Các bệnh truyền nhiễm trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dễ mắc trong những tháng đầu đời gồm viêm gan B, bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt và bệnh do vi khuẩn Hib.
Bệnh bạch hầu lây lan chủ yếu qua đường hô hấp, gây nhiều biến chứng như suy hô hấp, viêm cơ tim, liệt dây thần kinh… Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), bệnh có thể gây tử vong ở khoảng 30% trường hợp chưa tiêm vaccine hoặc không được điều trị đúng cách. Tỷ lệ này tăng cao hơn ở trẻ nhỏ.
Tại Việt Nam, mầm bệnh bạch hầu đang lưu hành trong cộng đồng. Tính từ đầu năm đến ngày 14/8, cả nước ghi nhận 9 ca mắc bạch hầu, trong đó 1 ca tử vong. Hầu hết trường hợp mắc đều có lịch sử tiêm chủng không rõ ràng.
Tính đến đầu tháng 8, miền Bắc ghi nhận 570 trường hợp mắc, nghi mắc ho gà, tăng hơn 16 lần so với cùng kỳ năm 2023. Phần lớn trong số gần 400 trẻ khám và điều trị tại Bệnh viện Nhi Trung ương dưới 1 tuổi chưa tiêm hoặc tiêm chưa đủ mũi. Theo các thống kê, mắc ho gà ở độ tuổi càng nhỏ, biến chứng càng nặng và tỷ lệ tử vong càng cao. 90% ca mắc và tử vong xảy ra ở trẻ dưới 1 tuổi.
Tỷ lệ tử vong do uốn ván lên đến 90%, cao nhất là trẻ nhỏ. Nguyên nhân là mầm bệnh xâm nhập vết cắt dây rốn hay trẻ không được vệ sinh rốn sạch sẽ sau sinh. Đơn cử, tháng 5/2024, một bệnh nhi ở Đắk Lắk mắc uốn ván nặng dẫn đến suy hô hấp khi vừa sinh được 5 ngày.
 |
| Trẻ nhỏ dễ dàng bị vi khuẩn, virus tấn công nếu có hệ miễn dịch kém. Ảnh: Shutterstock. |
Bại liệt xảy ra cao nhất ở trẻ dưới 5 tuổi, virus dễ xâm nhập vào hệ thần kinh, gây ra liệt hoàn toàn chỉ trong vài giờ. Theo WHO, cứ 200 ca mắc sẽ có một ca bị tình trạng tê liệt không hồi phục. Trong số những người bị liệt, 5-10% tử vong do liệt cơ hô hấp (tức cơ hoành).
 |
| Người sống sót sau bại liệt có thể chịu di chứng tàn tật suốt đời. Ảnh: Vecteezy. |
Bệnh do vi khuẩn Hib lây trực tiếp theo đường hô hấp từ người sang người, gây ra nhiều biến chứng như viêm phổi, viêm màng não, viêm xoang, viêm tai giữa, nhiễm trùng huyết… Trước khi có vaccine, ước tính năm 2000 có khoảng 2,1 triệu ca nhiễm trùng nặng và 299.000 ca tử vong ở trẻ em do Hib. Vaccine được đưa vào sử dụng, số ca tử vong do nhiễm vi khuẩn Hib còn khoảng 29.500 trẻ vào năm 2015, giảm tới 90% so với năm 2000, theo nghiên cứu từ Viện Đại học Johns Hopkins.
Nước ta có tỷ lệ lưu hành virus viêm gan B cao, chiếm 10-20%. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có nguy cơ cao lây bệnh từ mẹ khi mẹ mang thai, chuyển dạ. Thống kê của Bộ Y tế, tỷ lệ mẹ lây viêm gan B cho con tại nước ta khoảng 5-10% mỗi năm. Trong đó, có tới 90% trẻ chuyển sang viêm gan B mạn tính khi mắc bệnh.
 |
| Trẻ nhỏ chưa tiêm vaccine sẽ dễ trở nặng khi mắc bệnh truyền nhiễm. Ảnh: Shutterstock. |
Bà Lê Thị Trúc Phương - bác sĩ Hệ thống tiêm chủng VNVC - cho biết thời tiết diễn biến thất thường dễ khiến vi khuẩn, virus sinh sôi. Trong khi đó, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, cấu trúc hệ hô hấp, tiêu hóa cũng như các cơ quan đều yếu ớt, kháng thể bảo vệ truyền qua nhau thai, sữa mẹ giảm dần theo thời gian. Hơn nữa, trẻ thường có thói quen mút tay, cho vào miệng bất kỳ đồ vật gì cầm được nên dễ bị mầm bệnh xâm nhập.
Để bảo vệ con khỏi các bệnh truyền nhiễm kể trên, ba mẹ cần vệ sinh sạch sẽ nơi ở, khử khuẩn đồ chơi, cho trẻ bú mẹ và ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng. Đặc biệt, việc chủng ngừa cho trẻ đúng lịch, đủ mũi tiêm giúp con củng cố hệ miễn dịch từ những tháng đầu đời.
Theo bác sĩ Phương, WHO và Bộ Y tế khuyến cáo, mỗi loại vaccine khi được đưa vào sử dụng đều trải qua quá trình nghiên cứu kỹ lưỡng về độ an toàn, hiệu quả, liều dùng, cách tiêm và lịch tiêm. Khi lịch tiêm chậm trễ, trẻ chưa đủ kháng thể bảo vệ, làm tăng nguy cơ mắc bệnh và trở nặng, nhất là với trẻ sinh non, thiếu tháng. Chưa kể, điều này khiến phụ huynh lo lắng, mệt mỏi và tốn kém chi phí điều trị bệnh.
 |
| Trẻ nhỏ tiêm vaccine phòng bệnh. Ảnh: Mộc Thảo. |
Hiện, Việt Nam có vaccine 6 trong 1 phòng 6 bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B, bại liệt, các bệnh do Hib trong cùng 1 mũi tiêm. Lịch tiêm gồm 3 mũi vào lúc 2, 3, 4 tháng, có thể tiêm sớm khi trẻ 6 tuần tuổi. Sau đó, trẻ cần tiêm nhắc lại mũi thứ 4 khi được 16-18 tháng và hoàn tất 4 mũi tiêm trước 2 tuổi. Để đạt hiệu quả bảo vệ tối ưu, bố mẹ nên cho trẻ sử dụng cùng loại vaccine trong các mũi tiêm cơ bản và tiêm đúng lịch.
