Chị Quỳnh Loan (38 tuổi, quận Hà Đông, TP Hà Nội) từng là cán bộ phụ trách coi thi và cấp chứng chỉ tại một cơ quan Nhà nước. Công việc ổn định, giờ giấc linh hoạt, thu nhập vừa đủ khiến chị không có nhu cầu thay đổi. Chị nghĩ mình sẽ làm ở đây đến khi nghỉ hưu.
Tuy nhiên, khi cơ quan cắt giảm 70% nhân sự, chị Loan nằm trong danh sách tinh giản. Chị buộc phải nghỉ việc sau gần 13 năm gắn bó.
"Mất việc, tôi cũng mất toàn bộ thâm niên và quyền lợi tích lũy trong gần nửa cuộc đời công chức", chị bộc bạch.
Được người quen giới thiệu, chị Loan vào làm ở một công ty dịch vụ chăm sóc mẹ và bé với vị trí nhân viên, mức lương 7 triệu đồng/tháng thêm hoa hồng. Môi trường tư nhân khác một trời một vực khiến chị nhanh chóng bị "sốc" văn hóa: sếp kém 9 tuổi, đồng nghiệp chủ yếu là Gen Z (những người sinh năm 1997-2012).
 |
| Chị Loan loay hoay tìm cách thích nghi ở môi trường mới. |
Cứ mỗi chiều, nhóm trẻ lại ríu rít rủ nhau uống trà sữa, gọi đồ ăn nhanh. Ngại bị coi là già cỗi và khó hòa nhập, chị Loan cũng gắng gượng "đu" theo dù không hợp túi tiền hay khẩu vị.
Chưa kể, công việc đòi hỏi sắp xếp ca làm cho nhân sự theo địa điểm, thời gian, chị liên tục phải tra cứu bản đồ, gọi điện điều phối và xử lý phát sinh bất kể giờ giấc.
Công ty thường xuyên tổ chức các buổi học về phần mềm thiết kế như Canva, Photoshop hay ứng dụng AI trong quản lý khách hàng. Với người ít kinh nghiệm như chị Loan, đây là thử thách lớn. Ban ngày học ở công ty, tối chị mày mò học thêm trên YouTube.
Dù biết bị đánh giá là cứng nhắc, chậm thích nghi, chị Loan vẫn kiên trì vì hiểu rằng ở độ tuổi U40, giữ được một công việc ổn định là điều không dễ.
"Tôi không còn cách nào khác ngoài việc cố gắng thích ứng", chị nói.
Đột ngột mất việc ở độ tuổi U40 hay U45, nhiều lao động như chị Loan phải xoay xở để bắt đầu lại sự nghiệp từ con số 0. Họ nằm trong số 43% lao động tìm việc ở độ tuổi 30-39, theo dữ liệu Bản tin thị trường lao động quý I/2025 do Viện Khoa học Tổ chức nhà nước và Lao động (Bộ Nội vụ) tổng hợp từ 18.000 lao động đi tìm việc trên các website, 25.000 doanh nghiệp tuyển dụng với gần 200.000 lượt bản tin đăng tuyển. Con số này cao hơn 37% thuộc nhóm 20-29 tuổi.
Quay về vạch xuất phát
Chị Ngọc Anh (41 tuổi, TP Hải Phòng) từng làm quản lý trang web và tổ chức sự kiện cho một công ty tư nhân, với mức lương 15 triệu đồng/tháng. Công việc ổn định, thời gian làm việc từ 8h đến 16h30 khá nhàn nhã.
Tuy nhiên, sau đợt cắt giảm nhân sự đầu năm nay, chị Ngọc Anh bị cho nghỉ việc. Dù có kinh nghiệm, kỹ năng nhưng chạm ngưỡng U50, các công ty chỉ tuyển người dưới 35 tuổi khiến chị khó tìm việc mới.
Sau nhiều tuần suy nghĩ, chị Ngọc Anh chuyển hướng kinh doanh tiệm trà hoa quả online cùng với một người bạn. Với số vốn 300 triệu đồng, chị đăng ký học khóa pha chế cơ bản và bắt đầu nhập trái cây tươi từ quê ở Lạng Sơn. Phòng ngủ nhỏ được tận dụng làm kho chứa nguyên liệu.
 |
| Phòng ngủ, phòng khách nhà chị Ngọc Anh đều biến thành nơi chứa hàng khi chị làm lại từ con số 0. |
Làm tự do đồng nghĩa với việc không còn bảo hiểm, không lương hưu, mọi khoản thu chi đều phải tự tính toán. Chị cần tự lo từ đóng thuế, làm thủ tục đăng ký hộ kinh doanh đến chăm sóc khách hàng - những việc trước kia công ty lo hết.
