Trong một nghiên cứu nhằm tìm ra hiệu quả của dầu cá trong điều trị bệnh tim mạch, trầm cảm, các nhà khoa học đã phân tích sâu hơn về axit béo omega 3.
Họ nhận thấy kết quả điều trị đạt được sẽ cao hơn nếu tăng thêm liều lượng và các thành phần có trong dầu cá. Dựa vào phân tích này, các nhà khoa học sẽ phát triển cơ chế phân phối mới và nghiên cứu cách sử dụng omega 3 để điều trị bệnh lý cấp tính nguy hiểm như đột quỵ và các bệnh mãn tính khác.
Nghiên cứu cho thấy chất béo omega 3 chứa trong cá có lợi cho sức khỏe tim mạch. Nhưng những phát hiện từ nghiên cứu về lợi ích tiềm năng từ thực phẩm chức năng dầu cá mà chúng ta sử dụng hàng ngày đã bị trộn lẫn.
Lợi ích của omega 3
JoAnn Manson - tiến sĩ, Trưởng bộ phận Y tế dự phòng tại Bệnh viện Bringham and Women’s ở Boston (Mỹ) - cho biết “dầu cá không phải thuốc chữa bách bệnh”, nhưng nếu sử dụng đúng mục đích nó vẫn đem lại một số hiệu quả nhất định.
Các nghiên cứu chỉ ra hiệu quả của omega 3 đối với các bệnh nhân mắc bệnh tự miễn hay đối với việc giảm tổn thương sau đột quỵ. Ngoài ra, các axit béo có đặc tính chống viêm, giúp bệnh nhân nhanh chóng phục hồi sau phẫu thuật.
Một nghiên cứu khác từ Đại học Columbia đã phát triển phương pháp điều trị mới với liều lượng omega 3 cao, nhằm bảo vệ và sửa chữa các tế bào bị tổn thương vì thiếu hụt oxy do đột quỵ hoặc ở trẻ sơ sinh bị sinh khó. Richard Deckelbaum - Giáo sư nhi khoa, Dinh dưỡng và Dịch tễ học tại Đại học Columbia và là người đứng đầu nghiên cứu - cho biết nếu thành công, chúng ta có thể sử dụng dầu cá để chữa trị bệnh đau tim hoặc hồng cầu hình liềm.
Theo phương pháp này, nhũ tương của omega 3 được tiêm trực tiếp vào máu. Những hạt dầu nhỏ phân tán trong chất lỏng thay vì hấp thụ qua đường tiêu hóa. Hiện tại phương pháp này vẫn chưa được thử nghiệm trên người, nhưng kết quả thử nghiệm trên chuột trong vòng một giờ cho thấy omega 3 trong nhũ tương bắt đầu ngăn chặn các tế bào trong não bị chết do thiếu oxy, quá trình này giúp giảm tỷ lệ tế bào chết trong một cơn đột quỵ từ 65% đến 90%.
 |
| Các nghiên cứu chỉ ra hiệu quả của omega 3 trước các bệnh tự miễn và giảm tổn thương sau đột quỵ. Ảnh minh họa: Lucas vasques. |
Omega 3 là chất béo thiết yếu nhưng cơ thể không thể tự tạo ra. Do đó, chúng ta có thể cung cấp omega 3 thông qua chế độ ăn uống từ thịt cá hồi, cá ngừ, một số loại cá nước lạnh khác hoặc dầu thực vật, quả hạch và hạt.
Đây được xem là thành phần quan trọng của màng tế bào giúp cung cấp năng lượng cho cơ thể và điều chỉnh các chức năng trong mạch máu, hệ thống nội tiết và các bộ phận khác của cơ thể, ngoài ra còn có khả năng giúp giảm viêm, yếu tố gây ra nhiều bệnh.
Hiệp hội Tim mạch Mỹ khuyến cáo nên ăn cá ít nhất 2 lần một tuần để tốt cho tim mạch. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho biết hội thẩm định vẫn chưa tin vào lợi ích sức khỏe có trong các chất bổ sung dầu cá. Một nghiên cứu khác - gọi tắt là VITAL - do tiến sĩ Manson dẫn đầu được công bố vào năm 2018, cho thấy omega 3 được sử dụng như một chất bổ sung, không làm giảm tỷ lệ mắc bệnh ung thư xâm lấn.
Tiến sĩ Deckelbaum cho biết “ngoài việc bổ sung omega 3 bằng đường uống, thực phẩm bổ sung hay ăn cá, chúng tôi đang nghiên cứu để phát triển một phương pháp mới”.
