Trường chuyên 'nghèo' có thành tích đứng đầu Việt Nam

PGS.TS Nguyễn Vũ Lương phát biểu tại lễ kỷ niệm. Ảnh: Tú Linh.

Nội dung trên được PGS.TS Nguyễn Vũ Lương, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo, trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên, chia sẻ tại lễ kỷ niệm 60 năm truyền thống chuyên Tổng hợp, 15 năm thành lập trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên, sáng 4/10.

Bốn trụ cột của chuyên Tổng hợp - Khoa học Tự nhiên

Cách đây tròn 60 năm (tháng 9/1965), giữa bom đạn chiến tranh, tại khu sơ tán ở Thái Nguyên, lớp chuyên Toán đặc biệt đầu tiên của Khối chuyên Toán Tổng hợp, với 38 học sinh, đã chính thức được khai giảng. Đây cũng là lớp chuyên Toán đầu tiên của cả nước.

Từ mô hình kiểu mẫu này, nhiều lớp chuyên và trường THPT chuyên trên cả nước được hình thành và phát triển. Trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên được thành lập ngày 14/6/2010 trên cơ sở sáp nhập các khối chuyên Toán Tin, Vật lý, Hóa học và Sinh học, trực thuộc Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội.

PGS.TS Nguyễn Vũ Lương chia sẻ từ ngày thành lập cách đây 60 năm, trải qua nhiều giai đoạn, trường luôn được "đầu tư ít nhất và chưa có được chính sách ưu tiên thật đặc biệt cho việc đào tạo học sinh giỏi nhất của cả nước".

Tuy nhiên, thầy trò nhà trường vẫn rất hạnh phúc và tự hào khi là "trường chuyên nghèo nhưng hàng năm vẫn đạt thành tích cao nhất nước, học sinh thành công nhất".

Nơi đây đã nơi ươm mầm tài năng, để sau này trở thành những cán bộ, lãnh đạo xuất sắc tại các cơ quan từ Trung ương đến địa phương, những nhà khoa học hàng đầu, cùng các nhà quản lý, doanh nhân thành đạt...

Tính đến nay, học sinh chuyên Khoa học Tự nhiên đã giành được 249/770 huy chương tại các kỳ thi quốc tế, chiếm 32% số huy chương của cả nước. Trong đó, trường có tới 79/198 huy chương vàng, chiếm 40%.

Đặc biệt, 10 học sinh Việt Nam dự thi Olympic Toán quốc tế được điểm tuyệt đối (42/42) thì có tới 6 học sinh trường chuyên Tự nhiên. Trong số 9 học sinh Việt Nam giành được 2 huy chương vàng Olympic Toán quốc tế liên tiếp, có 6 học sinh của chuyên Tổng hợp - Khoa học Tự nhiên.

Một số kỷ lục như Ngô Quý Đăng (khóa 2019-2022) là học sinh duy nhất của Việt Nam giành huy chương vàng IMO khi học lớp 10; Võ Hoàng Hải (khóa 2021-2024) hai lần liên tiếp giành huy chương vàng Olympic Vật lý quốc tế.

Trường cũng là đơn vị duy nhất từng 4 lần đảm nhận toàn bộ thành viên đội tuyển Việt Nam tham dự Olympic quốc tế (3 lần đội tuyển Tin học các năm 2003, 2015, 2024 và một lần đội tuyển Vật lý năm 1999).

Để làm được điều này, thầy Lương cho hay nhà trường có 4 trụ cột giáo dục mà mọi cơ sở giáo dục luôn mơ ước.

Trụ cột đầu tiên là những thầy cô giáo giỏi. Học sinh các thế hệ được học tập trực tiếp cùng các nhà khoa học đầu ngành, như cố GS.TSKH Lê Văn Thiêm, GS Hoàng Tụy, PGS.TS Phan Đức Chính...

Trụ cột giáo dục thứ hai là những học sinh có năng lực tốt. Theo thầy Lương, trường chuyên Tự nhiên được tuyển chọn những học sinh giỏi trên cả nước. Vì vậy, các em rất giỏi và luôn tự hào với logo HSGS (học sinh giỏi sẵn - PV).

Trụ cột thứ ba chính là chương trình đào tạo tiên tiến và cách tổ chức, quản lý giáo dục khoa học và hiệu quả; luôn được cập nhật, bổ sung để phát huy tối đa năng lực của học sinh, giáo viên.

