'Bẫy tỷ lệ sinh thấp' đáng báo động ở Italy

Italy, đất nước từng được biết đến với những đại gia đình quây quần bên bàn ăn tối, đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng chưa từng có.

Lần đầu tiên, số ca sinh trong một năm giảm xuống dưới 400.000, tương đương trung bình 1,25 trẻ sơ sinh trên một phụ nữ, theo số liệu chính thức năm 2022. Điều này đồng nghĩa mức sinh thay thế đang âm, vì số người chết đang vượt quá số ca sinh.

Italy là nền kinh tế lớn thứ 8 thế giới và có dân số gần 60 triệu. Theo Viện Thống kê Quốc gia Italy (ISTAT), quốc gia Nam Âu này chỉ ghi nhận 393.000 trẻ sơ sinh vào năm 2022, mức thấp nhất kể từ năm 1861 - thời điểm bắt đầu ghi nhận số liệu.

Gánh nặng lớn

Nếu xu hướng này không tự đảo ngược, Italy có thể phải đối mặt với “thời kỳ đen tối” về kinh tế, vì số lượng người tham gia lực lượng lao động sụt giảm ngay cả khi số người nghỉ hưu gia tăng.

Chia sẻ với CNN, giáo sư nhân khẩu học Maria Rita Testa của Đại học Luiss ở Rome, cho biết trong hệ thống hưu trí hiện tại của Italy, những người đang trong lực lượng lao động sẽ trả trợ cấp hưu trí cho những người hiện đã nghỉ hưu.

“Điều này sẽ tạo ra thách thức và gánh nặng lớn”, bà nói.

Italy ghi nhận số trẻ em được sinh ra thấp kỷ lục trong năm 2022. Ảnh: Observer.

“Các dự báo của chính phủ cho thấy rằng mức chi tiêu hưu trí sẽ đạt đỉnh vào năm 2044 để đáp ứng nhu cầu của lượng lớn những người thuộc thế hệ baby boomer”, bà Testa cho biết. "Baby boomer" là thuật ngữ dùng để mô tả những người sinh trong giai đoạn 1946-1964, thời kỳ bùng nổ trẻ sơ sinh sau Thế chiến II.

Tỷ lệ sinh ở Italy giảm dần kể từ cuộc khủng hoảng kinh tế năm 2008. Nhiều nhà nhân khẩu học nhận định nguyên do bắt nguồn từ sự bất ổn kinh tế.

Thu nhập trung bình hàng tháng trên khắp Italy là 2.475 euro (2.678 USD), theo ISTAT. Tuy nhiên, giá bất động sản cho thuê trung bình là 13,16 USD mỗi m2, đồng nghĩa một căn hộ gia đình rộng 100 m2 sẽ có giá khoảng 1.316 USD/tháng - chiếm gần nửa ngân sách hàng tháng.

Italy cũng từng là quốc gia của những người tiết kiệm. Người Italy trung bình tiết kiệm 20% thu nhập hàng năm, theo số liệu của ISTAT, một phần vì nhiều gia đình sống trong những ngôi nhà nhiều thế hệ hoặc nhà do cha mẹ mua.

Tuy nhiên, khi đại dịch Covid-19 ập đến và Italy bị phong tỏa, tỷ lệ tiết kiệm hàng năm giảm xuống chỉ còn hơn 11% vào tháng 7/2020 và tiếp tục giảm xuống chỉ còn hơn 5% thu nhập hàng năm vào tháng một, theo Ngân hàng Thế giới và ISTAT.

Đối với các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ, nhiều người trong số họ mới bắt đầu đi làm. Điều đó khiến họ do dự khi quyết định sinh con.

“Đối với những người quyết định chuyển sang giai đoạn làm cha mẹ, vấn đề lớn là tìm được công việc ổn định và độc lập về kinh tế để cho phép họ vay tín dụng mua nhà và bắt đầu xây dựng gia đình”, bà Testa nói.

Tác động lan tỏa

Để thúc đẩy sự bùng nổ trẻ em, chính phủ Italy tung ra nhiều biện pháp khuyến khích. Vào tháng 5/2021, chính phủ của ông Mario Draghi đưa ra trợ cấp hàng tháng 175 euro (190 USD) cho mỗi đứa trẻ.

