Các trang web có hệ thống đánh giá phim nổi tiếng và được ưa chuộng nhất hiện nay là IMDb, Rotten Tomatoes và Metacritic. Mỗi trang có tiêu chí khác nhau để đưa ra các đánh giá phim riêng biệt của mình.
Mặc dù không thể phủ nhận các thang đo này đều cố gắng duy trì sự công bằng, nhất quán và tiệm cận nhất với chất lượng bộ phim nhưng thật sự, với những tiêu chí khác biệt, kết quả từ các trang vẫn rất khác nhau khiến khán giả khó lòng đưa ra nhận định chung.
Lấy một ví dụ cùng là bộ phim Suicide Squad (2016), IMDb đánh giá trên mức trung bình với 6,2/10, Rotten Tomatoes cho rằng phim dở với chỉ 25% và Metacritic lại cao hơn hẳn với 40/100. Vậy khán giả nên tin IMDb, Rotten Tomatoes hay Metacritic?
Cao thấp lộn xộn, khán giả khó đưa ra nhận định
Ở IMDb là con số trung bình dựa trên lựa chọn của khán giả đại chúng. Nghĩa là, bất kì ai cũng có thể đưa ra điểm số của mình cho bộ phim. Chính vì thành phần “ban giám khảo” quá đông và không có bất kỳ cơ sở nào để sàng lọc các đánh giá của họ nên điểm số của IMDb được xem là đại diện cho số đông khán giả bình dân.
Chính vì việc bất kỳ ai cũng có thể đánh giá phim mà họ muốn nên rất dễ nảy sinh các trường hợp xếp hạng thiếu căn cứ, trái ngược với phê bình của giới chuyên môn. Cụ thể ở IMDb đã có khá nhiều trường hợp phim có điểm cao chót vót chỉ bởi một nhóm các fan hâm mộ bộ phim hoặc diễn viên trong phim mà không dựa trên những tiêu chí đánh giá như nội dung, tính nghệ thuật…
 |
| Điểm số khác nhau giữa IMDb, Rotten Tomatoes và Metacritic dành cho bộ phim Batman v Superman: Dawn of Justice (2016). |
Tuy nhiên, năm 2015, khi IMDb công bố danh sách 25 phim được chấm điểm cao nhất của trang trong 25 năm hoạt động, người hâm mộ vẫn gật gù đồng ý với những cái tên IMDb đưa ra. Từ đó có thể thấy, ở thang điểm cao từ 8.0 đến trên 9.0, các bộ phim được IMDb chọn đều khá xứng đáng và đáng tin tưởng, tiệm cận với nhận xét chung của giới phê bình.
Trái ngược với IMDb, cả hai trang Rotten Tomatoes và Metacritic đều có hẳn một đội ngũ các “nhà phê bình” riêng của mình để làm công việc đánh giá phim. Những khán giả bình dân sẽ được chấm điểm ở một mục riêng, dành cho đại chúng cũng giống như IMDb. Người cầm cân nảy mực cho hai chuyên trang này đều được chọn lựa rất kỹ lưỡng, phải hội đủ những tiêu chí khắt khe.
Nhà phê bình Rotten Tomatoes thường là các cây bút nổi tiếng của các tờ báo hay làm việc cho một đơn vị truyền thông, xuất bản lớn, phải duy trì chất lượng và sự nhất quán trong đánh giá. Còn những nhà phê bình Metacritic là nhóm nhà báo có uy tín đến từ những tờ báo, tạp chí danh giá như New York Times, Wall Street Journal, Chicago Sun-Times, Variety, The Hollywood Reporter.
Nguyên tắc của trang Rotten Tomatoes rất đơn giản nhưng lại phân cực rõ ràng, một là hay, hai là dở. Nếu các nhà phê bình thích bộ phim, nó sẽ được đánh giá trên 60% - là “fresh” (hay), ngược lại sẽ là “rotten” (dở). Điều này có nghĩa tờ này đánh đồng số điểm của người cảm thấy phim này xem ổn nhưng có vài lỗi gộp chung với người cho rằng phim này là “rác rưởi”, và ngược lại.
