Ace Lê: ‘UOB Painting of the Year là bệ phóng nâng tầm nghệ sĩ’

Có hơn 4 thập kỷ thành công, là cuộc thi mỹ thuật lớn hàng đầu khu vực Đông Nam Á, song đây chỉ mới là năm thứ 2 UOB Painting of the Year chính thức khởi tranh tại Việt Nam. Trước đó, thị trường nghệ thuật Việt Nam có nhiều khoảng trống lớn chờ đợi những “mảnh ghép” như các cuộc thi tầm cỡ khu vực bước vào lấp đầy. Sự xuất hiện của UOB Painting of the Year không chỉ mang đến cơ hội để nghệ sĩ Việt được học hỏi, cọ xát mà còn là bệ phóng cần thiết để các tài năng ẩn mình được vươn ra ánh sáng.

“UOB Painting of the Year đến Việt Nam và tổ chức thường niên là tín hiệu lạc quan, thể hiện việc một ngân hàng lớn đã ghi nhận tiềm năng kinh tế của thị trường Việt Nam và cả tiềm năng của nền mỹ thuật Việt khi định vị trong khu vực”, giám tuyển Ace Lê, đại diện Lân Tinh Foundation - đơn vị tư vấn nghệ thuật cho UOB Painting of the Year 2024 - chia sẻ.

Trao đổi với Tri thức - Znews, giám tuyển Ace Lê - Giám đốc Điều hành đầu tiên của Sotheby’s tại Việt Nam, đồng thời là nhà sáng lập Lân Tinh Foundation - đã có những chia sẻ xoay quanh tác động của UOB Painting of the Year đến sự phát triển của nghệ thuật Việt Nam. Bên cạnh đó, anh cũng nhận định tiềm năng, sức bật của thị trường giai đoạn hiện tại.

Định vị nghệ thuật đương đại Việt Nam

Nghệ thuật hay cụ thể hơn là hội họa Việt Nam từng sản sinh ra không ít tên tuổi lớn, tạo được tiếng vang mạnh mẽ trong cộng đồng thế giới. Trong đó phải kể đến những “bộ tứ” danh họa đời đầu, tiên phong ghi dấu ấn với nhiều tác phẩm ấn tượng cả về chất lẫn lượng như “Trí, Vân, Lân, Cẩn” (Nguyễn Gia Trí, Tô Ngọc Vân, Nguyễn Tường Lân và Trần Văn Cẩn) hay “Sáng, Liên, Nghiêm, Phái” (Nguyễn Sáng, Dương Bích Liên, Nguyễn Tư Nghiêm và Bùi Xuân Phái).

Cùng thời kỳ đó, “tứ kiệt trời Âu”- Phổ, Thứ, Lựu, Đàm” (Lê Phổ, Mai Trung Thứ, Lê Thị Lựu và Vũ Cao Đàm) là những cái tên được xem là tiên phong mang vẻ đẹp nghệ thuật Việt vươn tầm thế giới.

Sau giai đoạn phát triển và trưởng thành nhanh chóng, nghệ thuật Việt Nam đương đại vẫn sở hữu tiềm năng rộng lớn, song chưa thể bật lên mạnh mẽ như thời kỳ trước.

Chia sẻ góc nhìn cá nhân, giám tuyển Ace Lê nhận định nghệ thuật đương đại Việt Nam đã vượt qua hội họa giá vẽ, mở rộng ra nhiều phương tiện phong phú như trình diễn, sắp đặt, video... chú trọng vào ý niệm mới mẻ và biểu đạt phá cách hơn là phô diễn kỹ thuật cổ điển.

Giám tuyển Ace Lê chia sẻ tại “Tọa đàm công bố và giao lưu nghệ thuật về cuộc thi UOB Painting of the Year năm thứ hai tại Việt Nam”.

Ngay từ thập niên 1990 và 2000 khi nghệ thuật đương đại mới manh nha tại Việt Nam, rất nhiều nghệ sĩ đã vụt sáng trên nghệ đàn quốc tế, xuất hiện trong các triển lãm, biennale (thuật ngữ chỉ hoạt động triển lãm và giao lưu mỹ thuật được tổ chức định kỳ) uy tín và những bảo tàng, bộ sưu tập hàng đầu thế giới.

