Bước đi tham vọng
Đầu năm 2015, Công ty Chairatchakarn (Bangkok) mua gần 2 triệu cổ phiếu của Công ty Ôtô Trường Long (TP HCM) và trở thành cổ đông lớn với tỷ lệ sở hữu 22,6%. Chairatchakarn là doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh ôtô tại Thái Lan với các thương hiệu xe Toyota và Hino, còn Trường Long là công ty kinh doanh ô tô của Việt Nam, với doanh số bán hàng tăng mạnh trong năm 2014, đạt 1.031 tỷ đồng.
Như vậy, người Thái đã bước chân vào thị trường ôtô Việt Nam với những bước đi bài bản ngay từ đầu. Sự hiện diện của nhiều doanh nghiệp ôtô Thái khác tại thị trường Việt Nam thời gian tới sẽ khiến các tên tuổi Việt không khỏi ngỡ ngàng.
Mới đây, ông Vichai Jirathiyut, Chủ tịch Viện ôtô Thái Lan đã bày tỏ mong muốn ngành ôtô hai nước Thái Lan và Việt Nam cùng nhau hợp tác để phát triển, thay vì cạnh tranh với nhau.
 |
| Việt Nam là thị trường tiềm năng, với quy mô khoảng 12 tỷ USD mỗi năm. |
Lý do hợp tác, ông Vichai Jirathiyut đề cập đến hai vấn đề: Thứ nhất, Việt Nam có thị trường ôtô tiềm năng, đang tăng trưởng mạnh, dự báo sẽ đạt 1,5 triệu xe vào năm 2035. Thứ hai, các nhà sản xuất Thái Lan đang nắm giữ nhiều công nghệ tiên tiến, có lợi cho các nhà sản xuất Việt Nam trong thị trường chung AEC (Cộng đồng Kinh tế ASEAN).
Tuy nhiên, qua phát biểu này, nhiều ý kiến cho rằng, thực ra Thái Lan đang nhòm ngó và muốn mở rộng thị trường cho ngành công nghiệp ôtô, vốn đang bắt đầu rơi vào thời kỳ khủng hoảng của mình.
Thái Lan hiện có 67 triệu dân và đa số đang ở độ tuổi về già, sức cầu ôtô mấy năm qua giảm khá mạnh, từ khoảng 1,2 triệu xuống còn 880.000 xe/năm. Xuất khẩu ôtô cũng đã tới hạn, không có tăng trưởng.
Ngành công nghiệp ô tô Thái Lan được dự báo bắt đầu rơi vào thời kỳ khủng hoảng, với chi phí sản xuất tăng và sản lượng giảm. Trong khi đó, Việt Nam hiện có dân số trên 90 triệu người, đa số còn trẻ, nên nhu cầu mua sắm ôtô tăng cao. Và người Thái nhìn sang thị trường Việt Nam như giải pháp cứu ngành công nghiệp ôtô của họ thoát khỏi khủng hoảng, tiếp tục phát triển.
Chỉ hơn phí nhân công rẻ
Thuận lợi đang đến với người Thái, bởi ngành công nghiệp ôtô Việt Nam có sức cạnh tranh rất yếu ớt. Các chính sách cụ thể để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư sản xuất nhằm phát triển công nghiệp ôtô đến nay vẫn chưa có gì. Chỉ 3 năm nữa, thuế suất thuế nhập khẩu ôtô nguyên chiếc từ ASEAN về Việt Nam sẽ giảm xuống còn 0%, theo cam kết gia nhập AFTA. Khi đó, theo tính toán, chi phí sản xuất ôtô tại Việt Nam cao hơn Thái Lan từ 20-30% khiến xe sản xuất lắp ráp trong nước khó cạnh tranh với xe nhập khẩu.
 |
| Hợp tác với Thái Lan trong sản xuất ô tô, DN Việt Nam chỉ có lợi thế duy nhất là chi phí nhân công rẻ. |
Nhiều người đã hình dung ra kịch bản, đến 2018, tất cả các doanh nghiệp ôtô tại Việt Nam sẽ phải ngừng hoạt động và chuyển sang nhập khẩu xe nguyên chiếc về phân phối. Đến 2020, thị trường ôtô Việt Nam được dự báo bắt đầu bùng nổ, có thể đạt sản lượng trên 300.000 xe và liên tục tăng trưởng mạnh, đến 2030 đạt hơn 1 triệu xe mỗi năm.
Đây là thị trường tiềm năng, với quy mô khoảng 12 tỷ USD mỗi năm. Và đương nhiên người Thái sẽ được hưởng lợi nhất, bởi có vị trí gần Việt Nam, vận chuyển dễ dàng, lại được ưu đãi với thuế suất 0%. Cùng với việc mạnh tay thâu tóm các doanh nghiệp Việt Nam thì thị trường 12 tỷ USD thuộc về người Thái phần lớn, chắc cũng không quá khó khăn.
Còn với Việt Nam, khi đó ôtô sẽ là ngành nhập siêu lớn nhất và phải lo làm sao có đủ ngoại tệ để nhập khẩu. Câu hỏi đặt ra là với khoản chi 12 tỷ USD mỗi năm chỉ để nhập ôtô, không biết lấy gì bù đắp? Phải trồng bao nhiêu lúa, nuôi bao nhiêu thủy sản để xuất khẩu mới cân bằng? Nếu không, chỉ còn một cách duy nhất là hạn chế nhập khẩu, hạn chế tiêu dùng. Nhu cầu tăng cao mà xe khan hiếm thì giá sẽ bị đẩy lên cao, ước mơ ôtô lại xa vời đối với nhiều người.
Có lĩnh vực khả thi nhất, có thể hợp tác với ôtô Thái Lan, đó là sản xuất linh kiện, tham gia chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu. Doanh nghiệp Thái có máy móc, có công nghệ, có vốn liếng, lại nằm trong chuỗi cung ứng rồi, vì vậy có thể hỗ trợ các công ty Việt Nam, như lời ông Vichai Jirathiyut nói.
Tuy nhiên, đó chỉ là lý thuyết. Hợp tác với Thái Lan, doanh nghiệp Việt Nam chỉ có lợi thế duy nhất là chi phí nhân công rẻ, còn tất cả đều phụ thuộc vào họ, từ đầu vào đến đầu ra. Với năng lực như vậy khó có sự hợp tác bình đẳng và chẳng khác làm thuê bao nhiêu.
Ngành công nghiệp ôtô Thái Lan được nhận định, sẽ nhanh chóng thoát khỏi khủng hoảng và tiếp tục phát triển rực rỡ nhờ dựa vào thị trường Việt Nam trong thời gian tới.
