Thực phẩm là nguồn nuôi dưỡng cơ thể, nhưng cũng có thể trở thành "con dao hai lưỡi" nếu không đảm bảo vệ sinh an toàn. Thực phẩm bẩn (bao gồm những món ăn bị ôi thiu, nhiễm hóa chất độc hại, vi sinh vật gây bệnh hoặc bảo quản sai cách) đang âm thầm trở thành nguyên nhân dẫn đến nhiều bệnh ung thư nguy hiểm.
Dưới đây là những loại ung thư phổ biến mà con người dễ mắc phải nếu thường xuyên tiêu thụ thực phẩm không đảm bảo chất lượng.
Ung thư dạ dày - Sát thủ trong bữa ăn hàng ngày
Ung thư dạ dày là một trong những loại ung thư tiêu hóa phổ biến nhất ở Việt Nam. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã chỉ ra rằng thói quen ăn uống có ảnh hưởng lớn đến nguy cơ mắc bệnh này.
Nguyên nhân chính từ thực phẩm bẩn:
- Nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori): Đây là loại vi khuẩn sống trong dạ dày, lây truyền qua nước uống và thực phẩm không sạch. Vi khuẩn này gây viêm loét dạ dày mạn tính và là yếu tố nguy cơ hàng đầu của ung thư dạ dày.
- Chất nitrosamine: Thường có trong thực phẩm lên men, ướp muối, thịt chế biến sẵn hoặc thực phẩm bảo quản không đúng cách. Nitrosamine là chất sinh ung thư mạnh.
- Thực phẩm ôi thiu: Khi bị phân hủy, thức ăn sản sinh nhiều độc tố và hợp chất gây hại cho niêm mạc dạ dày, lâu dài có thể dẫn đến biến đổi tế bào.
 |
| Thực phẩm mốc và chế biến không đúng cách có thể sinh ra aflatoxin, độc tố nguy hiểm dẫn đến ung thư gan và nhiều bệnh nghiêm trọng khác. |
Ung thư gan - Hệ quả của độc tố và virus từ thực phẩm
Ung thư gan là nguyên nhân tử vong hàng đầu tại nhiều quốc gia Đông Nam Á. Một trong những yếu tố nguy cơ rõ ràng nhất là độc tố aflatoxin - sản phẩm của nấm mốc Aspergillus flavus, thường phát triển trên các loại ngũ cốc, hạt đậu phộng, ngô khi bảo quản không đúng cách.
Nguyên nhân liên quan đến thực phẩm bẩn:
- Aflatoxin: Theo Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), aflatoxin là một trong những chất gây ung thư mạnh nhất được biết đến. Khi vào gan, aflatoxin làm tổn thương ADN tế bào gan và dẫn tới ung thư.
- Virus viêm gan B, C: Dù không trực tiếp lây qua thực phẩm, nhưng vệ sinh kém khi chế biến thức ăn, dùng chung dao thớt, đũa bát ở nơi không đảm bảo có thể gián tiếp lây truyền virus - nguyên nhân hàng đầu gây ung thư gan.
Ung thư thực quản - Từ thói quen ăn uống không an toàn
Ung thư thực quản có tỷ lệ sống sót khá thấp do thường được phát hiện muộn. Một số thói quen ăn uống phổ biến ở Việt Nam lại là yếu tố nguy cơ cao.
Nguyên nhân liên quan:
- Ăn thực phẩm bị mốc: Đặc biệt là những thực phẩm truyền thống như dưa muối, cà muối, mắm cá, nếu làm và bảo quản không đúng cách có thể sinh độc tố gây tổn thương niêm mạc thực quản.
- Ăn đồ quá nóng hoặc cay: Gây bỏng vi thể ở lớp niêm mạc, khiến các tế bào dễ tổn thương và đột biến.
- Chất bảo quản độc hại: Một số loại thực phẩm chế biến thủ công hoặc rẻ tiền có thể chứa formol, hàn the - chất bị cấm sử dụng vì độc tính cao.
Ung thư đại trực tràng - Khi rau thịt trở thành hiểm họa
Ung thư đại trực tràng đang gia tăng nhanh chóng tại các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Đây là bệnh ung thư tiêu hóa phổ biến thứ ba, liên quan chặt chẽ đến chế độ ăn uống.
Nguồn gốc từ thực phẩm bẩn:
- Rau củ quả nhiễm thuốc trừ sâu: Nhiều loại rau không được rửa kỹ hoặc ngâm đúng cách vẫn còn tồn dư hóa chất bảo vệ thực vật - chất có thể làm biến đổi cấu trúc ADN tế bào niêm mạc ruột.
- Thịt chế biến sẵn và dầu chiên đi chiên lại: Các chất béo chuyển hóa và hợp chất sinh ra khi dầu bị oxy hóa nhiều lần có thể gây viêm nhiễm mạn tính và dẫn tới ung thư.
 |
| Những thực phẩm chứa hóa chất bảo quản, phẩm màu tổng hợp hay dầu ăn chiên lại nhiều lần đều tiềm ẩn gây ung thư nếu sử dụng lâu dài. |
Ung thư tụy và ung thư nội tiết - Hệ lụy từ thực phẩm công nghiệp
Ung thư tụy và các loại ung thư tuyến nội tiết tuy ít gặp hơn nhưng lại có tiên lượng xấu và tỷ lệ tử vong cao. Một phần nguyên nhân xuất phát từ việc tiêu thụ các loại thực phẩm chứa hóa chất độc hại.
Thủ phạm trong thực phẩm bẩn:
- Chất tạo màu, phụ gia không rõ nguồn gốc: Các loại bánh kẹo, nước ngọt giá rẻ thường chứa phẩm màu công nghiệp, chất tạo ngọt tổng hợp như aspartame, cyclamate - nếu dùng lâu dài có thể gây rối loạn chuyển hóa và sinh ung thư.
- Thực phẩm chứa nhiều đường và chất béo công nghiệp: Tăng nguy cơ kháng insulin, viêm tụy, béo phì - các yếu tố nền của ung thư tụy và ung thư nội tiết.
Làm sao để phòng ngừa ung thư từ thực phẩm?
Không thể kiểm soát hoàn toàn thực phẩm từ bên ngoài, nhưng người tiêu dùng có thể giảm thiểu rủi ro bằng những thói quen đơn giản:
- Chọn mua thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng, ưu tiên thực phẩm sạch, hữu cơ;
- Không dùng thực phẩm đã hết hạn, mốc, có mùi lạ hoặc bị đổi màu;
- Rửa rau củ kỹ với nước sạch hoặc nước muối loãng, ngâm ít nhất 15-20 phút;
- Tránh ăn đồ quá nóng, quá mặn hoặc chế biến sẵn;
- Hạn chế sử dụng dầu ăn chiên đi chiên lại nhiều lần;
- Tự chế biến tại nhà và bảo quản đúng cách để đảm bảo vệ sinh.
Thực phẩm là yếu tố không thể thiếu trong đời sống, nhưng nếu không được lựa chọn và xử lý đúng cách, chúng có thể trở thành nguồn gây bệnh ung thư nghiêm trọng. Nhận thức đúng đắn và thay đổi hành vi tiêu dùng là bước quan trọng nhất để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình khỏi mối hiểm họa mang tên "thực phẩm bẩn".
Cuốn sách Bệnh của thời thức ăn tiện lợi giải thích nguyên nhân gây ra tất cả bệnh mạn tính, cách thực phẩm tiện lợi đã tác động đến chúng dẫn đến tổn hại cho sức khỏe, nền kinh tế và môi trường, từ đó đề xuất giải pháp để chữa lành cho con người.
