Đến nay, khoảng 30 bệnh truyền nhiễm đã có vaccine phòng bệnh. Hơn 190 quốc gia và vùng lãnh thổ đưa vaccine vào sử dụng phổ cập cho người dân.
Khoảng 85-95% trẻ được tiêm chủng sẽ có miễn dịch đặc hiệu bảo vệ cơ thể không bị mắc bệnh đó nữa. Ước tính, vaccine đã cứu sống khoảng 2,5 triệu trẻ em không bị tử vong do các bệnh truyền nhiễm hàng năm trên thế giới.
Khi không bị mắc bệnh, người được tiêm chủng, nhất là trẻ em sẽ khỏe mạnh, không bị di chứng, dị tật, tạo điều kiện phát triển thể chất và trí não bình thường.
Theo bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Khôi, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, vaccine và tiêm chủng là biện pháp phòng bệnh truyền nhiễm hiệu quả nhất, giảm tỷ lệ mắc bệnh cũng như nguy cơ tử vong. Bản chất của tiêm chủng là sử dụng vaccine kích thích cơ thể sinh kháng thể đặc hiệu chống lại bệnh truyền nhiễm nào đó.
Dại
Dại là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây ra, lây qua niêm mạc hoặc da có vết thương do động vật có máu nóng (chó, mèo, dơi…) bị bệnh dại cắn, liếm, cào xước. Bệnh thường biểu hiện đột ngột sợ nước, gió, ánh sáng. Người bị bệnh dại hay kích động, co giật, sau đó nhanh chóng tử vong. Tiêm ngừa là cách tốt nhất để phòng bệnh dại khi bị súc vật nghi dại cắn.
Ngoài ra, người dân còn có thể tiêm ngừa dại chủ động ở những người có nguy cơ bị dại do tiếp xúc với súc vật thường xuyên như nhân viên kiểm lâm, bác sĩ thú y, nhân viên giết mổ động vật, trẻ em…
Uốn ván
Uốn ván là bệnh truyền nhiễm do độc tố vi khuẩn gây ra. Bệnh lây qua các vết thương ngoài da và niêm mạc. Biểu hiện của bệnh là nuốt khó, sặc, cứng hàm, cứng cơ lưng, cơ gáy, co giật.
 |
| Uốn ván là bệnh truyền nhiễm do độc tố vi khuẩn gây ra. Ảnh: Osasconoticias. |
Bệnh có nhiều biến chứng nguy hiểm, thời gian điều trị kéo dài, chi phí điều trị cao và nguy cơ tử vong rất lớn. Phương pháp phòng bệnh hiệu quả nhất là tiêm ngừa khi có vết thương và tiêm vaccine uốn ván chủ động.
Viêm gan siêu vi B
Theo Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, TP.HCM, viêm gan siêu vi B là bệnh do siêu vi trùng gây ra. Bệnh biểu hiện bằng sốt, vàng da, vàng mắt tiểu vàng.
Điểm nguy hiểm của bệnh này là trong 100 người bị nhiễm bệnh chỉ có 10 người là biểu hiện ra các triệu chứng như trên. Số còn lại không biểu hiện ra bệnh nhưng có thể diễn tiến theo 2 hướng:
- Đa số có sức đề kháng tốt và vượt qua, lúc này, cơ thể sẽ có kháng thể chống lại virus viêm gan B.
- Một số ít âm thầm diễn tiến đến xơ gan, ung thư gan ở tuổi trưởng thành.
Vì vậy, những trường hợp nhiễm viêm gan siêu vi B nên kiểm tra định kỳ mỗi 3-6 tháng để biết có chuyển sang giai đoạn mạn tính hay không.
Trong khu vực châu Á, một số nơi tỷ lệ nhiễm virus viêm gan B lên đến 60%. Bệnh lây truyền qua đường máu và các dịch tiết trong cơ thể. Cách phòng bệnh hữu hiệu hiện nay là tiêm ngừa vaccine càng sớm càng tốt. Trẻ em không cần xét nghiệm kiểm tra xem có nhiễm virus viêm gan B trước khi tiêm ngừa. Bởi trẻ đã nhiễm, vaccine cũng không làm bệnh nặng hơn.
Bệnh sởi
Đây là bệnh do siêu vi trùng gây ra, các triệu chứng là sốt, phát ban toàn thân và kèm theo một hay nhiều hơn biểu hiện ho, sổ mũi nước và mắt đỏ.
Dấu hiệu phát ban toàn thân trong bệnh sởi có những đặc điểm sau:
- Khởi đầu ở sau tai, sau đó lên mặt, xuống cổ, lưng, bụng và tay, chân.
- Khi ban lặn để lại những vết thâm trên da được gọi là vết hằn da hổ và bong tróc nhẹ.
Đặc điểm này giúp phân biệt giữa ban sởi và các ban khác. Lưu ý, một trẻ từ nhỏ đến lớn có thể bị nổi ban nhiều lần nhưng nếu đúng là ban sởi sẽ chỉ bị một lần.
