Trong suốt 20 năm đóng phim, Benedict Cumberbatch có hai lần được đề cử Oscar ở hạng mục Nam chính xuất sắc. Trùng hợp là cả hai lần, anh đều vào vai người đồng tính có số phận nghiệt ngã sống trong bối cảnh những thập kỷ trước.
 |
Tại Oscar 2015, tài tử sinh năm 1976 khiến khán giả bất ngờ với màn trình diễn trong The Imitation Game (2014). Anh vào vai Alan Turing – nhà toán học người Anh từng góp công lớn thời Thế chiến II. Đến mùa Oscar năm nay, Cumberbatch tạm quên gốc gác để trở thành một người Mỹ đặc sệt từ suy nghĩ đến lời nói. Anh hiện đứng trước cơ hội nhận tượng vàng Oscar đầu tiên trong sự nghiệp với vai diễn cao bồi trong The Power of the Dog (2021).
Từ thiên tài đồng tính cô độc…
The Imitation Game bắt đầu năm 1952 khi có kẻ đột nhập vào nhà Alan Turing, mở ra một vụ án bí ẩn. Song, quá trình điều tra không tìm ra hung thủ mà giúp người xem tiến sâu vào những góc khuất cuộc đời nhà khoa học thiên tài.
Dường như trong đầu Turing có quá nhiều suy nghĩ và những bí mật chưa thể tâm sự cùng ai. Cuộc trao đổi giữa nhà khoa học và viên cảnh sát trở thành cơ hội để anh trút bỏ mọi gánh nặng chịu đựng bấy lâu.
 |
| Benedict Cumberbatch nhận đề cử Oscar đầu tiên cho vai diễn trong The Imitation Game (2014). |
Sau đó, chuyện phim lật lại năm 1939 khi nhân vật chính tham gia đội nghiên cứu về Enigma - hệ thống mật mã điện báo của quân Phát xít Đức. Ở những cảnh quay tiếp theo, Alan Turing được mô tả như một con người cô độc, khó gần. Nhà khoa học độc bước trên phố, về nhà lại nhốt mình trong căn phòng toàn những dụng cụ thí nghiệm. Khi đồng nghiệp rủ đi ăn trưa, anh bắt bẻ từng câu chữ và rốt cuộc không tham gia.
Khi hóa thân Alan Turing, Benedict Cumberbatch không tìm cách lôi kéo sự đồng cảm từ phía khán giả. Từ lời nói đến ánh mắt đều vạch ra một vách ngăn vô hình giữa nhân vật với mọi người xung quanh. Tính khí ngang ngạnh càng khiến Turing mất đi thiện cảm từ phía đồng nghiệp, thậm chí bị vài người ghét bỏ.
Ở nửa đầu phim, nhân vật ít nhiều gợi nhớ vai diễn gắn liền với tên tuổi Benedict Cumberbatch là Sherlock Holmes. Sự lập dị, kiêu ngạo và trí thông minh xuất chúng là điểm tương đồng giữa Turing và vị thám tử lừng danh. Điều khác biệt là Holmes không có số phận nghiệt ngã như Turing.
Những cảnh quay đan xen cho thấy cậu bé Turing từng bị bạn bè bắt nạt khi còn học trường nội trú. Trái tim cậu biết rung rinh trước một bạn đồng giới nhưng chẳng may người ấy lại qua đời. Đến khi trưởng thành, anh lại quyết định đính hôn với một cô gái để giấu đi bản ngã thực sự.
Lý do đơn giản, từ thời Victoria những năm 1880 đến tận thập niên 1960, chính phủ Anh xem đồng tính là hành vi trái đạo đức lẫn pháp luật. Những người đồng tính như Turing không được xã hội tôn trọng mà luôn bị khinh miệt, săn bắt như tội phạm.
Dù sở hữu khối óc thiên tài, Turing không thể nào chống lại định kiến và chuẩn mực xã hội. Để tránh ngồi tù, ông chấp nhận hình phạt “thiến khoa học” rồi âm thầm tự sát một cách bí ẩn vào năm 1954.
