Thể loại: Chiến tranh
Đạo diễn: Christopher Nolan
Diễn viên chính: Fionn Whitehead, Harry Styles, Mark Rylance, Cillian Murphy, Tom Hardy
Zing.vn đánh giá: 8/10
Trận Dunkirk là một sự kiện quan trọng của Thế chiến II, diễn ra tại thành phố Dunkirk (Pháp) từ 26/5 cho tới 4/6/1940 giữa quân đội Đồng minh và Đức Quốc xã, cũng như thuộc một phần của Trận chiến nước Pháp thuộc Mặt trận phía Tây. Trước sức ép tấn công tới tấp của Đức, phe Đồng Minh vừa phải chống trả, vừa phải rút lui ra bãi biển và mở cuộc tháo chạy khổng lồ theo đường biển về Anh quốc.
Ban đầu, người ta ước tính chỉ có thể di tản được 45.000 binh lính trong vòng 48 tiếng. Thủ tướng lâm thời Winston Churchill đã đích thân yêu cầu chỉ huy BEF (Lực lượng Viễn chinh Anh quốc) phải tìm mọi cách để giải cứu càng nhiều quân nhân càng tốt. Cuối cùng, lượng người trở về tăng lên gấp chín lần so dự kiến, biến đây trở thành cuộc di tản lớn nhất trong lịch sử quân sự.
 |
| Dunkirk là bộ phim mới nhất của đạo diễn Christopher Nolan, kể lại một trong những sự kiện nhất của Thế chiến II. |
Tướng Alan Brooke từng nói: “Không có gì ngoài phép màu mới có thể cứu BEF vào lúc này”. Ngày đầu tiên, chỉ 8.000 quân nhân được giải cứu. Nhưng trong tám ngày tiếp theo, đã có tổng cộng gần 340.000 binh lính Đồng minh vượt qua eo biển Manche - nơi đang bị tấn công từ bốn phương tám hướng theo đúng nghĩa đen. Gần 40.000 quân Đồng minh đã bị bỏ lại và bắt giữ làm tù binh sau sự kiện.
Tuy được bộ máy tuyên truyền Anh ca ngợi là một kỳ tích, nhưng về bản chất, Dunkirk vẫn là một thất bại của lực lượng Đồng minh nói chung và Anh Quốc nói riêng. So với các mặt trận lớn khác của Thế chiến II như Stalingrad, Normandy hay Okinawa, Dunkirk là sự kiện hầu như không có gì đáng để tự hào đối với lực lượng Đồng minh.
Điều đó khiến dự án tái hiện cuộc di tản Dunkirk của đạo diễn Christopher Nolan trở thành một canh bạc mạo hiểm và gây tò mò cho cả khán giả lẫn giới phê bình. Liệu tác giả của hàng loạt tác phẩm chất lượng như ba tập phim The Dark Knight, Memento, The Prestige hay Inception’ sẽ xử lý chất liệu lịch sử kỳ lạ ấy ra sao?
Bộ phim chiến tranh đậm chất tâm lý và sinh tồn
Dunkirk là một bộ phim chiến tranh, nhưng không thể hiện cuộc chiến đối đầu trực diện giữa hai phe đối địch như các tác phẩm thông thường. Christopher Nolan đã đi thẳng vào bản chất của sự kiện: cuộc tháo chạy của lực lượng Đồng minh khỏi vùng bờ biển nước Pháp theo cái cách trực diện, trần trụi và nhân bản nhất có thể.
Câu chuyện của Dunkirk đơn giản là một chuyến hành trình sinh tồn của những con người bị mắc kẹt vào cuộc chiến vô vọng. Bộ phim được chia theo ba góc nhìn: từ đất liền (bờ biển Dunkirk), từ trên không (đội máy bay tiêm kích của Không lực Hoàng gia Anh có nhiệm vụ tiêu diệt máy bay quân đội Đức), và từ mặt biển (những con tàu dân sự lên đường giải cứu quân đội).
Từ đất liền, đại diện cho gần 400.000 binh lính Đồng minh là Tommy (Fionn Whitehead) hay Alex (Harry Styles) - những người lính trẻ tuổi giống như bao đồng đội khác - chỉ có một ước muốn tột cùng là được trở về nhà. Từ trên không, những người phi công như Farrier (Tom Hardy) hay Collins (Jack Lowden) đã làm hết sức để hỗ trợ tối đa cho việc di tản trên mặt biển.
 |
| Bộ phim Dunkirk sở hữu phần nội dung tương đối khác với nhiều tác phẩm cùng thuộc thể loại chiến tranh của Hollywood. |
Còn từ hậu phương, hàng nghìn con tàu dân sự giống như chiếc tàu du lịch cá nhân của ngài Dawson (Mark Rylance) đã nghe theo lời kêu gọi của quê nhà và chủ động đi tới chiến tuyến để thực hiện nhiệm vụ giải cứu binh lính đang mắc kẹt.
