Xã hội hóa phim truyền hình Việt có thật sự là sai hướng?

Muốn giới thiệu bản sắc của đất nước mình, muốn toàn cầu nền văn hóa của dân tộc mình, không gì nhanh và dễ bằng phim ảnh.

Xã hội hóa là việc làm thiết yếu

Từ sau khi gia nhập WTO, Điện ảnh Việt Nam đứng trước nhiều thách thức. Làn sóng phim nước ngoài ồ ạt đổ về. Với hệ thống chiếu bóng, phim Việt đã yếu lại còn mất tích ngay trên chính sân nhà. Các kênh truyền hình mọc ra như nấm, với các giải pháp mới và tân tiến hứa hẹn phục vụ nhu cầu tăng lên từng ngày của khán giả. Nhưng với số lượng các phim truyền hình Việt Nam vốn đã ít ỏi, giờ lại càng chiếm tỉ lệ vô cùng nhỏ trong mạng lưới truyền hình ngày càng được mở rộng với 67 đài, 200 kênh truyền hình. Đấu lại với thế giới trên sân nhà bằng phim nhựa gần như là không thể, sân chơi phim truyền hình vốn là lợi thế giờ cũng yếu hơn hẳn về số lượng so với phim Hàn Quốc, phim Trung Quốc, phim Mỹ... chính vì lẽ đó, việc xã hội hóa phim truyền hình ra đời là việc làm cần thiết.

Theo qui định mới trong Luật Điện ảnh sửa đổi và ban hành vào tháng 7/2010, tỷ lệ thời lượng phát sóng phim truyện Việt Nam của mỗi đài truyền hình phải đạt ít nhất 30% so với tổng số thời lượng phát sóng phim, thời gian chiếu phim vào "giờ vàng" từ 20 - 22h trong ngày. Với số lượng các đơn vị sản xuất ít ỏi (VFC ở miền Bắc, TFS ở miền Nam) chắc chắn sẽ không đảm bảo nhu cầu của các kênh truyền hình ngày một tăng lên. Bởi vậy rất nhiều các hãng phim tư nhân, các công ty truyền thông đã tích cực tham gia vào công tác sản xuất phim để đáp ứng nhu cầu này. Chưa bao giờ thị trường phim ảnh Việt Nam lại trở nên sôi động như thế. Số lượng phim truyền hình Việt tăng lên đáng kể về mặt số lượng cũng như chất lượng với nhiều đề tài phong phú hơn.

Quyền lợi thuộc về số đông

Chủ trương xã hội hóa phim Việt trước hết đã tạo ra quyền lợi cho chính khán giả Việt. Thay vì phải xem và hiểu văn hóa của các nước khác, khán giả Việt có dịp trải nghiệm cuộc sống xung quanh từ những bộ phim của các nghệ sĩ Việt. Rất nhiều vấn đề của đời sống xã hội đã được lên phim, tạo ra những dấu ấn và bước đầu cũng đã có rất nhiều thành công với những cái tên như: Chạy Án, Ma làng, Luật đời, Bí thư tỉnh ủy (VFC), Vó ngựa trời nam (TFS), Lập trình trái tim (FPT Media), Bỗng dưng muốn khóc (BHD), Vệt nắng cuối trời (Lasta) .... Tuy còn nhiều hạn chế và khó khăn nhưng từ những thành công ban đầu này, khán giả cũng đã thấy được sự nỗ lực, công sức của các nghệ sĩ điện ảnh Việt Nam. Một loạt các giải thưởng dành riêng cho phim truyền hình ra đời như để cổ vũ thêm tính sáng tạo của các nghệ sĩ.

Cảnh trong phim Chạy án

Cảnh trong phiom Bỗng dưng muốn khóc

Phim Lập trình cho trái tim

Cảnh trong phim Tháng củ mật

Có thể nói đây là một hướng đi đúng. Chúng ta chưa thể xuất khẩu phim như các nước khác trong khu vực nhưng trên sân nhà, cán cân dường như đã thay đổi. Những bộ phim truyền hình Việt ít nhiều đã theo kịp những chuyển động liên tục của xã hội. Phim Việt đã đề cập tới gần như hầu hết các đề tài trong cuộc sống, từ nông thôn đến thành phố. Khán giả Việt Nam dần có thói quen mong chờ theo dõi, bàn luận về những bộ phim Việt, thay vì trước đây họ phải khó khăn để nhớ những tên nhân vật Hàn Quốc, Đài Loan…

Phim Hoàng tử ếch

Phim Ngôi nhà hạnh phúc

Nhìn ra thế giới, ngay gần nước ta, những người anh em Châu Á như Hongkong, Đài Loan, Hàn Quốc vốn từ lâu đã rất nổi tiếng với các bộ phim truyền hình. Thập niên 80, 90 cả Châu Á chìm trong sự phổ biến của phim bộ Hongkong, Đài Loan. Nửa cuối thập niên 90 và trong những năm đầu thế kỉ, cán cân nghiêng sang phía đất nước kim chi Hàn Quốc với một loạt những cái tên như: Cảm xúc, Ước mơ vươn tới ngôi sao, Anh em nhà bác sĩ ... Những gương mặt Hàn, phong cách Hàn được coi như chuẩn mực của cái đẹp.

