Thể loại: Bi kịch, hành động
Đạo diễn: Sam Mendes
Diễn viên: George MacKay, Dean-Charles Chapman, Benedict Cumberbatch, Mark Strong, Colin Firth, Andrew Scott
Zing.vn đánh giá: 10/10
 |
| 1917 là bộ phim mới nhất của đạo diễn Sam Mendes và mang đề tài chiến tranh. |
Tháng 4/1917, sau ba năm đẫm máu của Thế chiến I, thế trận giữa phe Đồng minh và Liên minh Trung tâm tại mặt trận phía tây châu Âu chưa thực sự ngã ngũ khi binh sĩ hai bên vẫn phải ẩn mình trong những hầm hào chật hẹp ở miền bắc nước Pháp để tránh cái chết gần như là điều chắc chắn nếu dám cả gan tiến vào vành đai trắng giữa hai chiến tuyến gọi là “No Man’s Land”.
Trong bối cảnh ấy, quân Đức - lực lượng trụ cột của Liên minh Trung tâm - khiến toàn bộ phe Đồng minh bất ngờ khi tung tin sẽ rút khỏi chiến tuyến mà họ đã dùng không biết bao nhiêu máu thịt để chiếm đóng và ngăn chặn người Pháp và người Anh.
Cho rằng đây là cơ hội nghìn năm có một để giáng đòn chí mạng vào lính Đức, tiểu đoàn II thuộc Trung đoàn Devonshire dưới sự chỉ huy của Đại tá Mackenzie (Benedict Cumberbatch) được lệnh cấp tốc vượt chiến tuyến để đánh chặn quân Đức đang rút lui.
Chỉ một ngày trước kế hoạch tổng tấn công của tiểu đoàn II, ở phía sau chiến tuyến của người Anh, tướng Erinmore (Colin Firth) lại nhận được mật báo rằng kịch bản của người Đức chỉ là cái bẫy để kéo 1.600 binh lính của Đại tá Mackenzie trở thành mồi ngon cho những cỗ pháo đã được lên nòng chờ sẵn.
Erinmore không có cách nào liên lạc với Mackenzie bởi đường dây điện thoại bị cắt đứt do binh lính thuộc Trung đoàn Devonshire đã di chuyển qua chiến tuyến của người Đức và vượt quá tầm giao liên. Không còn thời gian và cũng không còn giải pháp nào khác, ông buộc phải giao phó mật lệnh hủy cuộc tấn công cho hai anh chàng binh nhất.
 |
| Bộ phim theo chân hai chàng lính binh nhất phải vượt qua tử địa để mang thông tin có thể cứu sống 1.600 mạng người. |
Tom Blake (Dean-Charles Chapman) và Will Schofield (George MacKay) - hai người lính với gương mặt non choẹt - nay cần phải vượt qua chiến tuyến và vành đai trắng để mang tới thông tin cho Đại tá Mackenzie trước buổi bình minh của cuộc tấn công.
Từng tham gia và thậm chí giành được huân chương dũng cảm tại chiến trường ở Sommes - một “cối xay thịt” khủng khiếp của Thế chiến I, Schofield hiểu rõ hiểm nguy và cái chết rình rập trong từng hố đạn pháo, từng đoạn hầm hào của vành đai trắng, và tỏ rõ sự ngần ngừ khi tiếp nhận nhiệm vụ liều chết.
Nhưng trách nhiệm của một người bạn, một người đồng đội cũng lại khiến Schofield không thể bỏ mặc Tom Blake - chàng trai quyết tâm vượt chiến tuyến bởi lý do đơn giản rằng ở phía bên kia, trong 1.600 người lính của Đại tá Mackenzie, có Trung uý Joseph Blake (Richard Madden) - anh trai cậu.
Câu chuyện thấm đẫm tính bi kịch
Theo chia sẻ của đạo diễn người Anh Sam Mendes - tác giả của bộ phim giành giải Oscar American Beauty (1999) và tác phẩm ăn khách về điệp viên 007 Skyfall (2012), ông viết 1917 nhằm kể lại câu chuyện chiến trường của người ông - nhà văn có tiếng Alfred Mendes - về thời gian bản thân làm giao liên cho quân đội Anh trên những chiến trường đẫm máu của Thế chiến I.