"Không còn chế độ nghỉ phép, nghỉ lễ, tôi hiểu rõ mình đang bước vào một hành trình không có điểm tựa quen thuộc", chị bày tỏ.
Sau 1 tháng chuẩn bị, chị Ngọc Anh bắt đầu đăng bài bán hàng trên các hội nhóm trong chung cư, xóm chợ quanh khu. Những ngày đầu, chị tự lên đơn, pha trà, chụp ảnh, viết nội dung quảng cáo. Trong khi đó, bạn đồng hành của chị phụ trách khâu nhập hàng và giao trà. Công việc mới vất vả, không còn khái niệm cuối tuần hay giờ tan ca.
Từng làm giáo viên mầm non tại một trường tư thục, sau khi bị cho nghỉ việc vì trong danh sách cắt giảm, chị Hạnh (49 tuổi, tỉnh Nam Định) chật vật tìm việc mới. Tuy nhiên, các trường đều tuyển giáo viên trẻ, có nhiều giải thưởng hay chứng chỉ, thành thạo công nghệ dạy học mới nên chị loay hoay mãi vẫn chưa tìm được việc thích hợp.
Gần nửa năm rải hồ sơ và thử việc ở vài trường học lẫn trung tâm nhưng không thích nghi được, chị Hạnh quyết định rẽ hướng. Có chút khả năng nấu nướng, chị khởi nghiệp với mô hình đồ ăn nhà làm.
Chị Hạnh vay hơn 100 triệu đồng để mua thiết bị như lò nướng, máy xay. Thời gian đầu, chị tự mình làm tất cả từ đi chợ, làm bánh, chụp ảnh đến trả lời khách hàng.
 |
| Chị Hạnh chọn cách rẽ hướng sang bán đồ ăn online. |
"Tấm bằng đại học sư phạm từng là niềm tự hào nay không còn giá trị sử dụng. Tôi bắt đầu lại từ nghề tay chân, không hợp đồng, không bảo hiểm", chị ngậm ngùi nói.
Dù thu nhập chưa cao, chị Hạnh thấy an tâm hơn khi chủ động công việc, không phải chờ đợi những cuộc phỏng vấn rồi bị từ chối vì tuổi tác. Bên cạnh đó, thi thoảng chị nhận dạy kèm cho các bé hàng xóm hoặc gia đình có nhu cầu trong dịp hè để kiếm thêm thu nhập, cũng để đỡ nhớ nghề.
Chị Phạm Tâm (43 tuổi, quận Gò Vấp, TP.HCM) từng làm công việc tính lương, nhuận bút cho một công ty truyền thông tư nhân. Sau hơn 10 năm trong môi trường văn phòng ổn định, chị bất ngờ bị cắt giảm nhân sự.
"Tuổi không còn trẻ, các công ty tuyển người đều đòi hỏi sự nhanh nhẹn, giỏi phần mềm và ngoại ngữ, tôi hoang mang khi nhận quyết định nghỉ việc", chị bộc bạch.
Sau gần 3 tháng hỏi han người quen, tìm kiếm khắp nơi, chị Tâm được nhận vào làm công việc kiểm kho tại một doanh nghiệp phân phối thực phẩm. Công việc mới cần di chuyển nhiều và trực tiếp kiểm tra hàng hóa, chị phải đối chiếu số lượng thực tế với hóa đơn, ghi chép cẩn thận từng kiện hàng.
Những ngày đầu, chị Tâm khá vất vả khi phải làm việc trong điều kiện nóng bức, tay chân đau nhức do khuân vác và ghi chép liên tục. "Tôi quen ngồi bàn giấy máy lạnh, giờ chuyển sang công việc chân tay thực sự là thử thách lớn", chị chia sẻ.
Khởi đầu mới
Trong quá trình khởi nghiệp, chị Ngọc Anh và bạn đồng hành không tránh khỏi mâu thuẫn. Có lần hoa quả bị dập, cả hai tranh cãi căng thẳng, thậm chí bạn chị đòi rút vốn.
Sau nhiều cuộc trò chuyện, hai người ngồi lại phân chia công việc rõ ràng hơn: người phụ trách hậu cần, người tập trung bán hàng và marketing. Có sự giúp đỡ, chia sẻ với nhau, việc kinh doanh cũng dần đi vào guồng.