Càng về cuối phim, Benedict Cumberbatch càng sống với nhân vật, đạt đến đỉnh điểm cảm xúc khi xuất hiện với gương mặt nhợt nhạt, yếu ớt. Anh khiến người xem vừa ngưỡng mộ vừa xót xa cho một kiếp người. Cuối cùng, hành vi của Turing có thực sự là tội ác hay những kẻ đẩy anh vào bước đường cùng mới thực sự là tội phạm?
Đến gã cao bồi tìm cách che giấu thân phận
The Power of the Dog lại đưa người xem ngược về quá khứ xa hơn một chút. Bối cảnh cũng thay đổi từ xứ sương mù sang miền Tây nước Mỹ. Đó là vùng Montana năm 1925 nhưng những gì xã hội dành cho người đồng tính vẫn không đổi.
Trong phim, Benedict Cumberbatch vào vai Phil Burbank – ông chủ của một trang trại giàu có. Nhìn bên ngoài, anh ta gần như có tất cả những gì người khác mong muốn, là hình mẫu đàn ông được xã hội ngưỡng mộ, tôn trọng.
Ở Phil luôn toát ra vẻ nam tính từ lời nói cho đến cử chỉ, hành động. Anh bước đi mạnh mẽ, ưỡn ngực tiến về trước, dẫn đầu đám cao bồi chứng tỏ phong thái người thủ lĩnh. Trong khi kẻ khác còn đang do dự, Phil tay không cầm dao thiến bê không hề sợ hãi khiến ai nấy cũng phải dè chừng.
Song, kịch bản phim dần hé lộ chi tiết cho thấy nhân vật thực chất là một kẻ lập dị. Anh quyết không tắm nhiều ngày liền, hàng đêm vẫn ngủ với em trai không rời.
Đôi lúc, sự mạnh mẽ của Phil trở thành nọc độc với bản thân lẫn người xung quanh. Anh thẳng thừng nhận xét em trai là béo phì, ngu dốt. Khi nhìn thấy một cậu trai yếu ớt, ẻo lả, Phil không ngần ngại buông lời khinh miệt.
Dường như sự tàn bạo của Phil Burbank không có điểm dừng. Kịch tính càng tăng lên khi em trai Phil cưới một góa phụ và dẫn hai mẹ con cô về nhà. Lập tức, Phil dùng mọi cách để chứng tỏ chủ quyền. Anh liên tục tra tấn các thành viên còn lại về mặt tinh thần, khiến không ai trong nhà có được giây phút bình yên.
 |
| Tài tử tiếp tục được đề cử Oscar lần hai sau tám năm với The Power of the Dog (2021). |
The Power of the Dog là tác phẩm đánh dấu sự trở lại của Jane Campion - nữ đạo diễn New Zealand từng đoạt giải Cành cọ Vàng với The Piano (1993) - sau 12 năm xa rời điện ảnh. Kịch bản do bà chấp bút dựa trên cuốn sách nổi tiếng cùng tên của Thomas Savage phát hành năm 1967.
Bản thân tác giả vốn là người đồng tính, viết tác phẩm để kể lại phần lớn trải nghiệm cá nhân cũng như số phận những người giống mình giữa thập niên 1920. Thời điểm đó, đồng tính là một từ nhạy cảm, một điều bị xem là yếu đuối trong văn hóa viễn Tây.
Càng về cuối, tác phẩm càng lật mở con người thật của Phil. Người xem nhận ra sự mạnh mẽ, độc đoán chỉ là lớp vỏ nhằm che đậy xu hướng tính dục. Giống Alan Turing, Phil Burbank không chấp nhận bản ngã để rồi tự đẩy mình vào kết cục bi thảm.
Phá vỡ khuôn mẫu đồng tính nam
Khi đóng Alan Turing, Benedict Cumberbatch vừa tròn 38 tuổi, có hơn 16 năm kinh nghiệm diễn xuất từ sân khấu, truyền hình đến điện ảnh. Đến vai Phil Burbank, tài tử có thêm tám năm tôi luyện bản thân và ý chí quyết thắng của người từng thất bại.