Trụ cột cuối cùng là truyền thống hiếu học của trường, khi nhiều thế hệ học sinh đạt được thành tựu xuất sắc, truyền cảm hứng, như GS Ngô Bảo Châu (giải thưởng Fields năm 2010), GS Đàm Thanh Sơn (giải thưởng Dirac 2018)...

Thầy Lương bày tỏ mong muốn Việt Nam có thể xây dựng nhiều trường chuyên để có thể đào tạo nhiều hơn nữa những tài năng khoa học tự nhiên.

Thầy và trò khối chuyên Toán 1974. Ảnh: HUS.

Mục tiêu trở thành trung tâm nghiên cứu, sáng tạo ở bậc phổ thông

TS Lê Công Lợi, Hiệu trưởng nhà trường, khẳng định thành tựu lớn nhất không chỉ nằm ở số lượng huy chương hay danh hiệu, mà chính là mô hình đào tạo tiên phong, hội nhập quốc tế và không ngừng đổi mới. Mô hình này đã trở thành kiểu mẫu cho hệ thống trường chuyên cả nước.

Trước bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, nhà trường tiếp tục đặt mục tiêu dẫn đầu trong bồi dưỡng học sinh giỏi quốc gia và quốc tế, đồng thời trở thành trung tâm nghiên cứu, sáng tạo ở bậc phổ thông, đưa những lĩnh vực mới như Trí tuệ nhân tạo, Khoa học dữ liệu, Công nghệ lượng tử vào chương trình đào tạo.

Cùng với đó, việc phát triển tư duy phản biện, tư duy ngược, kỹ năng tương tác thực tại ảo và giao tiếp người - máy sẽ trở thành nội dung trọng tâm trong giáo dục thế hệ học sinh mới.

PGS.TS Hoàng Minh Sơn, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội, cho biết sẽ tiếp tục chỉ đạo và hỗ trợ toàn diện, để trường chuyên Tự nhiên đổi mới theo 3 định hướng:

Thứ nhất là đổi mới mô hình giáo dục, chuyển mạnh từ giáo dục chuyên theo từng môn học sang chuyên khối STEM/STEAM, kết hợp giữa giáo dục toàn diện với giáo dục chuyên sâu, tập trung ươm mầm nhân tài khoa học, công nghệ.

Thứ hai là đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục theo hướng phát triển năng lực tự học, tư duy độc lập, sáng tạo; gắn với nghiên cứu, thực tiễn và áp dụng các hình thức đánh giá khách quan, trung thực.

Cùng với đó là đẩy mạnh tích hợp công nghệ tiên tiến, năng lực số và trí tuệ nhân tạo trong dạy học và hoạt động trải nghiệm, giúp học sinh sớm hình thành tư duy công nghệ, sáng tạo và khả năng thích ứng.

Định hướng thứ ba là xây dựng môi trường học tập hiện đại, quốc tế hóa; đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ tự nhiên trong học tập, đồng thời mở rộng sang ngôn ngữ khu vực để tăng cường giao lưu quốc tế.

Nhà trường phát triển đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý trình độ cao, đủ năng lực giảng dạy bằng tiếng Anh, ứng dụng công nghệ và làm chủ xu thế giáo dục toàn cầu.

Để thực hiện được những định hướng này, ông Sơn kiến nghị các cấp lãnh đạo sớm có cơ chế, chính sách vượt trội cho các trường THPT chuyên thuộc các đại học, coi đây là nhiệm vụ trọng điểm để ươm tạo và phát triển nguồn nhân tài quốc gia trong các lĩnh vực STEM/STEAM.

Cùng với đó là có chính sách đầu tư chiến lược, dài hạn cho các trường THPT chuyên thuộc các đại học, gắn kết với chiến lược quốc gia về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là trong lĩnh vực công nghệ, trí tuệ nhân tạo và đổi mới sáng tạo.

Ghi nhận những nỗ lực, đóng góp của trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên, Phó thủ tướng Lê Thành Long đề nghị nhà trường tiếp tục thực hiện tốt định hướng đề ra.

Đồng thời, phó thủ tướng lưu ý nhà trường cần đổi mới mạnh mẽ mô hình giáo dục theo hướng vừa rộng vừa sâu. Bộ GD&ĐT và các đơn vị liên quan nghiên cứu các giải pháp đổi mới mô hình THPT chuyên; nghiên cứu xây dựng đề án phát hiện và đào tạo bồi dưỡng tài năng trẻ của Việt Nam.

Cũng trong dịp này, trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên được tặng huân chương lao động hạng nhì, bộ môn chuyên Vật lý nhận huân chương lao động hạng nhất, bộ môn chuyên Toán nhận huân chương lao động hạng ba.