Không gian phòng ngủ, phòng khách bị tận dụng làm nơi chứa nguyên liệu khiến nhà cửa bừa bộn, chồng chị Ngọc Anh từng tỏ ra khó chịu. Tuy nhiên, khi thấy vợ nỗ lực, nghiêm túc và có đơn hàng đều đặn, ông xã chị dần thay đổi thái độ, chủ động phụ giúp việc dọn dẹp, trông con để vợ yên tâm làm việc. Con gái lớn còn giúp mẹ gọt trái cây, ghi đơn bằng sổ tay nhỏ.
"Vẫn còn nhiều khó khăn, nhưng tôi thấy ổn với lựa chọn hiện tại. Ít nhất mỗi ngày đều là một bước tiến và tôi không còn cảm giác vô định như lúc mới mất việc nữa", chị Ngọc Anh chia sẻ.
Từ một công chức Nhà nước quen với giờ giấc thoải mái, sáng đi chiều về, cuối tuần nghỉ ngơi, chị Quỳnh Loan phải làm quen với nhịp độ công việc hoàn toàn khác, thường xuyên phải trực thứ 7, thậm chí tăng ca cả chủ nhật. Có hôm vừa hết ca làm tối đã nhận được cuộc gọi báo có khách hàng phát sinh đột xuất, chị lại phải vội vàng sắp xếp người chăm con trong đêm.
Biết tìm việc hiện nay rất khó khăn, chị Loan chủ động ghi chú hướng dẫn, hỏi đồng nghiệp và nhận các công việc hậu cần phù hợp. Với sự kiên nhẫn và thái độ cầu tiến, chị dần được mọi người công nhận về tinh thần trách nhiệm và sự nỗ lực thích nghi trong môi trường mới.
 |
| Chị Tâm cho rằng lao động U40, U50 đi tìm việc cần phải nỗ lực hết mình, bỏ qua cái tôi để thích nghi với môi trường mới. |
Trong khi đó, chi Phạm Tâm gặp không ít khó khăn khi làm quen với phần mềm quản lý kho chuyên dụng. Những thao tác kiểm đếm, nhập liệu đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối.
Có nhiều hôm bị sếp trẻ nhắc liên tục vì thao tác chậm, chị Tâm có chút tự ái. Nhưng thay vì bỏ cuộc, chị tranh thủ giờ nghỉ hỏi thêm đồng nghiệp, tối về luyện tập sử dụng phần mềm tại nhà.
"Tôi không còn nhanh như các bạn, nhưng làm gì cũng kỹ, sai một lần thì rút kinh nghiệm cả chục lần sau", chị chia sẻ.
Thất nghiệp ở tuổi trung niên từng khiến chị choáng váng, nhất là khi đã quen với nhịp sống văn phòng: lương đều hàng tháng, giờ giấc cố định, có thời gian đưa đón con đi học. Tuy nhiên, chính giai đoạn khó khăn đó giúp chị Tâm nhìn lại bản thân và quyết không để tuổi tác trở thành rào cản.
Dần dần, chị Tâm tìm thấy sự chủ động trong công việc mới. Khoảng cách với đồng nghiệp trẻ cũng được rút ngắn khi chị học hỏi và sẵn sàng hỗ trợ các phần việc hậu cần. Sau vài tháng, chị đã thành thạo phần mềm kho, tự tin xử lý đơn hàng và kiểm kê số liệu một cách mạch lạc.
"Tôi không nghĩ ở tuổi này mình còn có thể học cái mới, nhưng hóa ra vẫn được, miễn là mình thật sự muốn", chị Tâm nói. Nhờ kiên trì và cầu thị, chị không chỉ giữ được công việc, mà còn lấy lại cảm giác được công nhận và làm chủ cuộc sống.
Cẩm nang 'sống sót' nơi công sở
Trong MENTOR - Từ sinh viên chất đến nhân sự chiến, tác giả Lê Công Minh chia sẻ trải nghiệm vượt qua và học hỏi từ thất bại: Từ nam sinh thi trượt đại học đến giám đốc truyền thông kỹ thuật số, nhân viên Big 4 kiểm toán, sáng lập trung tâm tiếng Anh… Đây là nơi những bạn trẻ "lênh đênh" chốn công sở dễ tìm thấy mình và học hỏi để vươn lên trên con đường sự nghiệp.
