Tuyển sinh bằng thư giới thiệu, bài luận: Thử nghiệm táo bạo

Vài năm gần đây, cứ trước và sau Tết nguyên đán, chính sách và phương án triển khai tuyển sinh đại học lại là chủ đề nhận được nhiều sự quan tâm của các cơ sở giáo dục đại học, cũng như công chúng. Những động thái gần đây của Bộ GD&ĐT, cũng như các cơ sở giáo dục đại học, cho thấy, phương án tuyển sinh năm nay không có nhiều khác biệt so với năm trước.

Tuy nhiên, mới đây, Đại học Quốc gia TP HCM đưa ra chính sách tuyển thẳng học sinh từ 82 trường chuyên, năng khiếu dựa trên thư giới thiệu và bài luận cá nhân.

Thí sinh sau giờ thi THPT quốc gia 2015. Ảnh: Anh Tuấn.

Bước đi táo bạo

Những năm gần đây, việc tuyển thẳng học sinh trường chuyên, năng khiếu không phải chính sách mới ở Việt Nam. Tuy nhiên, việc dựa trên thông tin từ thư giới thiệu và bài luận cá nhân để đánh giá các ứng viên là bước đi táo bạo, đáng khuyến khích của Đại học Quốc gia TP HCM trong năm 2016.

Trên thế giới, hình thức tuyển sinh này đã có lịch sử hàng trăm năm. Hiện nay, đa số trường đại học tốt ở Hoa Kỳ, Singapore đều yêu cầu thí sinh nộp thư giới thiệu, cũng như bài luận cá nhân.

Thực tế, một số cơ sở giáo dục đại học đã nghiên cứu phương án này nhưng chưa có trường nào coi đây là công cụ chính để tuyển chọn ứng viên. Trong bối cảnh tuyển sinh ở Việt Nam, rủi ro của phương án này là giả tạo hồ sơ (fakeability), cũng như tính chủ quan (subjectivity) của đánh giá.

Ngược lại, nếu ứng viên trung thực và các cơ sở có giải pháp hiệu quả để giảm thiểu được tính chủ quan trong công tác xét tuyển, phương án này làm tăng tính giáo dục, cũng như hiệu quả tuyển chọn trong tuyển sinh.

Việc giới hạn tuyển sinh bằng thư giới thiệu, viết luận đối với các trường chuyên, năng khiếu cũng có thể làm giảm rủi ro về khả năng giả tạo hồ sơ, bởi áp lực đỗ đại học đối với những học sinh này không nặng nề như học sinh không chuyên.

Tuy nhiên, do việc viết thư giới thiệu và bài luận cá nhân còn mới với nhiều học sinh, cũng như thầy cô giáo, nên sự không đồng đều về nội dung, cấu trúc, cũng như chất lượng thư giới thiệu, bài luận giữa các trường, học sinh ở khu vực khác nhau có thể là yếu tố ảnh hưởng lớn tới tính khách quan và hiệu quả của hình thức tuyển sinh này.

Chuẩn bị cho quá trình tuyển sinh toàn diện

Việc có một đại học uy tín triển khai phương án tuyển sinh mới trên diện đối tượng giới hạn là tín hiệu đáng mừng cho giáo dục đại học ở Việt Nam. Điều này cho thấy các cơ sở này đã và đang chủ động sử dụng quyền tự chủ trong tuyển sinh như được quy định trong Luật Giáo dục Đại học năm 2012.

Tuy vậy, để đảm bảo tính công bằng, hiệu quả trong quá trình này, các cơ sở giáo dục đại học, cũng như toàn bộ hệ thống giáo dục đại học, cần xây dựng những thành tố của phương án tuyển sinh tổng thể dựa trên đánh giá toàn diện sự sẵn sàng vào học đại học (college readiness) của thí sinh.

Trong phương án này, thông tin từ thư giới thiệu, các bài luận cá nhân là hai trong nhiều nguồn thông tin phục vụ tuyển sinh khác. Các thông tin khác bao gồm: kết quả học tập, thành tích rèn luyện, hoạt động ở bậc học phổ thông, điểm các bài thi tuyển sinh (nếu có), kinh nghiệm làm việc trước khi ứng tuyển, thông tin nhân khẩu học...

Đặt chính sách tuyển thẳng học sinh chuyên, năng khiếu dựa trên thư giới thiệu và bài luận cá nhân trong bối cảnh đổi mới tuyển sinh đại học ở Việt Nam đang trở nên bức thiết hơn bao giờ hết. Chúng ta có thể thấy đây là một tín hiệu tích cực cho giáo dục đại học Việt Nam.

Do đối tượng áp dụng hạn chế, phương án này được dự báo sẽ không chứa đựng nhiều rủi ro. Tuy nhiên, nếu triển khai trên diện rộng với đông đảo học sinh, khả năng giả mạo hồ sơ, cũng như tính chủ quan cao trong các đánh giá có thể là những hạn chế căn bản của phương án này.

Trong những năm tới, toàn bộ hệ thống giáo dục đại học cần xây dựng những thành tố, cũng như công cụ của một phương thức tuyển sinh đánh giá toàn diện thí sinh. Làm được như vậy, chúng ta có thể hy vọng bài toán đổi mới tuyển sinh sẽ được giải quyết một cách căn bản và bền vững.