|
|
Hiện bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng ở nước ta chiếm tỷ lệ khá cao. Ảnh: Anatomiyasna. |
Thoát vị đĩa đệm là nguyên nhân gây đau thắt lưng thường gặp, gây ảnh hưởng không ít đến công việc, sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. Hiện bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng ở nước ta chiếm tỷ lệ khá cao.
Các bác sĩ khoa Nội Thần kinh, Bệnh viện 103, cho biết số liệu nghiên cứu của tác giả trong và ngoài nước cho thấy có tới 60-65% bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng thuộc lớp tuổi 20-49. Đây là độ tuổi có sức cống hiến và lao động sáng tạo cao, việc họ mắc bệnh có ảnh hưởng rất lớn tới lao động xã hội.
Nhiều người thường phát hiện bệnh quá muộn và chữa trị không đúng cách nên bệnh có thể tái phát nhiều lần và ngày càng nặng hơn, dẫn đến mất khả năng vận động. Vì vậy, người bệnh cần phải nhận biết sớm các triệu chứng thoát vị đĩa đệm để có phương pháp chữa trị sớm và kịp thời.
Không phát hiện và điều trị đúng cách có thể gây tàn phế
Theo thạc sĩ, bác sĩ Calvin Q Trịnh, Trưởng Trung tâm hiệu chỉnh cơ xương khớp và y học thể thao, Bệnh viện 1A (TP.HCM), đĩa đệm là cấu trúc nằm giữa các đốt sống có dạng đĩa, xung quanh là lớp vỏ. Đĩa đệm có tác dụng chịu áp lực do cột sống đè lên, tạo sự mềm dẻo cho cơ quan này.
Thoát vị đĩa đệm là tình trạng nhân nhầy của đĩa thoát khỏi cấu trúc vỏ đĩa, xuyên qua dây chằng chèn ép vào các rễ thần kinh gây tê bì, đau nhức. Tình trạng này có thể xảy ra bất kỳ khu vực nào của cột sống, nhưng thắt lưng là nơi phổ biến nhất.
"Bản chất của thoát vị đĩa đệm là do sự gia tăng áp lực giữa 2 đốt sống, giống như ta đè lên quả bóng, nó sẽ phình ra, lồi ra hoặc thậm chí bị vỡ. Một số nguyên nhân ít gặp hơn như là chấn thương vỡ đĩa đệm, lão hóa hay do di truyền", bác sĩ Calvin Q Trịnh nói.
Theo bác sĩ Calvin Q Trịnh, cột sống thắt lưng vốn dĩ là nơi chịu lực nén lớn nhất của cột sống ở tư thế đứng và ngồi. Đó cũng là lý do tỷ lệ thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng áp đảo so với các thoát vị ở cổ và ngực.
Bình thường, cấu trúc tự nhiên cột sống có nhiều đoạn cong sinh lý khác nhau, chính cấu tạo cong giúp cột sống chịu được trọng lượng lớn từ toàn bộ cơ thể, giảm chấn khi chạy nhảy. Với sự chồng lên nhau của các đốt sống, đĩa đệm và hệ cơ giữ cân bằng, cơ thể hoàn toàn có thể chịu được trọng lượng lớn hơn trọng lượng cơ thể và tham gia vào các vận động sinh hoạt hàng ngày.
Đặc biệt, với việc mất đường cong sinh lý cột sống cổ ngực hay thắt lưng, các véc tơ lực tác động lên cột sống bị thay đổi là tiền đề cho những vấn đề nghiêm trọng hơn về bệnh cột sống như thoái hóa, phình đĩa đệm hay thoát vị đĩa đệm.
 |
| Cúi cổ lau nhà làm cột sống cổ bị còng nhẹ, thay vì ưỡn có thể dẫn tới thoát vị đĩa đệm. Ảnh: Stroji-remont. |
Thay đổi đường cong sinh lý cột sống trong bài viết này đề cập vấn đề cột sống mất đường cong và trở nên “thẳng” hơn tạo sự gia tăng lực nén giữa các đốt sống thắt lưng.
Nguyên nhân thường gặp nhất là do thói quen sinh hoạt sai tư thế kéo dài nhiều ngày, nhiều tháng như:
- Nhân viên văn phòng làm việc với máy tính, cúi cổ lau nhà, làm cột sống cổ bị còng nhẹ, thay vì ưỡn.
