Tôi thực sự ngỡ ngàng khi ngành giáo dục TP.HCM chuyển trường cho em Phạm Song Toàn vì trước đó học sinh này đã nói lên sự thật: Cô giáo dạy Toán trường THPT Long Thới (Nhà Bè, TP.HCM) đã im lặng suốt cả học kỳ ở lớp em. Khi lên lớp, cô chỉ cho chép bài, không thèm mở miệng giảng bài hoặc trò chuyện với học sinh!
Chuyển trường, nghĩa là em Song Toàn phải trốn chạy khỏi những áp lực. Câu chuyện của em làm tôi nhớ lại câu chuyện của tôi và bạn bè hơn 20 năm trước.
 |
| Nữ sinh Phạm Song Toàn khóc, kể về câu chuyện của lớp mình và giáo viên dạy Toán. Ảnh: Minh Nhật. |
Năm học 1994-1995, ở trường Lương Văn Chánh, Phú Yên, chúng tôi học chuyên Văn nên chẳng mấy hứng thú với môn Toán. Đành rằng chúng tôi học hành không tốt, nhưng cô giáo dạy Toán lại thích uốn nắn học trò bằng cách... buông những lời mỉa mai.
Chúng tôi nhạy cảm, và chúng tôi bị tổn thương. Sau khi trao đổi, chúng tôi muốn... có những giờ học Toán dễ chịu hơn, nhẹ nhàng hơn. Tôi là người trực tiếp viết "Đơn đề nghị thay đổi giáo viên dạy Toán" bằng mực tím trên hai trang giấy học trò. 25 học sinh trong lớp cùng ký tên, và mang lên nộp cho ban giám hiệu!
Hành động ấy có ý nghĩa như một... quả bom bùng nổ giữa ngôi trường vốn tập hợp những học sinh ưu tú và ngoan ngoãn ở đô thị nhỏ. Khắp trường ồn ào bàn tán. Bởi lẽ, cô giáo dạy Toán là vợ của một hiệu trưởng trường trung học, đã từng dìu dắt không ít giáo viên đang giảng dạy tại trường Lương Văn Chánh.
Học sinh lớp khác nhìn chúng tôi e ngại như sắp sửa có hàng loạt vụ kỷ luật dành cho những kẻ ngang ngược.
Thú thật, có người trong chúng tôi cũng hơi lo sợ, từng tiết học trôi qua nặng nề. Thế nhưng, chúng tôi đã gặp những giáo viên đúng nghĩa sư phạm.
Phản ứng đầu tiên là của cô giáo chủ nhiệm là: Buổi sinh hoạt chung đầu tuần, cô chỉ đề cập ngắn gọn: "Lớp mình chơi một vố lớn quá nhỉ! Nếu các em đã suy nghĩ nghiêm túc để ký tên tập thể, thì cô tin nhà trường sẽ biết cách lắng nghe các em!". Sau đó chuyển sang hát hò vui vẻ.
Lá đơn không được đánh vi tính, chữ viết của tôi rõ ràng, trình bày cả nguyên nhân lẫn giải pháp cho vướng mắc của lớp mình với cô giáo dạy Toán. Thậm chí, còn đề xuất cả giáo viên dự kiến thay thế là ai kia mà... Tôi bỗng dưng rơi vào điểm nóng xôn xao.
Thầy Hiệu trưởng N.V.T. mời tôi và lớp trưởng H.V.Th. lên phòng giám hiệu. Hai đứa tôi vừa bước vào, đã hơi choáng, vì ngoài thầy T. còn có một nhân vật nữa là thầy P.L.C.
Thầy T. thẳng thắn: "Vụ của mấy em nghiêm trọng quá. Thầy kham không nổi, phải nhờ cậy thêm người tiền nhiệm của thầy là thầy C. đây!".
Vào vấn đề chính, thầy Hiệu trưởng hỏi: "Có động lực nào bên ngoài kích động các em làm đơn không?". Lớp trưởng Th. trả lời chắc nịch: "Dạ, không! Cả lớp em thống nhất như vậy!". Hiệu trưởng thương lượng: "Tụi em có thể bàn bạc lại để rút đơn không?". Tôi đáp: "Thưa thầy, tụi em không phải trẻ con, hôm trước nộp đơn rồi hôm sau lại rút đơn!".
Thầy C. ngồi im theo dõi cuộc đối thoại, rồi kết luận: "Các em đã có nguyện vọng chính đáng, thì thầy ủng hộ giải quyết theo yêu cầu của các em, như một ví dụ dân chủ trong ngành giáo dục tỉnh ta!".
Được một nhà giáo uy tín như thầy C. đồng tình thì còn gì sung sướng bằng. Tôi và lớp trưởng Th chỉ thiếu điều nhảy chân sáo từ phòng giám hiệu về lớp học! 25 thành viên lớp tôi ngẩng cao đầu để nhìn những xì xầm kém thiện chí đã tắt trên môi những học sinh lớp khác. Một "ví dụ dân chủ" chứ có phải đùa đâu.
Hôm sau, vừa tan trường, tôi dắt xe khỏi cổng thì thấy tiến sĩ Tâm lý giáo dục N.X.Đ. - Giám đốc Sở GD&ĐT Phú Yên đứng bên kia đường. Mái tóc bạc trắng và khuôn mặt phúc hậu của thầy Đ. có ấn tượng đặc biệt với tôi.
Thầy Đ. là thế hệ những nhà giáo đầu tiên sau khi được đào tạo trên đất Bắc đã vượt Trường Sơn chi viện cho chiến trường miền Nam. Khi tách tỉnh Phú Khánh năm 1989, thầy Đ. nhận trách nhiệm Giám đốc Sở GD&ĐT Phú Yên với nhiều ngổn ngang.
Ngay cả trường chuyên của tỉnh cũng chưa có cơ ngơi riêng, phải chia ba khối 10,11 và 12 đi học ké ở ba địa điểm khác nhau. Vừa bước chân vào trường Lương Văn Chánh, tôi đã viết bài "Trường chuyên ở đâu?" in trên báo.
Thầy Đ. đọc được, đã đến tận lớp học tìm tôi: "Cảm ơn em đã nhắc nhở. Thầy cũng đang đôn đốc việc xây trường!". Không những vậy, thầy Đ. còn hồi âm thắc mắc "Trường chuyên ở đâu?" bằng cách tuyên bố trong buổi lễ chào cờ, trước toàn bộ giáo viên và học sinh: "Với tư cách người đứng đầu ngành giáo dục của tỉnh, tôi xin hứa năm học sau thầy trò trường chuyên Lương Văn Chánh sẽ có cơ ngơi riêng rất khang trang!".
Quả nhiên, lời hứa ấy được thực hiện đúng hẹn. Thầy Đ. đưa tay vẫy, tôi đến gần chào thầy. Vỗ vai tôi, thầy Đ. bảo: "Thầy cố tình ở đây đợi em, để trò chuyện vài câu".
