Nhiều người nói World Cup năm nay dường như buồn hơn khi không có một giai điệu đồng hành rực lửa. Ca khúc chủ đề Live It Up hầu như chẳng đọng lại trong tâm trí ai. Trong bối cảnh đó, người ta dễ nhớ lại những mùa hè khác, khi âm nhạc rộn rã từ màn hình TV đến từng nẻo đường, trên môi những đứa trẻ con.
Và người ta nghe lại Mùa hè nước Ý.
Giản dị và hào hùng
Đến tận hôm nay, nhiều người vẫn có thói quen nghe Mùa hè nước Ý (Un'estate italiana) mỗi dịp World Cup về, hoặc đơn giản là khi họ muốn sống trong cảm giác hoài niệm với bóng đá.
Bởi giai điệu của ca khúc này kéo tuột người ta về năm 1990, về một mùa hè Địa Trung Hải mà nhiều người thực ra không có cơ hội trải nghiệm, nhưng họ vẫn có thể tưởng tượng ra được, vì trong bài hát có lửa.
Và người ta cũng quên rằng Italia 90 là một giải đấu nhàm chán về chuyên môn, thậm chí được coi là tệ nhất trong lịch sử bóng đá thế giới. Vì Mùa hè nước Ý (phải dịch là "nước Ý" mới truyền tải đủ cảm xúc) đã cứu một mùa hè buồn tẻ, và bao nhiêu mùa hè sau đó nữa. Trong 28 năm qua.
"Những bài ca về bóng đá có một sức mạnh phi thường", tác giả Arwa Haider viết trên BBC, "Âm nhạc và bóng đá có khả năng cùng tạo nên một sức mạnh tổng lực, khơi gợi bản sắc tập thể, đẩy mạnh các giác quan, phô trương sự trình diễn và mẫn tiệp".
 |
| Gianna Nannini, nữ ca sĩ có giọng ca trầm khàn ấn tượng. Ảnh: Profumo. |
Phần âm nhạc hùng tráng và quả cảm của Mùa hè nước Ý là công sức sáng tạo của nhạc sĩ bản xứ Giorgio Moroder viết dành riêng cho Italia 90. Sau khi hoàn thành phần nhạc, thách thức tiếp theo là soạn được ca từ có đủ hào khí để xứng đáng với giai điệu ấy.
Và phiên bản ca từ đầu tiên có tên To Be Number One do Tom Whitlock sáng tác, dù được dùng làm nhạc hiệu một chương trình truyền hình nhưng chưa đủ sức lan tỏa sâu rộng.
Khi nhắc về những năm 1980, 1990, những người hoài cổ thường nói: "Thời của âm nhạc với ca từ thật đẹp". Điều đó không hẳn thiếu căn cứ. Phần lời ca của những bài hát luôn được trau chuốt, với đầy đủ thông điệp, nhiều khi gây cảm giác ngẫu hứng nhưng đều dựa trên những nền tảng vững chắc về cảm xúc và tài năng.
Và khi chuyển sang phiên bản Italy, nhạc sĩ Giorgio Moroder đã chọn hai giọng ca giàu cá tính là Gianna Nannini và Edoardo Bennato.
Nannini và Bennato đã thay đổi thông điệp của bài hát, từ khao khát chinh phục ngôi vị số một (To Be Number One) thành một bản tình ca thực thụ với mùa hè nước Ý, với khao khát phiêu lưu, không chỉ dừng lại ở chiến thắng hay vô địch.
 |
| Edoardo Bennato , người khiến khán giả bị hút vào bài hát ngay từ những câu đầu tiên cất lên. Ảnh: Wikimedia Commons. |
"Những đêm huyền diệu theo đuổi bàn thắng/ Dưới bầu trời của mùa hè nước Ý/ Và trong ánh mắt bừng lên khao khát vinh quang/ Một mùa hè, một cuộc phiêu lưu và còn hơn thế", đây chính là đoạn điệp khúc quen thuộc với chúng ta trong 28 năm qua.