Vốn là nhà làm phim với sở trường là các tác phẩm bi kịch - từ cuộc sống tưởng chừng đẹp đẽ nhưng ngột ngạt của một gia đình trung lưu người Mỹ trong American Beauty, cho tới con đường diệt vong của những kẻ lỡ bước chân vào nghiệp băng đảng ở Road to Perdition (2002), và cả sự tan vỡ của những mối tình tưởng chừng không thể chia cắt trong Revolutionary Road (2008), có lẽ Sam Mendes đã tìm thấy một đề tài nữa đúng khẩu vị của ông.
 |
| Bộ phim 1917 mang nặng tính bi kịch về một nhiệm vụ liều chết giữa chiến trường. |
1917 là bi kịch của những người lính phải chui rúc không khác gì đám chuột cống trong hệ thống hầm hào chằng chịt tại mặt trận phía tây của Thế chiến I để chạy trốn tử thần. Trong cuộc chiến ấy, cái chết có thể đến đột ngột nếu ai đó dám cả gan ló đầu ra khỏi chiến hào hay bước chân vào vành đai trắng chằng chịt hố bom và dây thép gai.
Nhưng sự diệt vong cũng có thể thẩm thấu một cách từ từ qua da thịt của người lính phải dán mình nhiều ngày, thậm chí là nhiều tháng, trong không gian chật hẹp, nhớp nháp của hầm hào, bên cạnh vô số chuột bọ, bệnh tật, và áp lực tâm lý nặng nề khi tử thần có gọi tên họ bất cứ lúc nào.
Chuyến hành trình đi tìm sự sống đầy ắp niềm tin
Tuy nhiên, kịch bản 1917 của Sam Mendes và nữ biên kịch trẻ Krysty Wilson-Cairns không chỉ dừng lại tại đó. Bộ phim còn là câu chuyện về niềm tin, về khả năng sinh tồn, về sức sống mãnh liệt của con người và thiên nhiên trước sức tàn phá khủng khiếp của bom đạn, của ngọn lửa chiến tranh vô tình.
Người xem có thể cảm nhận rõ tinh thần sống của 1917 qua chuyến đi đầy hiểm nguy của hai người lính trẻ nhưng luôn giữ trong mình niềm tin tới đích. Chẳng ai có thể sống sót một khi đặt chân vào vành đai trắng - những sĩ quan kinh nghiệm đầy mình như Trung uý Leslie (Andrew Scott) đã thẳng toẹt như vậy khi “tiểu đội hai người” xin quyền vượt chiến tuyến để thi hành nhiệm vụ cảm tử.
Nhưng Blake và Schofield vẫn quyết tâm dấn thân vào nghĩa địa của người, ngựa, và bom mìn để đi tìm sự sống cho Trung uý Joseph Blake và 1.599 người khác trong tiểu đoàn của Đại tá Mackenzie.
 |
| Giữa những bối cảnh tàn khốc nhất của bom đạn và chiến tranh, sự sống vẫn tồn tại. |
Và chính niềm tin vào sự sống đã giúp hai người lính trẻ phát hiện ra rằng họ không phải những người duy nhất còn tin vào sự sống. Đâu đó trong những trang trại nham nhở vì đạn pháo, giữa những căn nhà đổ sụp vì bom mìn, phía dưới thành phố đang ngùn ngụt cháy bởi ngọn lửa vô tình, cuộc sống vẫn đang sinh sôi nảy nở với những em bé khát sữa, và cả những chú bò sữa thủng thẳng gặm cỏ bất chấp cái chết rình rập.
Cách đây 35 năm, đạo diễn Liên Xô Elem Klimov đem tới cho khán giả tác phẩm xuất sắc bậc nhất của dòng phim chiến tranh trong lịch sử điện ảnh mang tên Idi i smotri (Hãy đến). Tác phẩm của hãng phim danh tiếng Mosfilm là chuyến hành trình đối diện với hậu quả khủng khiếp từ Thế chiến II của cậu bé Florya.
Từ chỗ là một con người, đúng hơn là một đứa bé mới lớn, cậu bị bom đạn khiến cho bị điếc, rồi bị sự dã man của lính Đức làm mất nốt giác quan quan trọng nhất của con người: cảm giác rằng mình tồn tại, bất chấp thực tế trớ trêu rằng Florya mới chính là người sống sót duy nhất.
Nếu so sánh gương mặt trẻ con của diễn viên Aleksei Kravchenko - người được đạo diễn Klimov giao thủ vai Florya - với tạo hình của Schofield qua sự thể hiện của George MacKay, người xem sẽ tìm thấy nhiều nét tương đồng: cùng là gương mặt tròn trịa không nhiều góc cạnh kiểu người hùng, cùng là đôi mắt buồn đến ngơ ngác sau khi phải chứng kiến cái chết, phải đối mặt với xác người, xác động vật khắp nơi.