Dunkirk là một bộ phim chiến tranh trần trụi, bởi trong phim hầu như không tồn tại chủ nghĩa anh hùng. Các nhân vật hành động không vì lý tưởng cao siêu, và mỗi nhân vật chỉ hành động để đạt được mục đích cơ bản duy nhất của bản thân.
Không có sự đối đầu giữa người tốt - kẻ xấu ở hai phe chiến tuyến, mà chỉ có những con người khao khát trở về nhà, về với hòa bình gần gũi và quen thuộc, và phải chống chọi lại nỗi ám ảnh về sự diệt vong qua từng giây, từng phút.
Tuy Dunkirk đi sâu khai thác câu chuyện của mỗi cá nhân, nhưng phim cũng không mang chủ nghĩa cá nhân. Nhân vật trong phim hầu như không được giới thiệu hoàn cảnh cụ thể, thậm chí đến tên họ, danh xưng cũng chẳng được đề cập tới. Họ không phải những cá nhân đặc biệt hay kiệt xuất, mà chỉ là những người lính, người dân bình thường.
Kể câu chuyện về các nhân vật vô danh giúp Dunkirk có được góc nhìn mới mẻ, chân phương và nhân bản hơn về con người thời chiến. Mỗi cá nhân không phải cá biệt, mà là đại diện cho cả tập thể đông đảo, giúp vẽ ra bức tranh toàn cảnh đầy chân thực về cuộc di tản Dunkirk nói riêng, và một góc nhìn khác về chiến tranh nói chung.
Khi Christopher Nolan làm mới mình
Đạo diễn Christopher Nolan thường được biết đến qua các tác phẩm có chủ đề đặc biệt, cùng cách thể hiện đầy tham vọng. Ông thích xây dựng kịch bản phức tạp với nhiều ý tưởng mới mẻ, độc đáo, được kể qua phần lời thoại dày đặc thông tin, nặng tính khái niệm và đậm chất triết lý.
Điều đó khiến cho các tác phẩm của Nolan luôn khá đồ sộ về mọi mặt, buộc khán giả phải dồn hết tâm trí để theo dõi tập trung nhằm nắm bắt chúng một cách tốt nhất.
Song, Christopher Nolan đã chọn cách tiếp cận rất khác với Dunkirk, đặc biệt trong cách kể chuyện và xây dựng kịch bản. Kịch bản của Dunkirk tối giản từ bối cảnh không gian, thời gian, cho đến nhân vật, sự kiện lẫn lời thoại.
Ngay từ đầu, khán giả đã bị ném vào giữa chiến tuyến với những người lính vô danh mà hầu như không có sự dẫn dắt. Tất cả chỉ biết đó là một nơi vô vọng, và người lính chỉ có một mục đích duy nhất: sinh tồn.
 |
| Giữ nguyên một số nét đặc trưng sáng tạo thường thấy, nhưng đạo diễn Christopher Nolan đồng thời chủ động làm mới mình qua Dunkirk. |
Sau đó, Dunkirk cứ thế diễn ra theo hành động của các nhân vật, chứ không phải bằng lời thoại dẫn dắt dày đặc thông tin thường thấy. Bộ phim cực kỳ ít thoại, nhân vật chỉ thể hiện bản thân thông qua hành động cụ thể và chủ yếu diễn xuất bằng ánh mắt. Điều đó tạo ra bầu không khí ngột ngạt, khẩn trương xuyên suốt tác phẩm, đồng thời giúp khắc họa bản chất nhân vật, sự kiện một cách chân thực hơn.
Bối cảnh, hệ thống nhân vật trong Dunkirk cũng được tối giản. Mỗi góc nhìn của bộ phim chỉ xoay quanh một vài nhân vật vô danh cụ thể, là hình mẫu cho toàn bộ tập thể bao gồm những con người khác cùng tham gia sự kiện. Còn bối cảnh phim cũng chỉ xoay quanh một vài vị trí quen thuộc trên bờ biển ở khu vực tập kết và giữa đại dương, không có sự đa dạng hay cầu kỳ.
