Phan Quang Minh (16 tuổi, học sinh lớp 11 Trường THPT Lý Chính Thắng) đang bị Công an huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh, tạm giữ hình sự để làm rõ hành vi giết người.
Theo công an, Minh và N.T.T. (17 tuổi, học sinh lớp 12 Trường THPT Lý Chính Thắng) có mâu thuẫn từ trước. Trưa 11/10, Minh bị nhóm của T. chặn đánh hội đồng. Bị T. dùng tay đấm, Minh mở cặp lấy dao đâm vào lưng khiến đối thủ tử vong. Tại cơ quan điều tra, nam sinh khai dùng dao đâm nạn nhân để chống đỡ việc bị đánh hội đồng.
Trường hợp này, nam sinh này sẽ bị xử lý như thế nào?
 |
| Nạn nhân được đưa tới bệnh viện nhưng không qua khỏi vì vết thương nặng. Ảnh: H.S. |
Luật sư Hoàng Trọng Giáp (Giám đốc Công ty Luật Hoàng Sa) đánh giá hành vi dùng dao đâm vào lưng nạn nhân gây thủng phổi, dẫn tới hậu quả chết người là hành vi nguy hiểm. Việc cơ quan chức năng tạm giữ Minh để xác minh, làm rõ hành vi giết người là có cơ sở.
Tuy nhiên, ông Giáp cho rằng cơ quan chức năng cũng cần làm rõ nhận thức, động cơ và mục đích thực hiện hành vi của thanh niên này. Theo thông tin hiện có, Minh thực hiện hành vi sau khi bị nhóm của T. đánh hội đồng. Do đó, cần làm rõ thanh niên này có thuộc trường hợp "vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng" hoặc "trạng thái tinh thần bị kích động mạnh" hay không.
Trích dẫn Điều 22 Bộ luật Hình sự 2015, luật sư Giáp cho biết phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích đó. Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.
Trong khi đó, vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại. Người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định.
Như vậy, cần xác định nhóm thanh niên kia tấn công ra sao, và Minh rút dao chống trả như thế nào. Đồng thời, Minh thực hiện hành vi chống trả với ý chí chủ quan là gì, có nhằm mục đích tước đoạt mạng sống của T. hay không.
Nếu xác định thanh niên này chỉ rút dao chống trả để tự vệ, song việc tự vệ vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng, hậu quả chết người là do lỗi vô ý gây ra, nam thanh niên có thể được xem xét tội Giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng theo Điều 126 Bộ luật Hình sự 2015. Khung hình phạt tối đa là 2 năm tù.
Trường hợp xác định Minh thực hiện hành vi với lỗi cố ý, muốn tước đoạt mạng sống của T. hoặc không có chủ đích nhưng thực hiện hành vi nguy hiểm, ý thức được sự nguy hiểm nhưng vẫn để mặc hậu quả xảy ra, đây là hành vi có dấu hiệu của tội Giết người theo Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015.
 |
| Khu vực xảy ra sự việc. Ảnh: BVPL. |
Luật sư Đặng Văn Cường (Trưởng Văn phòng luật sư Chính pháp) nhìn nhận ngoài trường hợp "vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng", cần xác định Minh có thể thuộc trường hợp phạm tội trong trạng thái "tinh thần bị kích động mạnh" hay không. Việc xác định tình trạng tinh thần "bị kích động mạnh" sẽ căn cứ quy định tại Nghị quyết số 04/HĐTP/NQ ngày 29/11/1986 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao.
Để xác định tình huống thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội có được xác định là trạng thái tinh thần bị "kích động mạnh" hay không thì cần xem xét các yếu tố sau:
Thứ nhất, phải có hành vi trái pháp luật của người bị hại;
Thứ hai, hành vi trái pháp luật của người bị hại phải là hành vi đối với người phạm tội, đối với người thân thích hoặc hoặc đối với người khác có quan hệ thân thiết với người phạm tội;
Thứ ba, hành vi trái pháp luật của người bị hại phải là nguyên nhân làm cho người phạm tội bị kích động mạnh về tinh thần;
Thứ tư, trạng thái tinh thần của người phạm tội phải ở trạng thái bị kích động. Trong tình huống đó thì một người bình thường sẽ bị kích động mạnh về tinh thần dẫn đến thực hiện hành vi thiếu kiểm soát.
Từ căn cứ này, ông Cường cho rằng cần làm rõ cách thức, tính chất, mức độ hành vi của nhóm thanh niên đã tấn công Minh có phải nguyên nhân khiến nam sinh này rơi vào trạng thái tinh thần bị kích động mạnh, dẫn tới phản ứng mang tính tức thời là rút dao đánh trả hay không. Nếu Minh được xác định ở trạng thái tinh thần bị kích động mạnh, nam sinh có thể được xem xét tội Giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh theo Điều 125 Bộ luật Hình sự 2015 với mức án tối đa là 3 năm tù.
Trường hợp Minh không bị kích động hoặc bị kích động tinh thần nhưng chưa tới mức "kích động mạnh" và cũng không thuộc trường hợp phòng vệ chính đáng, tội Giết người với khung hình phạt 7-15 năm tù có thể được xem xét áp dụng.