Ảnh hưởng từ lượng Omega 3 cao
Theo nghiên cứu VITAL, tiến sĩ Manson đã phát hiện ra các dấu hiệu cho thấy omega 3 giúp hạn chế nguy cơ suy giảm chức năng hoặc khuyết tật thể chất sau đột quỵ. “Nghiên cứu của tiến sĩ Deckelbaum về nhũ tương omega 3 để điều trị tổn thương do đột quỵ là hợp lý nhưng cần nghiên cứu thêm", bà nói thêm.
Bên cạnh đó, chúng ta có thể xem xét qua thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng, trong đó thanh niên có tiền sử gia đình mắc các bệnh tự miễn được dùng liều cao omega 3 để xem xét khả năng giảm nguy cơ phát triển bệnh.
Vào năm 2019, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ đã phê duyệt loại thuốc kê đơn chiết xuất từ dầu cá có tên là Vascepa ở dạng tinh khiết của axit béo omega 3, axit eicosapentaenoic, EPA liều cao để giảm nguy cơ đau tim, đột quỵ và các biến chứng bệnh tim mạch nghiêm trọng khác.
Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu phản biện rằng giả dược được sử dụng trong một thử nghiệm lâm sàng với lượng lớn Vascepa có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim cho những người dùng, và điều đó khiến tác dụng của Vascepa trông lớn hơn thực tế. Dữ liệu từ một cuộc nghiên cứu gần đây có vẻ cũng cho phán đoán tương tự.
Amarin Corp - nhà sản xuất loại thuốc này - cho biết họ bảo vệ kết quả của cuộc thử nghiệm. Theo đó, tác dụng của giả dược là rất nhỏ và không phóng đại lợi ích của Vascepa.
 |
Nghiên cứu ứng dụng phương pháp tiêm omega 3 liều lượng cao trong điều trị bệnh. Ảnh minh họa: Wall Street Journal. |
Tiến sĩ Deckelbaum và các nhà khoa học khác hy vọng lợi ích của omega 3 sẽ trở nên rõ ràng hơn qua phương pháp mới.
Ông cho biết nhũ tương omega 3 đã phát triển được tạo thành từ các axit béo omega 3 ở dạng diglyceride, nhỏ hơn đáng kể so với dạng triglyceride thường có trong các chất bổ sung dầu cá, những hạt này có cơ hội vượt qua hàng rào máu não nhanh hơn và có sự kết hợp với màng tế bào hiệu quả hơn.
Nếu những nghiên cứu đó thành công, chúng ta có thể sử dụng liệu pháp điều trị bệnh thiếu oxy não do thiếu máu cục bộ (HIE), nguyên nhân gây ra bệnh bại não, suy giảm nhận thức và các khuyết tật khác.
Một số nghiên cứu khác cũng cho rằng omega 3 giúp chống lại bệnh trầm cảm, vì não bộ có nhiệm vụ đảm bảo các axit béo hoạt động bình thường, làm giảm viêm, một yếu tố gây ra trầm cảm. Nhưng các nghiên cứu gần đây từ dữ liệu VITAL không tìm thấy lợi ích nào trong việc ngăn ngừa trầm cảm hoặc cải thiện tâm trạng.
Olivia Okereke - Giám đốc Khoa Tâm thần lão khoa tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts và là tác giả chính của nghiên cứu trầm cảm VITAL - cho biết bà và các cộng sự đang xem xét kỹ hơn các phát hiện đồng thời đưa ra kế hoạch nghiên cứu sự ảnh hưởng khi dùng liều lượng omega 3 cao.
“Cần phải thực hiện thêm nhiều nghiên cứu để xác định cơ chế mà omega 3 hoạt động chống lại bệnh trầm cảm”, Katherine Appleton – Giáo sư Tâm lý học Đại học Bournemouth, Anh cho biết.
Ngoài các nghiên cứu trong chữa trị các bệnh tim mạch, đột quỵ hay trầm cảm, Martin Rosenthal - bác sĩ phẫu thuật chấn thương và chăm sóc đặc biệt tại Đại học Y tế Florida ở Gainesville - cho biết omega 3 giúp bệnh nhân phục hồi nhanh hơn sau khi phẫu thuật nhờ giảm viêm, ít nhiễm trùng. Ngoài ra, các bệnh nhân được chăm sóc đặc biệt và khi tiêm nhũ tương omega 3 qua đường tĩnh mạch cho thấy thời gian nằm viện cũng được rút ngắn.