Nghe bài hát này, dù là tiếng Italy vốn khó nắm bắt với phần đông người Việt, nhưng khán giả Việt hãy tìm hiểu ý nghĩa ca từ để cảm nhận được nâng lên những chiều mới.
"Đây có thể không phải một bài ca để thay đổi quy luật của cuộc chơi/ Nhưng tôi không muốn cuộc phiêu lưu này thiếu vắng những con người bạo dạn với trái tim hừng hực lửa" - đây chính là cách diễn đạt giản dị của tinh thần bóng đá, tinh thần thể thao và vẻ đẹp thực sự của mấy chữ "ngày hội bóng đá thế giới".
Bóng đá trong mắt các ông chủ và các chính trị gia trên cao cũng nhiều toan tính và mối lợi, nhưng với các cô bé và cậu bé, các cổ động viên nhiệt thành, tình yêu bóng đá là thứ cảm xúc vô tư nhất. Chỉ cần có lửa trong tim.
Bài hát khép lại một thời "tiền công nghệ"
Khi cổ vũ bóng đá, người ta thường cần đến âm nhạc, từ loa đài hoặc cất lên từ chính giọng hát của họ. Và để đi đến tận cùng cảm xúc, họ cần những bài ca rực lửa. Rất nhiều ca khúc cổ động bóng đá đã được hát lên trong hàng chục năm qua, nhưng đi vào lòng người được hay không lại là số phận của từng bài hát.
Mùa hè nước Ý có một số phận đẹp đẽ. Ngay từ khi ra đời, bài hát đã trở thành đĩa đơn bán chạy nhất Italy trong năm 1990. Nếu như World Cup 1990 là năm chuyển giao quan trọng trong bóng đá thế giới - tạo ra một loạt thay đổi bước ngoặt ở các đội tuyển lớn sau thất bại tại giải đấu - thì Mùa hè nước Ý là hit cuối cùng khép lại một thời nghe nhạc kiểu cũ.
Đây là bài hát cuối cùng ở Italy đạt thành công thương mại cực lớn từ lối phát hành "tiền công nghệ": qua các đĩa nhạc, băng nhạc và phát trên truyền hình, đài phát thanh, giúp bài hát lan tỏa đến mọi tầng lớp công chúng.
Sau năm 1990, ở Italy, công nghệ bắt đầu can thiệp vào nền công nghiệp âm nhạc và thay đổi một phần phương thức phát hành.
 |
| Cùng với giọt nước mắt của danh thủ Paul Gascoigne khi Anh thua ở bán kết, ca khúc Mùa hè nước Ý chính là một trong những kỷ niệm đẹp nhất về Italia 90. Ảnh: Guardian. |
Ở Việt Nam, chúng ta đi chậm hơn về công nghệ, nên khoảng cuối thập niên 2000, đầu thập niên 2010 mới bắt đầu cảm nhận được sự can thiệp của công nghệ.
Những bài hát World Cup sau này đến với người nghe không chỉ qua màn hình TV mà còn có mạng xã hội. Giờ đây, người ta cũng ít xem TV hơn. Những đêm thức xem bóng đá cùng gia đình, khối xóm đã trở thành kỷ niệm.
Có người nói rằng chính vì sự tiếp cận bị phân tán nên những ca khúc bóng đá sau này khó thu phục trái tim của hàng triệu người yêu nhạc như trước. Nhưng cũng có người nói đơn giản vì chúng không rực lửa như ngày xưa. Nhưng các thể hệ mới cần những kỷ niệm mới, có lẽ trong tương lai gần, âm nhạc sẽ trở lại với bóng đá.
Và vẫn còn đó thế hệ người yêu bóng đá cũng tiếp cận với Mùa hè nước Ý qua màn hình TV, thời đó còn rất nhỏ và chưa phẳng. Ca khúc đọng lại trong trái tim họ, có thể là mãi mãi.
Vì đến tận 28 năm sau với thêm nhiều mùa hè và giai điệu khác, Mùa hè nước Ý vẫn vững vàng ở vị trí "bài hát World Cup hay nhất" trong lòng khán giả Việt Nam.