Bên cạnh nét mới về cách xây dựng kịch bản, Christopher Nolan vẫn duy trì phong cách đặc trưng với cách kể chuyện phi tuyến tính và điều chỉnh linh hoạt cấu trúc thời gian. Ba góc nhìn của bộ phim vốn diễn ra trong ba khoảng thời gian hoàn toàn khác biệt: với binh lính ở Dunkirk là cả một tuần dài, trong khi với những người dân thường chỉ là một ngày, còn với nhóm phi công chỉ là một giờ ngắn ngủi.
Nolan đã khéo léo sắp đặt các sự kiện chính trong phim diễn ra song song đầy tài tình thông qua cách dựng phim phi tuyến tính, tạo ra sự liên kết và tính thống nhất cho cả tác phẩm. Cấu trúc thời gian của mỗi tuyến nhân vật cũng được điều chỉnh linh hoạt để có thể đồng bộ hợp lý với nhau, không có ai quá được ưu ái hoặc quá bị lép vế.
Do đó, nửa đầu bộ phim tương đối khó nắm bắt do có nhiều sự kiện diễn ra liên tiếp dưới nhiều góc nhìn cùng lúc. Nhưng càng về cuối, Dunkirk càng trở nên rõ ràng, đồng bộ và liên kết chặt chẽ, gọn gàng với nhau hơn.
Giống như các tác phẩm gần đây của Christopher Nolan, vai phản diện trong Dunkirk - quân đội Đức quốc xã - chỉ được đề cập theo cách đầy mơ hồ thông qua một vài cảnh không kích. Nhưng mối đe dọa diệt vong vô định, thoắt ẩn thoắt hiện càng khiến cho các nhân vật trở nên ám ảnh, đồng thời giúp tạo ra bầu không khí căng thẳng không ngừng.
Những thành tựu về mặt kỹ thuật
Tối giản về mặt kịch bản, nhân vật và lời thoại, nhưng Dunkirk vẫn duy trì sự hấp dẫn, kịch tính xuyên suốt thông qua phần hình ảnh và âm thanh ấn tượng.
Được quay hoàn toàn bằng máy phim 65 mm định dạng lớn và IMAX 65 mm, phim chứa đựng nhiều khung hình tuyệt mỹ, với đa số là những cảnh toàn thể hiện sự kỳ vĩ, trống trải của bờ biển Dunkirk và eo biển Mache xanh ngắt. Phần âm nhạc của nhà soạn nhạc Hans Zimmer cũng góp công lớn trong việc xây dựng bầu không khí kịch tính cho tác phẩm.
 |
| Phần hình ảnh của Dunkirk đặc biệt ấn tượng với nhiều đại cảnh kỳ vĩ. |
Dàn diễn viên chính của Dunkirk cũng là điểm cộng đáng giá. Với rất ít lời thoại, bộ phim đòi hỏi người diễn viên phải có thần thái, nét biểu cảm, cùng khả năng diễn xuất hình thể tốt. May mắn là đạo diễn Christopher Nolan đã tìm thấy dàn diễn viên có thực lực, có thể thể hiện trọn vẹn mỗi nhân vật trong phim.
Tuy nhiên, Dunkirk vẫn đem lại một vài nuối tiếc cho khán giả. Câu chuyện trong phim trực diện và trần trụi, nhưng hầu như không có điểm nhấn sáng tạo hay ấn tượng nào quá đặc biệt.
So sánh với các tác phẩm cùng thể loại, phim phần nào đó còn hạn hẹp, chưa đào sâu vào những góc khuất đen tối khác của chiến tranh. Nội dung phần kết phim còn mang tinh thần tuyên truyền khá lệch tông, không phù hợp với tư tưởng chung của toàn tác phẩm.
Phần dựng phim và hòa âm của Dunkirk cũng có vấn đề. Bộ phim lạm dụng cách cắt cảnh chuyển cảnh nhanh giữa các sự kiện, bối cảnh khác biệt, khiến cảm xúc người xem kém liền mạch, thường xuyên bị bẻ gãy giữa chừng.
Giữa một mùa hè ngập tràn những tác phẩm bom tấn cháy nổ, Dunkirk bỗng trở thành “món ăn lạ” ngoài rạp chiếu, không chỉ với khán giả đại chúng mà còn cả với người hâm mộ Christopher Nolan. Đạo diễn tài năng người Anh đã đem đến một bộ phim không dễ xem, nhưng chắc chắn khiến nhiều người hài lòng về mặt chất lượng.
Dunkirk đang được trình chiếu tại các rạp trên toàn quốc.