Ở nước ta, bệnh sởi còn phổ biến nên thời điểm tiêm vaccine là 9 tháng tuổi thay vì 15 tháng tuổi như các nước tiên tiến. Vì vậy, ở một số ít trẻ, hiệu quả vaccine không đạt tối ưu do còn kháng thể từ mẹ truyền sang (kháng thể này sẽ trung hòa một phần kháng nguyên trong vaccine). Vì vậy, trong thời gian gần đây, chương trình tiêm chủng quốc gia khuyến cáo nên tiêm nhắc lại một mũi nữa khi các cháu ở độ tuổi đến trường.
Bệnh quai bị
Bệnh do virus gây ra, lây lan qua đường hô hấp và thường gặp ở bé trai nhiều hơn bé gái. Bệnh có các triệu chứng như sốt, mệt mỏi, sưng to tuyến nước bọt như tuyến mang tai, tuyến dưới hàm làm cho cổ của bệnh nhân sưng to.
 |
| Bệnh quai bị có các triệu chứng như sốt, mệt mỏi, sưng to tuyến nước bọt như tuyến mang tai... Ảnh: Bitemagazine. |
Bệnh thường chỉ được điều trị triệu chứng và sẽ hết trong vòng một tuần, ít để lại di chứng. Các biến chứng nguy hiểm của bệnh quai bị là viêm não, viêm cơ tim và vô sinh do viêm xơ teo tinh hoàn ở bé trai.
Bệnh rubella
Chúng ta còn gọi là bệnh ban đào hay bệnh sởi của người Đức. Các triệu chứng là sốt và phát ban toàn thân. Trẻ em mắc bệnh thường tự khỏi trong vòng một tuần mà không để lại di chứng.
Phụ nữ mắc bệnh giai đoạn mang thai rất nguy hiểm vì con sinh ra có thể mắc bệnh rubella bẩm sinh để lại những di chứng nặng nề, là gánh nặng của gia đình và xã hội.
Viêm não Nhật Bản
Bệnh viêm não Nhật Bản do virus gây ra qua trung gian truyền bệnh là muỗi. Bệnh khởi phát với các triệu chứng sốt đột ngột, nhức đầu, mệt mỏi, buồn nôn và nôn.
Sau 3-4 ngày, trẻ có thể co giật, lơ mơ, hôn mê. Khoảng 20% số trường hợp có thể diễn tiến nặng dẫn đến tử vong. Bệnh không có điều trị đặc hiệu mà chủ yếu là điều trị nâng đỡ. Tiêm chủng là cách quan trọng nhất để phòng ngừa bệnh.
Trái rạ (thủy đậu)
Bệnh do siêu vi trùng Varicella zoster, thường gặp ở trẻ em. Bệnh gây sốt phát ban có bóng nước ngứa toàn thân. Bệnh rất dễ lây lan trong môi trường đông đúc như nhà trẻ, mẫu giáo, trường học.
Bệnh có thể gây các biến chứng như nhiễm trùng da, viêm não, viêm màng não, viêm tủy cắt ngang. Hiện nay, chúng ta hoàn toàn có thể sử dụng vaccine để phòng bệnh trái rạ cho trẻ từ 12 tháng trở lên.
Cúm
Bệnh do virus Influenza gây ra, lây lan qua đường hô hấp và lưu hành toàn thế giới. Bệnh gây tình trạng nhiễm virus hô hấp cấp tính với các triệu chứng sốt, ho, đau đầu, đau cơ, đau họng. Hiện nay, chúng ta có thể ngừa cúm cổ điển ở người bằng cách tiêm vaccine hàng năm. Riêng các loại cúm biến thể như cúm A-H1N1 hay cúm gia cầm H5N1 vẫn chưa có vaccine ngừa bệnh.
Viêm màng não do não mô cầu
Bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn não mô cầu gồm các type A, B, C, Y và W135. Vi khuẩn lây truyền từ người sang người qua những giọt nhỏ khi ho, hắt hơi. Bệnh khởi phát đột ngột với đau đầu nhiều, sốt, buồn nôn, nôn, cổ cứng, nổi ban xuất huyết. Các dấu hiệu khác đi kèm thường là li bì, mê sảng, hôn mê và co giật.
Ở trẻ em, tỷ lệ tử vong khoảng 50% nếu không được điều trị. Hiện có vaccine phòng bệnh đối với type A, C. Vaccine không có hiệu quả nhiều ở trẻ nhỏ nên bắt đầu tiêm cho trẻ từ 2 tuổi trở lên.
Thương hàn
Thương hàn là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn, lây qua đường tiêu hóa. Bệnh biểu hiện bằng sốt cao, tiêu lỏng, bụng chướng. Biến chứng nguy hiểm thường gặp là xuất huyết tiêu hóa. Phương pháp phòng bệnh đặc hiệu, chủ động và có hiệu quả là tiêm vaccine.
