Xích đồng nam là loài cây bụi, mọc hoang ở nhiều nơi tại Việt Nam, có nơi còn gọi là mò hoa đỏ, lẹo cái…tên khoa học là Clerodendron paniculatum L. Cây xích đồng nam có thể sử dụng được toàn thân, thu hái quanh năm, tốt nhất vào lúc cây sắp có hoa. Phơi hoặc sấy khô. Có khi dùng tươi. Rễ rửa sạch, phơi khô, xắt lát, sắc uống.
 |
| Cây xích đồng nam đang ra hoa. |
Theo Đông y, xích đồng nam có tác dụng như dùng cây bạch đồng nữ, chữa bạch đới khí hư, vàng da, tê thấp, kinh nguyệt không đều, còn dùng chữa sài mạch lươn ở trẻ em. Ngày dùng 10-20g dạng thuốc sắc. Ngoài ra, xích đồng nam còn có tác dụng chống viêm, vàng da, mụn lở, huyết áp cao, khớp xương đau nhức, đau lưng… Lá tươi giã đắp hoặc ép lấy nước rửa vết thương, bỏng, mụn lở.
Một số bài thuốc từ cây xích đồng nam:
- Chữa kinh nguyệt không đều, viêm loét tử cung, bệnh phụ nữ, mụn nhọt, viêm mật vàng da, huyết áp cao. Ngày 15 - 20g toàn cây dưới dạng thuốc sắc, cao, viên.
- Chữa vàng da và niêm mạc, nhất là niêm mạc mắt bị vàng thẫm, kiểm nghiệm nước tiểu có sắc tố mật: Rễ bạch đồng nữ hoặc xích đồng nam, sắc uống.
- Chữa sản phụ sau khi ra nhiều khí hư. Dùng lá cây mía tím 30g, lá huyết dụ 20g, bạch đồng nữ 12g, xích đồng nam 12g, tất cả đem thái nhỏ, sao vàng, sắc nước uống thay trà hằng ngày.
- Chữa xích bạch đới ra chất trắng như mũi hay đỏ nhạt như máu cá, âm đạo ngứa ngáy, đái ra nước vàng đục hay đỏ nhạt: Xích đồng nam, bạch đồng nữ lấy cả hoa, lá mỗi thứ một nắm 15g phơi héo, bồ công anh 12g, rau dừa nước 15g, sắc uống.
- Chữa các chứng lậu đái buốt, đái dắt, đái ra máu, ra sỏi, đái chất nhầy: Xích đồng nam, bạch đồng nữ, cỏ chỉ thiên, rễ cỏ tranh, cỏ bấc, thịt ốc nhồi, mỗi thứ một nắm, sắc uống.
- Điều can, giải uất, thanh nhiệt: Xích đồng nam (sao vàng) 40g, thanh bì 20g, bạch đồng nữ (sao vàng) 40g, dái nghệ vàng 20g, quả dành dành (sao cháy) 20g, cam thảo dây 16g. Các vị sao chế xong, cho vào ấm, đổ 800ml nước, sắc lấy 250ml uống.