Chính sách này được chính phủ của Thủ tướng Giorgia Meloni tiếp tục thực thi. Kế hoạch của ông Draghi bao gồm việc bơm 25,4 triệu USD vào nền kinh tế để tăng cường chăm sóc trẻ em và tuyển dụng thêm phụ nữ, thanh niên.

Theo Guardian, việc dân số đang già đi nhanh chóng càng gây thêm áp lực lên tài chính của chính phủ. Trước đó, Thủ tướng Meloni từng nói rằng Italy "sẽ biến mất" trừ khi đất nước này thay đổi.

Trong khi đó, Italy đang chứng kiến làn sóng nhập cư bất thường chưa từng có, với 45.510 người đến nước này bằng đường biển trong khoảng thời gian ngày 1/1-16/5. Không ai trong số những người di cư đến nước này nhận được đảm bảo tị nạn hoặc sự bảo vệ, trừ khi họ trải qua quá trình xin tị nạn kéo dài.

Và không một đứa trẻ nào được sinh ra trong quá trình đó sẽ được tính vào thống kê nhân khẩu học của Italy hoặc được hòa nhập vào xã hội nước này, vì chúng hiện bị giữ trong các trại di cư sau khi Italy tuyên bố tình trạng khẩn cấp về người nhập cư vào tháng trước.

Claudia Giagheddu Saitta, 27 tuổi và Gabriele De Luca, 31 tuổi, lo lắng về việc sinh con khi có quá nhiều bất ổn. Họ nói rằng việc cắt giảm thuế đối với các sản phẩm dành cho trẻ em và khuyến khích sinh nở là chưa đủ.

“Chính phủ cho rằng 10.000 euro (10.800 USD) là đủ để sinh một đứa con. Tuy nhiên, các biện pháp khuyến khích đó chỉ mang tính tạm thời, trong khi một đứa trẻ lại tồn tại mãi”, Giagheddu Saitta nói. Cô cảm thấy ý tưởng sinh nhiều hơn một đứa con là không thể nào.

Bên cạnh đó, anh De Luca nhận định chính phủ đã không làm đủ cho thế hệ trẻ, một phần vì tỷ lệ sinh thấp trong nhiều thập kỷ đã khiến giới trẻ trở thành thiểu số. Anh nhận định vì chính phủ được bầu chọn bởi những người ở độ tuổi 50, 60 và 70 nên lợi ích của họ được đặt lên hàng đầu.

Theo cơ quan đăng ký khai sinh quốc gia, chưa đến 1/4 phụ nữ sinh năm 1980, hiện 43 tuổi, có con. Một số muốn có con, nhưng không đủ khả năng chi trả việc nuôi con, và những người khác đang chọn không sinh con.

Gabriele De Luca và Claudia Giagheddu Saitta. Ảnh: CNN.

Tuổi sinh con của phụ nữ Italy cũng ở mức lớn nhất của châu Âu. Theo một số chuyên gia mà CNN phỏng vấn, đó là vì họ cảm thấy mình cần phải đạt mức độ ổn định nhất định về tài chính và công việc trước khi có thể thoải mái lập gia đình. Và điều này thường xảy đến khi phụ nữ ở độ tuổi 30.

Trong khi đó, bà Testa lo ngại tỷ lệ sinh thấp sẽ dễ có tác động lan tỏa. Trước đây, người nước ngoài sống ở Italy sinh nhiều con hơn so với phụ nữ Italy, nhưng giờ đây họ đang thích nghi với môi trường kinh tế và có mức sinh tương tự Italy.

“Cái bẫy mức sinh thấp chỉ ra rằng nếu phụ nữ và nam giới quen với quy mô gia đình nhỏ thì nó có thể trở thành mô hình tham chiếu lý tưởng. Và nếu gia đình một con là mô hình tham chiếu, tỷ lệ sinh thậm chí sẽ còn thấp hơn và tạo ra vòng xoáy đi xuống của mức sinh thấp", bà Testa nhận định.