Bệnh truyền nhiễm Chikungunya, do virus Chikungunya (CHIKV) gây ra đang có diễn biến phức tạp tại nhiều quốc gia. Đáng chú ý, tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc) đã ghi nhận hơn 4.800 ca mắc chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, trở thành đợt bùng phát lớn nhất từ trước đến nay tại khu vực này.
Tất cả ca bệnh đều ở mức độ nhẹ, chưa có trường hợp không qua khỏi, nhưng sự lan rộng nhanh chóng khiến giới y tế lo ngại.
Nguy cơ xâm nhập vào Việt Nam
Ông Võ Hải Sơn, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế, cho biết tại Singapore, từ đầu năm đến ngày 2/8, 17 ca mắc Chikungunya đã được báo cáo - gấp đôi cùng kỳ năm ngoái - trong đó ít nhất 13 người từng tới vùng dịch ở nước ngoài.
WHO cũng cảnh báo dịch đã xuất hiện tại các đảo Ấn Độ Dương (La Réunion, Mayotte) và nhanh chóng lan sang nhiều khu vực của châu Phi, Nam Á, châu Âu.
Muỗi Aedes chính là "thủ phạm" truyền bệnh, Chikungunya không lây trực tiếp từ người sang người, mà lây qua loài muỗi vằn này. Đây cũng vốn là tác nhân gây bệnh sốt xuất huyết.
Theo ông Sơn, muỗi thường đốt vào ban ngày, hoạt động mạnh vào sáng sớm và chiều muộn. Mùa mưa là thời điểm mật độ muỗi tăng cao, tạo điều kiện thuận lợi cho virus phát tán.
"Việt Nam hiện chưa ghi nhận ca bệnh trong cộng đồng. Nhưng muỗi Aedes đã lưu hành ở nhiều địa phương và mùa hè lượng khách du lịch, giao thương quốc tế tăng cao, khiến nguy cơ virus xâm nhập và lây lan rất lớn", ông Sơn nói.
Vì vậy, Bộ Y tế đã yêu cầu tăng cường kiểm dịch y tế tại tất cả cửa khẩu: giám sát phát hiện ca nghi ngờ, xử lý ngay tại chỗ; tiêu diệt muỗi, loăng quăng ở khu vực cửa khẩu, vùng biên giới; chuẩn bị đầy đủ nhân lực, vật tư, hóa chất, thiết bị để ứng phó khi dịch xảy ra.
 |
| Virus Chikungunya lây truyền qua muỗi nhiễm bệnh. Ảnh: CDC. |
Về nguyên nhân dịch bùng phát mạnh ở nước ngoài, WHO cho rằng mùa mưa làm tăng mật độ muỗi, cộng với việc đi lại, du lịch quốc tế vào mùa hè khiến virus lây lan nhanh. Sự chủ quan của cộng đồng trong việc diệt muỗi, loăng quăng cũng là yếu tố khiến dịch dễ bùng phát trên diện rộng.
Triệu chứng điển hình
Theo ông Võ Hải Sơn, bệnh Chikungunya đã ghi nhận đầu tiên vào năm 1952. Hầu hết triệu chứng thường tự khỏi và kéo dài từ 2 đến 7 ngày nhưng cũng có thể kéo dài hàng tuần ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.
Bệnh thường ủ 4-8 ngày (có thể dao động 2-12 ngày) sau khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Các triệu chứng đặc trưng:
- Sốt cao đột ngột
- Đau khớp dữ dội, có thể kèm sưng và cứng khớp
- Viêm khớp
- Đau đầu
- Mệt mỏi
- Phát ban
"Các triệu chứng tương tự với bệnh sốt xuất huyết Dengue nhưng dấu hiệu đau và sưng khớp thường có biểu hiện rõ hơn, trong khi đó bệnh sốt xuất huyết Dengue thường có dấu hiệu xuất huyết nhiều hơn", ông Sơn cho hay.
Tuy nhiên, vị chuyên gia nhấn mạnh người dân không nên tự ý chẩn đoán, điều trị tại nhà. Khi có các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, người dân phải đến ngay cơ sở y tế nơi gần nhất để được tư vấn, khám, điều trị kịp thời.