So với The Imitation Game, màn trình diễn của Benedict Cumberbatch trong The Power of the Dog kịch tính và căng thẳng hơn hẳn. Tài tử dồn tâm sức vào vai bằng cách áp dụng kỹ thuật diễn phương pháp (method acting) suốt quá trình quay. Anh quyết định không tắm nhiều ngày liền, tập hút thuốc đến mức quá liều và ngộ độc nicotin chỉ để sống cùng nhân vật đến từng hơi thở.
Thành công bước đầu của Benedict Cumberbatch là chinh phục hoàn toàn một người khó tính như Jane Campion. Khi thử vai, đạo diễn không áp dụng kịch bản mà để diễn viên thỏa sức vẫy vùng với cảm xúc. Theo Campion, thời điểm đó Cumberbatch đã trở thành Phil Burbank không biết tự lúc nào.
Bỏ qua những yếu tố bên lề, Cumberbatch hiện lên màn ảnh sống động như một cao bồi thực thụ. Khả năng biến hóa của tài tử được thể hiện từ cách chuyển ngữ âm mượt mà, ánh mắt sắc lẹm khi nhìn người đối diện, cho đến cái nhíu mày trong tích tắc. Nói không ngoa, nhiều khán giả có thể quên rằng đây là một diễn viên Anh vào vai người Mỹ.
 |
| Benedict Cumberbatch áp dụng kỹ thuật diễn phương pháp để sống cùng nhân vật từng giây phút. |
Điều giúp Benedict Cumberbatch được Viện hàn lâm Mỹ đánh giá cao chính là khả năng biến hóa trong từng vai diễn. Qua màn thể hiện của anh, các nhân vật đồng tính nam không đi theo khuôn mẫu thường thấy trên màn ảnh rộng. Họ âm thầm chịu đựng bi kịch số phận hoặc tìm cách chống trả cuộc đời bằng những hành xử gây ức chế với người xem. Song, ẩn sâu bên trong mỗi con người vẫn luôn là những tâm hồn vụn vỡ, khao khát sẻ chia.
Trước khi Phil Burbank xuất hiện, các nhân vật đồng tính nam thường được mô tả như những người yếu ớt, mong manh. Vai diễn của Cumberbatch là minh chứng cho thấy sự mạnh mẽ, nam tính không hề ảnh hưởng đến xu hướng tính dục của người đàn ông.
Nhân vật cũng xóa bỏ hình mẫu quen thuộc về dân cao bồi. Trong lịch sử điện ảnh, những chàng trai viễn Tây từng được xem là biểu tượng nam tính. Thập niên 1960 khi cuốn sách của Savage ra đời là lúc dòng phim “cao bồi mì ống” (Spaghetti Western) trỗi dậy. Điển hình là loạt tác phẩm để đời của huyền thoại sống Clint Eastwood gồm: A Fistful of Dollars (1964), For a Few Dollars More (1965) và The Good, the Bad and the Ugly (1966) – bộ ba Dollars.
Hình ảnh Eastwood đội mũ phớt, miệng ngậm xì gà còn khẩu súng vắt bên hông từng khiến bao thanh niên say đắm, lấy làm thước đo sự nam tính.
Benedict Cumberbatch với vai diễn Phil Burbank khiến hệ tư tưởng ấy trở nên lỗi thời. Những định kiến về giới cần được xóa bỏ để phù hợp với xu thế thời đại. Thông điệp này không bao giờ cũ dù cho bối cảnh phim diễn ra cách hiện tại nhiều thập kỷ.
Chính ý nghĩa đó giúp cho The Power of the Dog được tán dương nhiệt liệt từ khi ra mắt tại liên hoan phim Venice năm ngoái. Và tất nhiên, Benedict Cumberbatch có thêm một vai diễn để đời.