Nhớ lại chỉ hơn chục năm về trước, điện Ảnh Hàn Quốc gần như không có nhiều thành tựu. Phim truyền hình Hàn Quốc ban đầu ra đời chỉ đề dành bán xà phòng và dầu gội đầu, nhưng sau đó đã quảng bá thành công cả một nền văn hóa vốn không quá tiêu biểu. Từ những bộ phim truyền hình sản xuất ồ ạt, bán ra rẻ như cho, giờ đây cả thế giới đã phải biết tới công nghệ showbiz Hàn qua làn sóng Hallyu. Huy động sức mạnh của cả xã hội với chính sách quốc gia, văn hóa Hàn Quốc gần như đã chiếm lĩnh hầu hết khu vực Châu Á. Vậy tại sao, đây không phải là bài học mà Việt Nam nên học hỏi? Chính vì thế, việc xã hội hóa là một hướng đi mới mà không mới. Đây là cách đi chung của thế giới, và Việt Nam không nằm ngoài quy luật đó.

Với việc tỉ lệ phim Việt chiếm ít nhất 30% trên các kênh truyền hình thì các công ty sản xuất phim tư nhân ra đời là điều tất nhiên. Trước đây khi các đơn vị làm phim chủ yếu tập trung trong khối nhà nước, số lượng phim làm ra ít, các nghệ sĩ thường gặp rất nhiều vất vả trong việc mưu sinh. Nghề làm phim trước đây không phải là một lựa chọn nghề nghiệp an toàn. Sinh viên trường Điện ảnh ra trường thường rất khó khăn kiếm việc làm. Nhưng giờ đây, với sự ra đời của hơn 600 đơn vị làm phim, các nghệ sĩ điện ảnh, truyền hình đã có thể sống được bằng nghề, đã có thể trau dồi, rèn luyện tay nghề thường xuyên hơn. Thêm người làm, tăng số lượng phim, mảnh đất cho các nghệ sĩ rộng ra, nhưng cùng với đó là sự cạnh tranh. Cạnh tranh giữa các đơn vị sản xuất về chất lượng, cạnh tranh với thị hiếu đám đông khi khán giả Việt ngày càng sành sỏi, thông minh. Rõ ràng, phim Việt đang tràn trề cơ hội thăng tiến. Cạnh tranh luôn luôn thúc đẩy sự tiến bộ.

Báo chí - Người bạn đồng hành

Nhìn sang các nước khác một chút, những bộ phim trong thời gian đầu của Hàn Quốc hay Trung Quốc, Đài Loan cũng không hẳn đã xuất sắc. Nhưng như một chủ trương, giới truyền thông, báo chí Hàn Quốc luôn ủng hộ, cổ súy cho dòng phim nội. Điều này có ý nghĩa quan trọng cho sự phát triển ở những bước đi ban đầu. Còn ở Việt Nam thì sao? Những ý kiến “bội thực phim Việt”, hay “lấy số lượng bù chất lượng” có trên khắp các mặt báo. Tất nhiên, không thể nói từ khi công cuộc xã hội hóa diễn ra, chất lượng phim Việt chỉ hoàn toàn tăng lên. Số lượng phim đã tăng lên rất nhiều, nhưng về chất lượng thì vẫn còn nhiều điểm trừ. Tuy nhiên, nhìn chung nhiều món ăn tinh thần phong phú đa dạng đã được khán giả đón nhận. Lấy tiêu chí phục vụ khán giả, ý kiến phê bình là cần thiết để nâng cao chất lượng, nhưng điều đó không có nghĩa công sức của các nghệ sĩ chỉ đáng bị chê trách trên khắp các mặt báo như hiện nay.

Báo chí từ lâu luôn là người bạn đồng hành không thể thiếu với văn học nghệ thuật. Ở các nền điện ảnh trên giới, vai trò của các nhà báo luôn rất quan trọng. Tại các liên hoan phim lớn, giải do Hiệp hội các nhà báo trao tặng luôn là những giải thưởng danh giá. Nhưng có điều, khi các nhà báo thế giới muốn viết về phim, họ đều rất hiểu phim cũng như nắm rất rõ từng quy trình làm phim. Trong giáo trình dạy phân tích và phê bình Điện Ảnh tại các trường Đại học lớn ở Mỹ, các sinh viên luôn được dạy cách phân tích tại sao bộ phim lại được làm ra như vậy, chứ không phải là bộ phim này nói về điều gì và như thế có hay hoặc dở hay không ? Với người Mỹ, “phim xong là xong, không còn gì đề nói”, bạn có nói hay can thiệp bộ phim cũng không thay đổi được. Các ý kiến báo chí hoặc chỉ mang tính giới thiệu hoặc chỉ phân tích cách làm của các nhà làm phim và đưa ra những ý kiến mang tính khách quan mà thôi.

Trong hoạt động báo chí thì “ chống để xây” là một trong những nguyên tắc vô cùng quan trọng. Ngoài ra, báo chí cũng là một kênh ghi nhận phản ứng của dư luận đến với những nhà làm phim và cũng là kênh PR quan trọng cho phim Việt đến được với đông đảo công chúng. Vì vậy, nếu báo chí trở thành người bạn đồng hành của các nhà làm phim thì sẽ lợi rất nhiều cho công cuộc phát triển của nền điện ảnh và truyền hình nước nhà.

Đạt LÊ

Theo Bưu Điện Việt Nam