Để chủ động ngăn chặn, phòng chống không để dịch bệnh lan truyền, bùng phát vào nước ta, Cục Phòng bệnh đã chỉ đạo Trung tâm Kiểm dịch y tế quốc tế các tỉnh, thành phố/ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật các tỉnh, thành phố tăng cường kiểm dịch y tế tại cửa khẩu nhằm phát hiện kịp thời các trường hợp nghi ngờ, mắc bệnh, mang véc tơ truyền bệnh để quản lý, xử lý ngay tại cửa khẩu.
Đồng thời tổ chức giám sát muỗi truyền bệnh, thực hiện xử lý diệt muỗi và loại bỏ loăng quăng/bọ gậy tại khu vực cửa khẩu và cộng đồng dân cư khu vực biên giới và xây dựng kế hoạch phòng chống dịch bệnh Chikungunya tại các cửa khẩu; sẵn sàng nhân lực, vật tư, hóa chất, thiết bị, phương tiện để đáp ứng kịp thời trong trường hợp có dịch xảy ra.
Chikungunya phổ biến hơn tưởng tượng, nhưng ít được chú ý
Trước tình hình trên, PGS.TS.BS Đỗ Văn Dũng, Trưởng khoa Y tế công cộng, Đại học Y Dược TP.HCM, cho biết dựa trên nhiều nghiên cứu, trong đó có công trình của Viện Pasteur TP.HCM phối hợp Viện Y học Nhiệt đới (Đại học Nagasaki, Nhật Bản) giai đoạn 2017-2019, Chikungunya là bệnh do muỗi vằn Aedes albopictus và Aedes aegypti truyền, đã và đang lưu hành tại Việt Nam.
 |
| Nhân viên y tế phun thuốc diệt muỗi tại sân để xe của một tòa nhà ở Trung Quốc. Ảnh: VCG. |
Bệnh xuất hiện phổ biến hơn ở các tỉnh phía Nam và không thể phân biệt bằng lâm sàng với sốt xuất huyết dengue.
Nghiên cứu của Viện Pasteur thu nhận ngẫu nhiên 1.063 mẫu máu còn sót lại sau khi xét nghiệm của bệnh nhân sốt (một nửa là người lớn, một nửa trẻ em; 2/3 nghi ngờ sốt xuất huyết, 1/3 không). Kết quả:
- 1/5 mẫu máu có kháng thể với virus Chikungunya.
- Trong nhóm nghi ngờ sốt xuất huyết, 1/3 mẫu máu phát hiện virus Chikungunya.
- Trong nhóm không nghi ngờ sốt xuất huyết, 1/4 mẫu máu vẫn dương tính với virus này.
"Điều này cho thấy nhiễm Chikungunya khá phổ biến ở Việt Nam, dù không gây ra dịch lớn hay làm tăng số ca nặng. Việc chúng ta ít nhắc tới bệnh này chủ yếu do trước đây công tác giám sát dịch tễ chưa được chú trọng", PGS Dũng nhận định.
Trước tình hình số ca mắc tăng mạnh ở Trung Quốc, chuyên gia khuyến cáo người dân nâng cao ý thức phòng muỗi đốt, không chỉ để tránh Chikungunya mà còn giảm nguy cơ mắc sốt xuất huyết dengue, Zika, viêm não Nhật Bản B, cũng như hạn chế ngứa ngáy khó chịu do muỗi cắn.
"Bệnh này nhìn chung lành tính, người dân không nên hoang mang, nhưng cần duy trì các biện pháp vệ sinh môi trường và loại bỏ nơi sinh sản của muỗi", ông Dũng nhấn mạnh.
Khoảng trống y khoa về một hội chứng quen thuộc
Căng thẳng độc hại là một hội chứng nhiều người gặp phải. Có điều, các nghiên cứu y khoa về vấn đề này chưa toàn diện. Đây là khoảng trống gây khó khăn cho việc điều trị.
Mục Sức khỏe giới thiệu cuốn sách Tầng giếng sâu – cuốn sach mang tới cho người đọc một cái nhìn đầy đủ và sâu sắc hơn về những ảnh hưởng của "nghịch cảnh thời thơ ấu" (ACE) với sức khỏe tinh thần của con người.