Thế nên một trong những đặc điểm thường thấy của Rotten Tomatoes là điểm số thường rất cao hoặc rất thấp. Điều đó có nghĩa một bộ phim chỉ cần không bị ghét chứ không cần làm người ta cực thích là đã có được điểm số cao ngất ở Rotten Tomatoes.
 |
| Biểu đồ so sánh giữa số phim và số điểm của 4 tờ chấm điểm phim nổi tiếng nhất hiện nay. Ảnh: Medium. |
Không chỉ vậy, Rotten Tomatoes từng gây nên làn sóng phản đối gay gắt khi bị cho là “phân biệt đối xử” với các bộ phim nằm trong thư mục “vũ trụ mở rộng DC” (DCEU). Thậm chí, từng có 17.000 fan ký tên đòi đóng cửa website này vì không công bằng trong việc đánh giá phim. Rotten Tomatoes từng cho rằng Suicide Squad (2016) dở tệ với 25%, Man of Steel (2015) với 55% và Batman v Superman: Dawn of Justice (2016) là 28%.
Mặc dù các bộ phim này của DCEU được đánh giá là ổn dù cũng có vài hạt sạn nhưng lại bị chấm ở con điểm rất thấp, tệ hơn cả các bộ phim kém chất lượng trong khi Spider-Man: Homecoming, bộ phim không mấy được lòng giới chuyên môn của Marvel lại có số điểm rất cao, 93%.
Với chuyên trang đánh giá khác là Metacritic thì họ quy đổi điểm số của các nhà phê bình từ đủ dạng: điểm chấm bằng sao, điểm chữ, điểm số hệ 10 sang điểm số hệ 100 một cách khá chủ quan.
Quy tắc chuyển điểm bị ảnh hưởng bởi quy mô và uy tín của những bài viết phê bình phim. Như vậy, Metacritic tuy là đa sắc thái hơn nhưng thường ở mức...chung chung, không cao không thấp.
Metacritic hiện có tổng cộng 10 lần có đánh giá phim hay trọn vẹn, IMDb chỉ có 4 phim trong Top 250 trên 9 điểm, còn Rotten Tomatoes đã có hơn 100 bô phim đạt điểm gần tuyệt đối (90-100%), trong đó có một số tác phẩm có vẻ được nâng tầm như Arrival (2016, 94%), Moonlight (2016, 98%), Get Out (2017, 99%).
 |
| Trang Rotten Tomatoes được cho là chấm điểm thường chỉ có hai thái cực cao và thấp. Ảnh: LATimes. |
Quyền lực “sinh sát” phòng vé
Vào thập niên 1980, 1990, cách duy nhất để khán giả biết được nhận xét về bộ phim là đọc các bài đánh giá trong các tờ báo in như New York Times, New Yorker hoặc Los Angeles Times. Tuy nhiên, từ đầu năm 2000 đến nay, xếp hạng phim trực tuyến (online movie rating) đã trở thành một phần quan trọng trong công nghiệp điện ảnh của thế giới đặc biệt là Hollywood.
Đứng giữa thị trường phim ảnh ngày càng mở rộng với trung bình một phim mới ra rạp mỗi tuần, xếp hạng phim trực tuyến có ảnh hưởng rất lớn đến quyết định chọn phim của đại chúng.
Theo đó, những chuyên trang đánh giá phim sẽ có tác động lớn đến góc nhìn về chất lượng và doanh thu của bộ phim đó. Nhiều khán giả sẽ dựa vào những đánh giá, bình luận và điểm số trên các trang review phim uy tín để ra quyết định có nên móc hầu bao mua vé xem phim hay không.
Theo số liệu của Hiệp hội Điện ảnh Mỹ, năm 2016, Hollywood có tổng doanh thu bán vé khoảng 38,6 tỉ USD toàn cầu (tăng 1% so với năm 2015) và 11,4 tỉ USD tính riêng ở thị trường Bắc Mỹ (tăng 2% so với năm 2015). Góp công lớn cho sự phát triển đó không thể không kể đến những chuyên trang đánh giá phim. Ngoài ra, ngay cả các bài phê bình phim, giới thiệu phim của các tờ báo và nhà phát hành cũng lấy số điểm từ các trang web này làm dẫn chứng.