Cũng như Elem Klimov, Sam Mendes không ngần ngại “bắt” khán giả phải cảm nhận sự chết chóc và bạo lực của chiến tranh một cách trực diện với những cảnh quay không khoan nhượng từ góc nhìn của nhân vật trong phim về cái cách con người hành hạ và hủy diệt con người, cái cách mà sự khốn khổ của nạn nhân vẫn tiếp diễn ngay cả khi đã qua đời bởi thi thể họ nay là mồi ngon cho quạ, cho thú hoang, cho thiên nhiên vô tình.
 |
| Theo dõi 1917, có lẽ nhiều khán giả sẽ nhớ đến bộ phim chiến tranh Liên Xô nổi tiếng Hãy đến. |
Và cũng xuất sắc như Kravchenko, MacKay đã thể hiện thành công sự thương tổn sâu sắc của chàng binh nhất Schofield khi đi qua muôn mặt của chiến tranh trên con đường đi tìm sự sống cho tiểu đoàn của Đại tá Mackenzie.
Tất nhiên, Schofield không phải là cậu bé mới lớn như Florya. Anh lính trẻ từng tham chiến ở Sommes - mặt trận từng chứng kiến hơn 1.000.000 binh sĩ của hai bên bỏ mạng chỉ trong vòng ba tháng. Cậu từng trải nghiệm sự sống và cái chết nơi hầm hào nhiều tới mức chai sạn, nhiều tới mức sẵn sàng đổi tấm huân chương cao quý để đổi lấy một chai vang Pháp cho thoả cơn khát.
Nhưng chỉ ngần ấy thôi cũng là chưa đủ để Schofield có thể đối mặt với vô số chết chóc và bi kịch rải đầy trên con đường thi hành nhiệm vụ cảm tử cùng người đồng đội Tom Blake. Chỉ nhờ kinh nghiệm chiến đấu dày dạn, và nhất là niềm tin mãnh liệt rằng “mình có thể đi tới đích”, Schofield mới đủ sức lết được qua từng dặm đường của chiến tranh mà không mất đi cái cảm giác còn sống, được sống như Florya ở Idi i smotri.
Cũng nhờ đó, 1917 là một tác phẩm đậm chất bi kịch, nhưng lại mang nhiều niềm tin, nhiều hy vọng hơn bộ phim năm xưa của đạo diễn Elem Klimov.
Một kiệt tác điện ảnh đương đại
Câu chuyện của Schofield và Blake trên chiến trường giúp 1917 trở thành một bộ phim hay, nhưng phần hình ảnh của tác phẩm nhờ sự hợp tác giữa Sam Mendes và nhà quay phim vĩ đại Roger Deakins mới biến 1917 trở thành một tuyệt phẩm.
Được cắt dựng như một bộ phim không hề có cắt cảnh, tác phẩm thực chất bao gồm rất nhiều cú máy dài, giúp người xem có cơ hội theo sát từng bước đi của Schofield và Blake trên con đường chông gai tìm kiếm Đại tá Mackenzie. 1917 sử dụng rất nhiều góc máy cận cảnh và đặc tả nhân vật để giúp khán giả có cảm giác rằng họ cũng là một thành viên của “tiểu đội hai người”.
Bên cạnh đó, tay máy từng nhận 15 đề cử Oscar còn xen kẽ vào đó những cảnh quay tầm trung để người xem thấy được quy mô của cuộc chiến, sự khác biệt của từng quang cảnh làng mạc, thiên nhiên, chiến trường mà Schofield và Blake bước qua.
 |
| Phần quay phim và các yếu tố kỹ thuật của 1917 chắc chắn khiến số đông phải ngả mũ phán phục. |
Điểm đáng khâm phục đối với Roger Deakins và đội ngũ kỹ thuật của 1917 nằm ở việc tuy tác phẩm chiến tranh có rất nhiều bối cảnh khó, từ những hầm hào chật hẹp ướt át cho tới vùng đồng cỏ rộng lớn mênh mông và tất nhiên không thiếu sự gồ ghề, góc cạnh, những chướng ngại tưởng chừng không thể vượt qua, nhưng tổng thể bộ phim rất mượt mà, liền mạch.
