Vì sao nên đặt con lên ngực mẹ sau sinh?

Em bé ngủ ngoan khi được mẹ thực hiện da kề da. Ảnh: Liêu Lãm.

Rảo quanh khoa sản các bệnh viện, dễ dàng bắt gặp hình ảnh những em bé sơ sinh được đặt trên ngực người thân. Ở góc này, một bé con đang nằm gọn trên ngực mẹ, hơi thở đều nhẹ, làn da áp vào nhau đầy ấm áp.

Góc khác, một ông bố vụng về nhưng đầy nâng niu, ôm chặt đứa con vào lòng. Có nơi, cả ông bà cũng tham gia, để bé áp lên làn da nhăn nheo của mình, như một cách chào đón thế hệ mới của gia đình. Giữa khoảnh khắc thiêng liêng ấy, sự kết nối đầu đời được hình thành qua những cái chạm da kề da, qua nhịp tim và hơi ấm.

Sức mạnh của cái ôm đầu đời

Chia sẻ tại sự kiện Sức mạnh da kề da từ ngày đầu tiên, TS.BS Lê Quang Thanh, Nguyên giám đốc Bệnh viện Từ Dũ, cho biết trước đây, trong y khoa, người ta tin rằng cách tốt nhất để chăm sóc trẻ sơ sinh là tách bé khỏi mẹ ngay sau sinh. Quan điểm này xuất phát từ mong muốn giữ bé trong môi trường kiểm soát, đảm bảo duy trì thân nhiệt và chăm sóc y tế đầy đủ.

Thực tế lại cho thấy điều này không hoàn toàn phù hợp với tự nhiên. Trong suốt thai kỳ, em bé được bảo vệ trong môi trường ấm áp và ổn định của tử cung. Khi chào đời, nếu bị tách khỏi mẹ, bé buộc phải thích nghi với điều kiện nhiệt độ bên ngoài, đòi hỏi các biện pháp như ủ ấm để duy trì thân nhiệt.

Tuy nhiên, việc này không thể mô phỏng hoàn toàn sự bảo vệ tự nhiên mà cơ thể mẹ mang lại. Quan sát từ thế giới động vật, các loài như kangaroo có tập tính ủ ấm con non bằng cách giữ con sát cơ thể, giúp con duy trì thân nhiệt và phát triển tốt hơn. Từ đó, khái niệm “skin to skin” (da kề da) ra đời, trở thành một phương pháp chăm sóc dựa trên bản năng tự nhiên.

Tại Việt Nam, kỹ thuật “da kề da” đã được Bộ Y tế khuyến cáo từ năm 2014 như một thực hành tiêu chuẩn. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), "cái ôm đầu đời" đã cứu sống hơn 150.000 trẻ sơ sinh mỗi năm. Bé sinh non nhẹ cân được da kề da với mẹ giảm 40% nguy cơ tử vong. Ở các trẻ khác, tỷ lệ tử vong cũng giảm thêm 25%.

Phương pháp cần được phổ biến hơn

Da kề da không chỉ nên giới hạn trong 90 phút đầu sau sinh mà càng duy trì lâu càng tốt, lý tưởng nhất là trong suốt 6 tuần hậu sản.

Sau nhiều ngày mong chờ, điều đầu tiên người mẹ quan tâm là con có khỏe mạnh hay không. Tiếp xúc da kề da ngay sau sinh giúp mẹ cảm thấy yên tâm hơn, giảm đau nhờ sự gia tăng hormone endorphin, đồng thời gắn kết tình cảm với con ngay từ những giây phút đầu đời.

Các nghiên cứu của Trường Y Harvard (Mỹ) cũng chỉ ra lượng oxytocin của người mẹ sẽ tăng 37% sau khi thực hiện da kề da với con, giúp mẹ dễ chịu hơn sau quá trình vượt cạn. Bên cạnh đó, nguy cơ mắc trầm cảm sau sinh cũng thấp hơn 25% so với nhóm không thực hiện.

Thời gian tối thiểu để thực hiện da kề da lần đầu với trẻ là 90 phút. Ảnh: Quỳnh Danh.

Khi được úp lên ngực mẹ, bé không chỉ cảm nhận được hơi ấm quen thuộc mà còn có cảm giác an toàn, giúp nhịp tim ổn định, hô hấp và tiêu hóa hoạt động tốt hơn. Nhịp thở đều đặn của mẹ cũng giúp bé dễ dàng đi vào giấc ngủ sâu.

Bên cạnh đó, tiếp xúc da kề da còn kích thích cơ thể bé tiết ra oxytocin - hormone giúp bé thư giãn, giảm căng thẳng và tăng cường sự gắn kết với mẹ. Đồng thời, beta-endorphin - một loại hormone giảm đau tự nhiên - cũng được giải phóng, giúp bé thích nghi nhẹ nhàng hơn khi rời khỏi môi trường trong bụng mẹ.

Không chỉ có lợi cho mẹ và bé, phương pháp này còn giúp giảm gánh nặng cho hệ thống chăm sóc y tế. Việc duy trì da kề da hạn chế nhu cầu sử dụng thiết bị hỗ trợ thân nhiệt và giảm bớt các can thiệp không cần thiết khi tách trẻ khỏi mẹ.

Dù đã được khuyến khích, việc triển khai da kề da trên diện rộng vẫn còn những hạn chế. Tại Singapore, 91,9% trẻ sơ sinh được tiếp xúc da kề da với mẹ ngay sau sinh, trong khi ở Việt Nam, con số này chỉ đạt 39%.

Việc thay đổi thói quen tách trẻ khỏi mẹ sau sinh vẫn là một hành trình dài, khi nhận thức của cộng đồng chưa đồng đều và điều kiện tại các cơ sở y tế còn nhiều khác biệt. Một số bệnh viện vẫn gặp khó khăn trong việc thực hiện da kề da ngay sau sinh, đặc biệt là với các ca sinh mổ.

"Phương pháp da kề da nên được lan rộng hơn vì những lợi ích mà nó mang đến", bác sĩ Thanh nhấn mạnh.