Tuy nhiên, do “tuổi cao, sức yếu”, trước sự hủy hoại của thiên nhiên, của các loại sâu bệnh và con người, số lượng cây tùng Yên Tử đang giảm dần. Nhiều cây đang chờ chết, trong khi việc nhân giống vô cùng khó.
 |
| Đường Tùng hơn 700 tuổi ở Yên Tử. |
Xích tùng ở Yên Tử có thể được coi là một loài đặc hữu của danh sơn này mà theo các nhà khoa học và sử học, được trồng vào thời Tam Tổ của Thiền phái Trúc Lâm, gồm Phật hoàng Trần Nhân Tông, Pháp Loa và thiền sư Huyền Quang. Loại cây này có nhiều tên, trong đó thông dụng nhất vẫn là xích tùng, do gỗ và nhựa có màu đỏ.
Số liệu điều tra gần đây nhất - năm 2012 - cho thấy, Yên Tử còn 243 cây xích tùng, ít hơn 31 cây so với số liệu điều tra năm 1998. Trong đó, rất ít cây sinh trưởng bình thường; còn lại chủ yếu đang ở trạng thái lão hóa, bị sâu bệnh gây hại nghiêm trọng, đều có nguy cơ gãy đổ và chết.
Tất cả cây xích tùng ở đây đều do người xưa trồng, bởi đều nằm trên các tuyến hành hương và ở xung quanh các di tích. Xích tùng tập trung với số lượng lớn nhất trên tuyến đường từ chùa Giải Oan lên chùa Hoa Yên, vì thế tuyến đường này còn có tên là đường Tùng.
Tuyến đường này có 57 cây, trong đó 6 cây đã chết khô; 18 cây rỗng thân trên 70%; 20 cây bị chết khô thân từ 50-70%; 9 cây bị chết khô thân từ 20-50%; 4 cây bị bệnh hại ở mức dưới 20% thân chính…
Đó cũng là thực trạng chung của tất cả cây xích tùng ở Yên Tử hiện nay.
Không thể chậm trễ
Ông Nguyễn Trung Hải - nguyên trưởng ban quản lý di tích và rừng quốc gia Yên Tử - cho biết đã áp dụng những phương pháp trên cho một số cây tùng ở khu vực chùa Một Mái và có hiệu quả tốt. “Tuy nhiên cũng không làm được nhiều vì không có kinh phí. Nếu làm được, có thể kéo dài tuổi thọ của xích tùng thêm vài chục năm, thậm chí cả trăm năm” - ông Hải nói.
“Một cành nhỏ bị chết, bị mọt nếu không cắt đi thì nước mưa sẽ theo đó ngấm vào cành lớn hơn, rồi ngấm vào thân cây. Khi đó cây càng bị mục, mọt và là điều kiện tốt cho các sinh vật khác xâm nhập. Ngay việc đơn giản như vậy lâu rồi cũng không được tiến hành”, một lãnh đạo ban quản lý cho biết.
Thực tế, từ nhiều năm qua, BQL di tích và rừng quốc gia Yên Tử chỉ còn chức năng bảo vệ không cho con người tác động tiêu cực đến rừng xích tùng, chứ không thể bảo vệ, chăm sóc di sản vô giá trên trước sự tấn công của thiên nhiên và thời gian.
Các đơn vị liên quan đã có những đề tài, đề án công phu “khám, chữa bệnh” cho các “cụ” tùng, nhưng suốt mấy năm chờ đợi đến nay vẫn chưa được phê duyệt. Vì thế, “bệnh tình” của các “cụ” ngày thêm trầm kha.
Tuy nhiên, trong lúc chờ đợi nguồn ngân sách, có lẽ nên sớm tính đến việc xã hội hóa để chăm sóc rừng xích tùng Yên Tử. Từ nhiều năm qua, các nguồn vốn xã hội hóa cho việc nâng cấp, trùng tu các di tích ở Yên Tử lên tới hàng trăm tỷ đồng, thì việc kêu gọi xã hội hóa trong việc cứu xích tùng cổ có cơ sở thành công.
