Virus đậu mùa khỉ đột biến với tốc độ chưa từng có

Theo các nhà nghiên cứu Bồ Đào Nha, virus đậu mùa khỉ có thể đột biến nhiều hơn dự tính khi số ca mắc tại Vương quốc Anh và Mỹ gia tăng nhanh.

​​Không ngừng đột biến

Bloomberg cho hay nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Nature Medicine ngày 24/6. Các tác giả thu thập tổng cộng 15 chuỗi virus đậu mùa khỉ, hầu hết từ Bồ Đào Nha và tái tạo lại dữ liệu di truyền của chúng.

Nhóm chuyên gia tại Bồ Đào Nha nhận định chủng virus đậu mùa khỉ của đợt bùng phát hiện nay vẫn tiếp tục phát triển, sản sinh ra những đột biến. Đặc biệt, các phiên bản mới của sự tiến hóa gồm một số thay đổi nhỏ trong mã di truyền, các biến thể gene nhỏ và một gene đã bị xóa.

Chủng virus này là "hậu duệ" của chủng từng gây bệnh ở các khu vực châu Phi. Hiện nay, nó có khoảng 50 đột biến di truyền so với chủng gốc ban đầu trong đợt bùng phát năm 2018-2019 ở lục địa này. Sự tiến hóa của virus này được nhận xét là đột biến với tốc độ chưa từng có.

GS Joao Paulo Gomes, Viện Y tế Quốc gia Bồ Đào Nha, tác giả chính của nghiên cứu, cho hay: "Thật bất ngờ khi phát hiện rất nhiều đột biến trong virus đậu mùa khỉ phiên bản 2022. Trên thực tế, nó vốn là virus không có nhiều hơn 1-2 đột biến xuất hiện mỗi năm".

Tỷ lệ đột biến của virus đậu mùa khỉ hiện nay được cho là cao gấp 6-12 lần chủng ban đầu. Điều này gợi ý "quá trình tiến hóa tăng tốc" của virus vốn được cho là rất hiếm khi đột biến.

Hình ảnh dưới kính hiển vi điện tử được nhuộm màu kỹ thuật số mô tả virion của virus đậu mùa khỉ. Ảnh: Smith Collection.

Virus đậu mùa khỉ ổn định và chậm đột biến hơn SARS-CoV-2. Trước đây, bệnh đậu mùa khỉ không dễ lây từ người này sang người khác. Các nhà khoa học vẫn chưa rõ làm thế nào các đột biến này xuất hiện trong giải trình tự gene của virus đậu mùa khỉ và nó có gây tác động tới độc lực, mức độ lây lan hay không. Giới nghiên cứu cho biết cần thêm nhiều công trình để hiểu rõ hơn về những thay đổi của virus.

Virus đậu mùa khỉ là anh em họ của đậu mùa, thường gây các triệu chứng giống bệnh cúm, sau đó là phát ban ở mặt rồi lan xuống cơ thể. Căn bệnh này có thể gây chết người trong một số trường hợp. Nhiều trường hợp mắc bệnh trong đợt bùng phát hiện tại chủ yếu là ở nam quan hệ tình dục đồng giới.

Quan điểm trái ngược

Trước phát hiện của nhóm chuyên gia Bồ Đào Nha, ông Gregory Armstrong, Giám đốc Văn phòng phát hiện phân tử nâng cao của CDC, cho rằng tại Mỹ, bằng chứng cho thấy virus vẫn đang hoạt động như những gì họ dự đoán.

"Nó ổn định hơn nhiều so với hầu hết loại virus và chúng tôi dự đoán nó sẽ không biến đổi với tốc độ như SARS-CoV-2", ông nói.

Phó giáo sư Jeremy Kamil, ĐH Louisiana Health Shreveport, Mỹ, trả lời phỏng vấn của Newsweek: "Nghiên cứu này 'rất ấn tượng' nhưng vẫn còn quá sớm để biết liệu virus đậu mùa khỉ có đang tiến hóa nhanh bất ngờ hay không".

Hình ảnh đại diện cho bệnh đậu mùa khỉ. Các nhà nghiên cứu phát hiện "sự tiến hóa rất nhanh" trong chủng virus đậu mùa khỉ mới. Ảnh: iStock.

Nhà virus học Alex Sigal, Viện Nghiên cứu Sức khỏe châu Phi (AHRI), chuyên gia tại ĐH KwaZulu-Natal, người không tham gia vào nghiên cứu, đồng ý với quan điểm với PGS Kamil.

Ông nói với Newsweek: “Tôi nghĩ sự bùng phát này đã xảy ra một thời gian. Chắc chắn, khả năng miễn dịch đã bị suy giảm vì vaccine đậu mùa không còn giúp ích, nó vốn đã không được tiêm từ rất lâu".

Các phát hiện của nhóm chuyên gia Bồ Đào Nha được đánh giá là đáng quan tâm. Song ông Alex cho rằng cần xem liệu virus này có tiếp tục lây lan hay không khi mọi người bắt đầu nhận thức được dấu hiệu và nó bùng phát trong dân số nói chung.

Những nghiên cứu nhằm xác định trình tự virus cũng cho thấy virus đậu mùa khỉ đang lây lan là nhánh 3, một phần của chủng Tây Phi. Theo nghiên cứu, phiên bản Tây Phi có tỷ lệ tử vong thường dưới 1%. Nó cũng có ít độc lực hơn phiên bản nhóm 1 ở Trung Phi (có thể gây tử vong cho hơn 10% trường hợp mắc bệnh).