|
|
Việc đánh giá "năng lực nội tại" trở nên dễ dàng hơn nhờ vào loại xét nghiệm mới này. Ảnh: Freepik. |
Một nhóm nhà khoa học vừa phát triển thành công một loại xét nghiệm máu đơn giản có thể đánh giá chính xác mức độ lão hóa của cơ thể, từ đó dự đoán bạn sẽ sống được bao lâu và sống khỏe đến mức nào.
Cốt lõi của xét nghiệm này là đo lường "năng lực nội tại" - khái niệm do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đưa ra, chỉ tổng hợp các khả năng thể chất và tinh thần thiết yếu như vận động, tư duy, thị lực, thính lực và trí nhớ. Đây là những yếu tố quyết định chất lượng sống khi con người già đi, đồng thời phản ánh rõ ràng tiến trình lão hóa đang diễn ra như thế nào trong cơ thể.
Trước đây, việc đánh giá chỉ số này đòi hỏi nhiều thiết bị chuyên dụng và quy trình phức tạp. Tuy nhiên, trong nghiên cứu mới công bố trên Nature Aging, các nhà khoa học đã chứng minh rằng chỉ cần một giọt máu hoặc nước bọt, họ có thể phân tíchmethyl hóa DNA - quá trình sinh học điều chỉnh hoạt động của gen - để tính ra một chỉ số có tên DNAm IC, giúp phản ánh năng lực nội tại và tốc độ lão hóa sinh học của từng người.
“Đồng hồ sinh học” từ DNA có thể dự báo sức khỏe lâu dài
Dựa trên dữ liệu từ hơn 1.000 người từ 20 đến 102 tuổi, các nhà nghiên cứu đã xây dựng chỉ số DNAm IC dựa trên 5 yếu tố chính thường suy giảm theo tuổi tác: nhận thức, vận động, cảm giác (thị giác và thính giác), tinh thần và mức độ sinh lực.
Thông qua việc phân tích quá trình methyl hóa DNA trong máu và nước bọt, họ đã phát triển một "đồng hồ sinh học" phản ánh mức độ suy giảm chức năng theo thời gian.
Kết quả cho thấy, chỉ số này có mối liên hệ chặt chẽ với nguy cơ tử vong. Cụ thể, người có DNAm IC cao thường có phổi khỏe, đi lại nhanh, mật độ xương cao và đánh giá sức khỏe bản thân tích cực hơn. Đặc biệt, họ sống lâu hơn trung bình 5,5 năm so với nhóm có chỉ số thấp hơn.
Tiến sĩ Thomas Holland, chuyên gia tại Đại học RUSH (Mỹ), nhận định: “Xét nghiệm này không chỉ cho biết bạn đang ở độ tuổi sinh học nào, mà còn cho thấy cơ thể bạn đang vận hành tốt đến đâu. Một cơ thể hoạt động hiệu quả từ bên trong sẽ có khả năng sống lâu hơn và ít bệnh tật hơn”.
Năng lực nội tại có thể cải thiện nhờ lối sống lành mạnh
Dù năng lực nội tại suy giảm theo tuổi là điều tự nhiên, các chuyên gia cho biết chúng ta hoàn toàn có thể làm chậm quá trình này. Nghiên cứu ghi nhận rằng những người ăn nhiều cá béo và kiểm soát lượng đường tiêu thụ ở mức hợp lý (dưới 5% tổng năng lượng hàng ngày) có chỉ số DNAm IC cao hơn đáng kể.
Theo bác sĩ Tunc Tiryaki (Viện Tái tạo London), omega-3 trong cá béo có tác dụng chống viêm, bảo vệ tế bào thần kinh và tăng cường chức năng tế bào - tất cả đều hỗ trợ sức sống và khả năng nhận thức. Ngược lại, tiêu thụ nhiều đường sẽ làm tăng stress oxy hóa, rối loạn chuyển hóa và thúc đẩy lão hóa sớm.
Làm sao để sống lâu và sống khỏe?
Để duy trì năng lực nội tại và kéo dài những năm sống khỏe mạnh, các chuyên gia khuyến nghị:
- Ăn uống cân bằng theo chế độ Địa Trung Hải hoặc MIND, tăng cường rau củ, ngũ cốc nguyên hạt, dầu ô liu, cá béo và các loại hạt.
- Tập thể dục đều đặn, bao gồm cả bài tập tim mạch, rèn luyện cơ bắp và các hoạt động cải thiện thăng bằng.
- Duy trì tinh thần lạc quan, các mối quan hệ xã hội và hoạt động trí tuệ thường xuyên.
- Quản lý tốt stress và kiểm soát các bệnh mạn tính nếu có.
Tiến sĩ Holland nhận định, DNAm IC là bước tiến quan trọng trong lĩnh vực lão hóa: “Chỉ số này không chỉ nói lên bạn sẽ sống được bao lâu, mà còn cho thấy bạn sẽ sống như thế nào. Đó mới là điều quan trọng nhất”.
Phát hiện này mở ra tiềm năng cá nhân hóa các phương pháp chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, hướng đến mục tiêu không chỉ kéo dài tuổi thọ mà còn nâng cao chất lượng sống ở tuổi già.
Cuốn sách Đứa trẻ khỏe mạnh về cảm xúc mang tới cái nhìn toàn diện hơn về vai trò của việc giáo dục trong quá trình định hình tính cách của con trẻ. Trong hành trình nuôi dưỡng một đứa trẻ việc xây dựng một thế giới tinh thần phong phú, quan trọng không kém gì quá trình phát triển về thể chất tới cho các bà mẹ nhiều kiến thức hữu ích trong năm đầu nuôi con.