“Tiên phong ở Hà Nội là Trương Tân, Nguyễn Minh Thành, Nguyễn Văn Cường, Nguyễn Quang Huy, Vũ Dân Tân, Trần Lương... nhiều người vẫn đang thực hành miệt mài và ngày càng gặt hái được nhiều thành công. Rất nhiều nghệ sĩ tiên phong trong thập niên 1990 đó vẫn chưa được công nhận đúng với đóng góp quan trọng của họ. Đó là một lợi thế cho các nghệ sĩ bây giờ, khi đứng trên đôi vai của lứa tiên phong”, giám tuyển Ace Lê chia sẻ.

Trước khi có UOB Painting of the Year, mỹ thuật đương đại Việt chưa có quá nhiều cơ hội để giao lưu, cọ xát và định vị mình trong dòng chảy của mỹ thuật đương đại quốc tế. Chính vì lẽ đó, khi cuộc thi quy mô, tầm cỡ và uy tín hàng đầu khu vực xuất hiện tại Việt Nam theo hướng thường niên, sân chơi này được kỳ vọng là cánh cửa dẫn lối cho các tài năng còn “ẩn mình”.

Tác phẩm thắng giải cao nhất ở hạng mục “Nghệ sĩ thành danh” tại UOB Painting of the Year 2023.

Theo nhà sáng lập Lân Tinh Foundation, một thị trường nghệ thuật lành mạnh và sôi động phải được xây trên hạ tầng cơ sở vững chãi. Hạ tầng cơ sở đó trước hết bao gồm khung chính sách, luật pháp để bảo vệ quyền lợi cho các bên tham gia. Tiếp đến là hệ thống giáo dục, cần có bộ môn tiếp cận mỹ thuật và lịch sử mỹ thuật cho trẻ em từ tấm bé, đi kèm với hệ thống bảo tàng, kinh viện công để đưa nghệ thuật đến gần với công chúng hơn.

“Dựa trên hạ tầng cơ sở đó, ta mới xây được thượng tầng kiến trúc - bao gồm các bên mua (nhà sưu tập, quỹ đầu tư, kinh viện công và tư), bên bán (nghệ sĩ), bên môi giới (nhà đấu giá, phòng tranh, nhà môi giới độc lập) và các dịch vụ liên quan trong hệ sinh thái (nghiên cứu, phê bình, giám tuyển, hậu cần, bảo hiểm...)”, giám tuyển Ace Lê nhận định.

Là người làm việc, tiếp cận nhiều cá tính nghệ thuật đương thời, theo giám tuyển Ace Lê, trong dòng chảy hiện tại, các nghệ sĩ trẻ, bên cạnh thiên phú và tình yêu nghệ thuật, cần hiểu rõ cách vận hành của thị trường. Đây là cách trước hết để tự bảo vệ mình để không rơi vào thế bị động và sau là để định vị rõ mình muốn phát triển theo hướng nào và cần hợp tác, tiếp xúc với những nhân tố nào.

Nghi thức khởi động UOB Painting of the Year năm 2024.

“Một ví dụ nhỏ về lỗi phổ biến của nghệ sĩ trẻ Việt Nam là rất nhiều nhà sưu tập và môi giới trong khu vực phàn nàn với tôi là giá tác phẩm nghệ sĩ đương đại Việt Nam đang quá cao. Nhiều nghệ sĩ chỉ tham chiếu giá của mình với đồng nghiệp cùng lứa trong nước, chứ không hề hay biết có nhiều nghệ sĩ khác với lý lịch rất mạnh trong Đông Nam Á đang cơ cấu giá của họ vừa phải hơn nhiều. Điều này gây khó cho các phòng tranh trong khu vực muốn đại diện cho nghệ sĩ Việt Nam, bởi một khi giá đã niêm yết cao trong một thời gian, thì việc lùi giá là điều đại kỵ”, giám tuyển Ace Lê nhận định về những điểm còn hạn chế của nghệ sĩ trẻ.