Điều đó chứng tỏ đoàn làm phim của 1917 đã phải bỏ ra rất nhiều thời gian và công sức để lên kế hoạch kỹ lưỡng cho từng cảnh quay, từng cử động của diễn viên trước khi bắt tay ghi hình dài ngày.
Kết quả của từ sự cố gắng của Sam Mendes, Roger Deakins và những thành viên khác chính là một tác phẩm “không cắt” hoàn toàn có thể sánh ngang với bộ phim “không cắt” xuất sắc từng giành giải Oscar là Birdman (2014). Quan trọng hơn, sự liền mạch và trực diện trong cách quay của 1917 giúp bộ phim truyền tải tới khán giả một cách trọn vẹn những cung bậc tình cảm hết sức khác nhau của người lính giữa chiến trường tàn khốc.
Đó là sự ngộp thở trong hầm hào hay phía dưới mặt nước đục ngầu của những con sông hung dữ, suy nghĩ run run ngập ngừng khi phải đối mặt với sự yên lặng đến rợn người của vành đai trắng “No Man’s Land”, hay cảm giác máu chảy rần rật trong huyết quản khi phải chạy trốn cái chết đuổi theo sau lưng.
Với tài năng của Roger Deakins, cộng thêm xúc tác quan trọng là phần nhạc phim bi tráng của Thomas Newman - nhà soạn nhạc song hành với Sam Mendes kể từ thành công của bộ phim đầu tay American Beauty, có thể nói không ngoa rằng 1917 thuộc nhóm tác phẩm xuất sắc trong một thập kỷ qua của Hollywood.
1917 thực tế không phải là một tác phẩm hoàn hảo. Cách xây dựng nhân vật và phong cách quay “không cắt” giúp đem đến cảm giác hết sức chân thực. Nhưng kịch bản của Sam Mendes và Krysty Wilson-Cairns dường như vẫn chứa đựng một số nút thắt, chi tiết “tình cờ” nhưng không hề ngẫu nhiên, thậm chí còn hơi gượng ép để tạo thêm kịch tính cho một tác phẩm hành động - chiến tranh vốn đã có quá nhiều kịch tính.
 |
| Những thông điệp phản chiến được lồng ghép đầy khéo léo trong phim. |
Những khán giả khó tính có thể coi cách xây dựng kịch bản như vậy đã phần nào đó làm hỏng ý đồ “hiện thực hóa”, “chân thực hóa” cuộc chiến của Sam Mendes. Nhưng nhìn ở một khía cạnh khác, kịch tính và cao trào liên tục của 1917 lại giúp bộ phim mang lại chuyến du hành qua chiến tranh - chạy trốn cái chết hết sức đáng nhớ của các nhân vật.
Chỉ hơn hai thập kỷ sau những sự kiện ở 1917, châu Âu và thế giới nói chung lại phải đối diện với một cuộc đại chiến khác. Trong cuộc chiến còn tàn bạo, khốc liệt hơn thế, một trong những ca khúc được binh lính Anh yêu mến nhất là nhạc phẩm The White Cliffs of Dover (Những vách đá trắng ở Dover) qua giọng hát của Vera Lynn.
Không nói tới vinh quang của cuộc chiến, không nói tới những tấm huân chương, những danh hiệu cao quý, The White Cliffs of Dover chỉ gợi người lính Anh nhớ lại những gì quen thuộc nhất, thân thương nhất nơi quê hương. Đó là những vách đá trắng ở Dover, những thung lũng đầy hoa, những đàn cừu thản nhiên gặm cỏ.
1917 cũng là một tác phẩm như thế. Bộ phim không hề tô son điểm phấn cho chiến tranh, không hề cố gắng khắc họa những người hùng của chiến trận hay tô đậm hào quang của cái chết trên chiến trường. Trái lại, Mendes và Deakins chỉ tập trung mô tả những góc cạnh xấu xí nhất, tàn bạo nhất của chiến tranh, và khắc họa những số phận bình thường nhất khi bị đặt vào hiểm cảnh.
Nhưng kết phim 1917 vẫn cho người xem niềm tin rằng bên trong nhân vật mà họ nín thở theo dõi từ đầu phim còn le lói chút nhân tính, tình người. Một tác phẩm lấy đề tài chiến tranh nhưng thấm đẫm tinh thần phản chiến và mang trong mình rất nhiều niềm tin, 1917 xứng đáng là một trong những tác phẩm hay nhất của điện ảnh Hollywood năm 2019.