Không phải ngẫu nhiên mà hầu hết bộ phim đạt doanh thu phòng vé tốt đều đạt điểm khá cao ở các trang đánh giá này, ngoại trừ một số trường hợp cá biệt. Trong mùa hè năm nay, khán giả đã chứng kiến những màn ca tụng dành cho các tác phẩm có doanh thu không dưới 500 triệu USD như Beauty and the Beast, Logan, Wonder Woman, Guardians of the Galaxy Vol. 2, và Spider-Man: Homecoming.
Bên cạnh những bom tấn vốn đã được các hãng phim lớn “bơm tiền” để quảng bá, những bộ phim nằm ngoài đế chế “big six” như Get Out, Baby Driver và The Big Sick nhờ những điểm đánh giá tích cực trên hệ thống xếp hạng phim trực tuyến mà đem về doanh thu rất khả quan.
 |
| Baby Driver (2017) là một trong những tác phẩm hay, được chấm điểm cao ở tất cả các trang đánh giá phim từ đó thu về doanh thu tốt. |
Donna Gigliotti, nhà sản xuất của Hidden Figures và Playbook Silver Linings (cả hai phim đều nhận được điểm chấm cao) cho biết: "Đối với một tác phẩm không có thương hiệu và không có ngôi sao điện ảnh, điểm số của IMDb hay Rotten Tomatoes có thể nâng cao doanh thu phòng vé một cách đáng kể".
Ngược lại, có không ít các tác phẩm bị đánh giá thảm hại trên các trang chấm điểm phim khiến khán giả dè chừng trong việc chọn phim, ảnh hưởng không ít đến doanh thu chung của bộ phim như Smurft: The Lost Village, Baywatch, Power Rangers, King Arthur: Legend of the Sword.
Theo thống kê của hãng phim National Research Group, có 36% khán giả Mỹ vào xem các đánh giá của những trang web chấm điểm phim trước khi xem một bộ phim nào đó, nhiều hơn so với 28% trong năm 2014.
Gần một nửa số người xem phim tuổi từ 25 đến 44 là đối tượng truy cập thường xuyên các trang như IMDb, Rotten Tomatoes. Theo công ty dữ liệu ComScore, trang web Rotten Tomatoes đã đạt được 13,6 triệu lượt truy cập vào tháng 5/2017, tăng 32% so với một năm trước.
 |
| Beauty and the Beast hiện là bộ phim có doanh thu cao nhất trong năm nay cũng nhận được điểm số rất cao từ các trang chấm điểm phim. Ảnh: Disney. |
Rob Moore, nguyên phó chủ tịch Paramount Pictures từng nói rằng: "Khi biết rằng có 100 người đồng ý rằng bộ phim hay tuyệt vời hay dở kinh khủng, thì bạn không cần đắn do gì nữa. Ông nhấn mạnh xem đánh giá trưc tuyến là cách thức hiện đại mà nhiều người dùng để chọn phim hay đơn giản là chọn một địa điểm ăn uống.
Đồng tình với quan điểm đó là Chris Aronson, giám đốc phân phối trong nước của hãng 20th Century Fox khi nói: "Đây là thế giới chúng ta đang sống. Mọi người không muốn phải dành nhiều thời gian để đọc một bài đánh giá đầy đủ. Họ muốn nhìn thấy tổng điểm một cách ngắn gọn, nhanh chóng và chính xác”.
Có thể nói, việc xếp hạng phim trực tuyến đã dần trở thành một ngành công nghiệp, phát triển song song với điện ảnh. Không chỉ có sự tác động lớn đến doanh thu phim mà con điểm chắc nịch từ những chuyên trang đánh giá uy tín này còn có sức mạnh thay đổi quan điểm và thị hiếu của công chúng. Hơn nữa, chúng còn giúp các nhà sản xuất trong việc tìm ra hướng đi nhằm tiếp cận được nhiều khán giả hơn.
