khi trẻ nhận ra mình sai ở đâu và cần làm gì để sửa. Ngoài ra, trong quá trình nhận lỗi và khắc phục, trẻ không bị tấn công thể chất hay có những nỗi sợ về mặt tinh thần kéo dài”, TS. Tô Nhi A kết luận.

Nền tảng không thể thiếu của con

Thương con cho đúng, phạt con cho trúng cũng là một nghệ thuật, đòi hỏi ba mẹ dành nhiều thời gian, thấu hiểu và trò chuyện cùng con. Hiểu được tâm tư của bậc phụ huynh, nhân tháng hành động vì trẻ em và Ngày Gia đình Việt Nam 28/6, ba nhãn hàng Wall's, OMO và Lifebuoy, thuộc công ty Unilever Việt Nam, chung tay tổ chức chiến dịch “Gieo yêu thương, ươm mầm hạnh phúc”.

Cùng sự hỗ trợ của Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam và các chuyên gia tâm lý hàng đầu, chiến dịch mong muốn mang đến cho phụ huynh cái nhìn đúng đắn về chăm sóc sức khỏe tinh thần cho con.

Trong chiến dịch này, ba nhãn hàng phối hợp thực hiện từ điển mini “Ươm mầm hạnh phúc”, mô phỏng các tình huống phổ biến phụ huynh thường cư xử chưa khéo léo và gợi ý cách gieo yêu thương cho con. Ngoài ra, ba nhãn hàng cùng Zing News thực hiện series podcast lắng nghe chuyên gia tâm lý chia sẻ về vấn đề sức khỏe tinh thần ở trẻ và cách thực hành giúp phụ huynh nuôi dạy con hạnh phúc.

Chiến dịch phối hợp VTV3 mang đến tập phát sóng đặc biệt “Nuôi dưỡng một đứa trẻ hạnh phúc” trên chương trình “Vui sống mỗi ngày” cùng sự góp mặt của diễn viên Tú Vi và Văn Anh. Qua chiến dịch, hơn 6.000 phần quà thiết thực được trao đến trẻ em khó khăn trên khắp 63 tỉnh thành.

Trong chiến dịch “Gieo yêu thương, ươm mầm hạnh phúc”, các nhãn hàng Wall’s, Lifebuoy và OMO từ công ty Unilever Việt Nam cùng phối hợp thực hiện từ điển mini “Ươm mầm hạnh phúc”. Từ điển mô phỏng các tình huống phổ biến mà cha mẹ dễ cư xử chưa khéo léo, vô tình ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của trẻ nhỏ và gợi ý các cách gieo nụ cười cho con.

Bên cạnh đó, 3 nhãn hàng cùng Zing News thực hiện series podcast lắng nghe chuyên gia tâm lý giải đáp thắc mắc để hiểu rõ về các vấn đề mà trẻ em có nguy cơ gặp phải. Để thông điệp được lan tỏa hơn đến cộng đồng, chiến dịch phối hợp kênh VTV3 mang đến tập phát sóng đặc biệt với chủ đề “Nuôi dưỡng một đứa trẻ hạnh phúc” trong chương trình Vui sống mỗi ngày.