- Công nhân khuân vác, nhân viên vệ sinh cúi lưng quét nhà lâu ngày, làm cột sống thắt bị còng, thay vì ưỡn.
- Nông dân lao động, ngồi xổm cắt cỏ lâu ngày làm cột sống thắt lưng bị còng, thay vì ưỡn, các vận động đột ngột bất đối xứng.
- Ngoài ra, một số bệnh lý các cơ quan lân cận cột sống gây đau cấp tính hoặc đau kéo dài một bên.
Tất cả vấn đề trên làm cho hệ cơ cạnh cột sống và quanh thân (kể cả khung chậu) bị co kéo liên tục dẫn đến cơ thể phải điều chỉnh để thích nghi với các trạng thái đó. Điều này dẫn đến sự mất cân bằng tương quan vốn phải có giữa các cơ để duy trì đường cong sinh lý, gây nên sự lệch vẹo, cong vẹo, thẳng.
Triệu chứng thoát vị đĩa đệm điển hình
Trưởng Trung tâm hiệu chỉnh cơ xương khớp và y học thể thao cho hay các triệu chứng thoát vị đĩa đệm điển hình là:
- Đau: Bệnh nhân có những cơn đau đột ngột ở vùng cổ vai gáy, hoặc thắt lưng sau đó lan ra vùng vai gáy, chân tay. Tính chất đau có thể âm ỉ vài ngày, vài tuần hoặc vài tháng hoặc rất dữ dội. Bạn cần phân biệt với hội chứng chéo trên (căn bệnh phổ biến ngày nay) và biến chứng chèn ép mỏm cùng vai. Đau nặng hơn khi vận động, đi lại, giảm đi khi nghỉ một chỗ. Bạn cũng có thể són tiểu hay bí tiểu.
- Tê bì tay chân: Tê bì vùng cổ, thắt lưng sau đó dần dần phát triển xuống mông, đùi, bẹn chân và gót chân. Bạn cũng có thể rối loạn cảm giác như bị kiến bò trong người.
- Yếu cơ, liệt: Xuất hiện khi bệnh ở giai đoạn nặng. Giai đoạn này người bệnh khó có thể đi lại vận động, dần dần dẫn tới teo hai chân, teo cơ, liệt các chi phải ngồi xe lăn.
Thoát vị đĩa đệm nếu không được điều trị sớm sẽ để lại những biến chứng nặng nề:
- Khi nhân nhầy chèn ép tủy sống, chèn ép rễ thần kinh, làm hẹp khoang sống sẽ khiến bệnh nhân có nguy cơ bị liệt nửa người hoặc bại liệt cả người.
- Hội chứng đuôi ngựa, rối loạn cơ vòng: Rễ thần kinh vùng thắt lưng bị chèn ép, khiến việc tiểu tiện, đại tiện không kiểm soát.
- Không vận động lâu ngày sẽ khiến cơ trở nên suy yếu, bị teo, các chi teo nhanh chóng, chân tay bé lại, khả năng đi lại, vận động giảm sút.
Bác sĩ Calvin Q Trịnh cho hay bệnh nhân sẽ được thăm khám lâm sàng với các tư thế khám chuyên biệt (tư thế tĩnh và dịch chuyển). Bác sĩ sẽ kiểm tra mức độ căng cứng của vùng lưng, sự mất cân bằng cơ cạnh cột sống, cơ quanh thân (gồm các cơ vùng lưng, ngực, bụng, và phức hợp thắt lưng chậu hông) để đánh giá tình trạng co kéo cơ và lệch vẹo.
Ngoài ra, bệnh nhân cũng được kết hợp kiểm tra biên độ vận động của cột sống theo các phương khác nhau, kể cả thần kinh. Trong đa số trường hợp, hình ảnh lệch vẹo trên lâm sàng kết hợp với khai thác tiền sử đủ để kết luận bệnh. Nếu cần để xác định rõ vùng nào bị tổn thương, bác sĩ có thể thực hiện thêm một số xét nghiệm như X-quang, MRI.
Nếu có cơn đau cấp, bệnh nhân có thể được trị liệu nhiệt lạnh hoặc nóng, laser hay từ trường siêu dẫn. Sau đó, tùy vị trí đau, mất đường cong sinh lý cột sống hay lệch vẹo, các chuyên gia bắt đầu quy trình hiệu chỉnh cơ xương khớp dựa trên các hình ảnh lệch vẹo khám lâm sàng trước đó.