Từ bậc thang đến cánh cửa vươn ra thế giới

Tại “Tọa đàm công bố và giao lưu nghệ thuật về cuộc thi UOB Painting of the Year năm thứ hai tại Việt Nam”, giám tuyển Ace Lê từng nhận định Việt Nam có một vị thế độc đáo, nằm giữa giao lộ của lịch sử mỹ thuật, vừa có chung về lịch sử thuộc địa Đông Nam Á, vừa có chung mỹ cảm của khối các quốc gia trong nhóm đồng văn. Số lượng nhà sưu tầm sẵn lòng bỏ tiền ra sở hữu tranh Việt Nam, tranh Đông Dương rất lớn.

Vì lẽ đó, việc có tác phẩm đoạt giải trong cuộc thi mang tầm khu vực như UOB Painting of the Year giúp họa sĩ Việt định danh trên thị trường nghệ thuật, có khung tham chiếu lẫn tiêu chuẩn minh bạch để định vị tác phẩm cá nhân.

Hoạt động nghiên cứu nghệ thuật tại Singapore và một số quốc gia châu Á, giám tuyển Ace Lê hiểu rõ những tác động của UOB Painting of the Year với thị trường nghệ thuật ở quốc đảo sư tử nói riêng và các quốc gia trong khu vực nói chung - theo khía cạnh cả thời gian lẫn quy mô.

UOB Painting of the Year tạo bệ phóng và là cánh cửa mở rộng cho các nghệ sĩ trẻ.

Đại diện Lân Tinh Foundation bày tỏ hiếm có chương trình nào được thực hiện bền bỉ xuyên suốt 4 thập niên như UOB Painting of the Year. Đó cũng là lý do đến nay, ngân hàng UOB được Chính phủ Singapore ghi nhận lần thứ 20 là “Nhà Bảo trợ Nghệ thuật nổi bật của năm”. UOB cũng là đối tác sáng lập Bảo tàng Nghệ thuật Quốc gia Singapore (National Gallery Singapore).

“Cá nhân tôi rất ngưỡng mộ những giá trị bền vững mà UOB đang xây dựng cho nghệ thuật không chỉ của Singapore, mà là cả khu vực. Hệ giá trị của Lân Tinh Foundation cũng trùng khớp những gì UOB đã và đang thực hiện, có lẽ đó là lý do lớn nhất chúng tôi được chọn để đồng hành cùng UOB với vai trò tư vấn nghệ thuật”, anh Ace Lê cho hay.

Khi được hỏi về những cơ hội mà một cuộc thi tầm cỡ khu vực có thể mang đến cho nghệ sĩ trẻ, giám tuyển Ace Lê không ngần ngại khẳng định UOB Painting of the Year không phải một cuộc thi đơn thuần, mà là bệ phóng giúp nghệ sĩ có cơ hội trực tiếp cọ xát với bối cảnh nghệ thuật khu vực, thông qua đó để định vị mình tốt hơn và mở rộng cánh cửa sự nghiệp.

Bên cạnh giá trị tài chính và truyền thông mà giải thưởng mang lại, người thắng giải còn có cơ hội được đại diện cho Việt Nam tham gia chương trình lưu trú quốc tế lẫn những triển lãm và hội chợ nghệ thuật trong khu vực.

“Bước đầu tiên để thành công trong thị trường là hiểu cách nó vận hành, và đây là một bệ phóng rất tốt để nghệ sĩ có được tầm nhìn bao quát ấy”, đại diện Lân Tinh Foundation nói thêm.

Bên cạnh kỳ vọng UOB Painting of the Year 2024 sẽ tìm ra nhiều tác phẩm chất lượng cũng như khai phá được những “viên ngọc ẩn mình” sáng giá, giám tuyển Ace Lê cũng mong đợi các nghệ sĩ có thể mạnh dạn thử thách bản thân và chung tay đưa mỹ thuật Việt vươn tầm.

“Một cuộc thi chỉ thành công khi có được những tác phẩm chất lượng đại diện cho mình. Thế nên hãy gửi tác phẩm tốt nhất của bạn”, giám tuyển gửi lời nhắn nhủ đến các nghệ sĩ đang dấn thân vào sân chơi hàng đầu khu vực.