|
|
Phân hóa thạch, có niên đại từ đầu kỷ Jura ở Ba Lan, đã được phân tích như một phần của nghiên cứu mới về sự thống trị của khủng long. Ảnh: Grzegorz Niedzwiedzki. |
Ban đầu, khủng long chỉ là những loài bò sát nhỏ sống trên siêu lục địa đầy ắp các loài bò sát cổ đại khác từ khoảng 230 triệu năm trước.
Quay trở về 30 triệu năm trước, khủng long chiếm lĩnh hành tinh, chúng xuất hiện dưới nhiều hình dạng, kích thước và chủng loại khác nhau trong khi nhiều loài bò sát khác đã tuyệt chủng. Việc tại sao chúng tiến hóa vượt trội vẫn là một bí ẩn lớn, nhưng nghiên cứu gần đây về phân hóa thạch đã tiết lộ bí mật về chúng.
"Chúng ta biết rất nhiều về cuộc sống và sự tuyệt chủng của khủng long, nhưng lại không biết nhiều về cách chúng xuất hiện", Martin Qvarnström, nhà cổ sinh vật học tại Đại học Uppsala Thụy Điển, tác giả của dự án nghiên cứu về sự trỗi dậy của khủng long, chia sẻ. Nghiên cứu của ông được công bố trên tạp chí Nature.
Để hiểu rõ hơn về loài động vật khổng lồ đã tuyệt chủng, nhóm nghiên cứu của Qvarnström phân tích về bromalite - những tàn tích từ phân và bãi nôn hóa thạch của khủng long.
Họ đã thu thập hơn 500 hóa thạch từ 10 địa điểm ở Ba Lan trong suốt 25 năm. Những tàn tích này có niên đại từ cuối Tam Điệp đến kỷ Jura sơ kỳ, từ khoảng 247 triệu năm đến 200 triệu năm trước.
 |
| Các nhà nghiên cứu đang tách mẫu hóa thạch. Ảnh: Krzysztof Balanda. |
Qua quá trình nghiên cứu, các nhà khoa học phát hiện rằng kích thước, sự đa dạng của phân và bãi nôn hóa thạch - gọi là coprolite và regurgitalite - tăng dần theo thời gian, cho thấy sự xuất hiện của các loài động vật lớn hơn và chế độ ăn khác nhau.
Nhóm nghiên cứu phân tích hình dạng và thành phần của bromalite, sau đó liên kết chúng với bộ xương và dấu chân hóa thạch tại cùng địa điểm để nhân diện và phân loại xem loài nào đã tạo ra chúng. Quá trình phân tích kéo dài suốt 10 năm giúp họ dựng lại quá trình khủng long trở thành loài động vật thống trị.
Trong một số trường hợp, các nhà nghiên cứu chỉ cần nhìn kích thước và hình dạng của bromalite là có thể xác định được chúng là của loài khủng long nào. Ví dụ, coprolite có hình xoắn ốc có khả năng đến từ động vật có ruột xoắn.
  |
Những dấu chân này thuộc về một loài khủng long chân thú lớn tại địa điểm hóa thạch ở Sołtyków, Ba Lan. Ảnh: Grzegorz Niedzwiedzki. |
Nhóm nghiên cứu đưa ra 5 giai đoạn để giải thích sự phát triển của khủng long, gồm:
- Tổ tiên của chúng là loài ăn tạp, ăn thực vật và động vật.
- Chúng tiến hóa thành loài khủng long ăn thịt và ăn thực vật đầu tiên.
- Bước ngoặt xảy ra khi hoạt động của núi lửa gia tăng, tạo ra sự đa dạng của nhiều loài thực vật làm thức ăn, dẫn đến sự xuất hiện của các loài khủng long ăn cỏ lớn và đa dạng hơn.
- Giai đoạn này tiếp tục dẫn đến sự tiến hóa của những loài khủng long ăn thịt khổng lồ vào đầu kỷ Jura, cách đây 200 triệu năm.
- Sự thống trị của khủng long kéo dài cho đến khi một tiểu hành tinh va vào Trái Đất cách đây 66 triệu năm, gây ra sự tuyệt chủng của chúng.
Trước nghiên cứu này, có 2 giả thuyết được đưa ra để giải thích sự chuyển đổi từ thế giới bò sát không phải khủng long sang thế giới do khủng long thống trị. Tuy nhiên, phát hiện mới từ bromalite mang lại cái nhìn chi tiết hơn về sự tiến hóa này.
 |
| Thông tin từ phân hóa thạch đã giúp các nhà nghiên cứu hiểu được cách khủng long phát triển mạnh mẽ cách đây 200 triệu năm. Ảnh: Grzegorz Niedzwiedzki. |
Một nghiên cứu cho rằng khủng long tiến hóa để vượt trội hơn đối thủ về mặt thể chất. Theo đó, tư thế thẳng đứng của khủng long với chân sau đặt thẳng dưới cơ thể kết hợp với mắt cá linh hoạt, giúp chúng nhanh nhẹn và di chuyển hiệu quả hơn các loài bò sát có chân xòe ngang, vốn là đối thủ cùng thời. Trong khi đó, một số nhà khoa học cho rằng khủng long tình cờ có khả năng thích nghi tốt hơn với những biến đổi khí hậu lớn xảy ra vào cuối kỷ Triassic.
Martin Qvarnström nhận định rằng nghiên cứu dựa trên hóa thạch tại Ba Lan cho thấy sự kết hợp giữa 2 giả thuyết trên mang đến lời giải thích hợp lý hơn. Ông cho rằng "sự tương tác phức tạp của nhiều quá trình" đã giúp khủng long thích nghi tốt hơn với sự thay đổi môi trường, đặc biệt là nguồn thức ăn sẵn có.
Chẳng hạn, nghiên cứu phát hiện các chất cặn bã thức ăn trong bromalites thuộc về loài dicynodonts, một họ hàng cổ đại của động vật có vú với đầu giống rùa. Loài này có chế độ ăn hạn chế, chủ yếu ăn cây lá kim, chúng biến mất khỏi hồ sơ hóa thạch khoảng 200 triệu năm trước.
Ngược lại, khủng long lại có chế độ ăn đa dạng hơn. Phân hóa thạch của loài sauropodomorphs - nhóm khủng long ăn cỏ lớn đầu tiên - chứa lượng lớn cây dương xỉ và nhiều loại thực vật khác, thậm chí cả than củi. Nhóm nghiên cứu suy đoán rằng than củi có thể giúp chúng giải độc tính từ cây dương xỉ.
Grzegorz Niedźwiedzki, tác giả chính của nghiên cứu và nhà cổ sinh vật học tại Đại học Uppsala nhận định rằng bí quyết thành công trong quá trình tiến hóa của khủng long là một bài học vẫn còn giá trị đến ngày nay đó là: "Hãy ăn rau để sống lâu hơn."
Mục Du lịch - Ẩm thực gửi tới độc giả những tựa sách hay, truyền cảm hứng xê dịch. Không chỉ là những chuyến du lịch đơn thuần, mỗi tác phẩm kể lại hành trình khám phá, học hỏi nhiều điều hay từ những nền văn minh, địa điểm mới của các tác giả.
