Tiến sĩ, bác sĩ Ngô Anh Vinh - Phó trưởng khoa Sức khỏe Vị thành niên, Bệnh viện Nhi Trung ương - chia sẻ thời gian gần đây, đơn vị này liên tục tiếp nhận bệnh nhân có hành vi tự sát.
Gần nhất, bé gái 13 tuổi được đưa vào viện sau khi uống thuốc sâu tự sát. Lý do là trong thời gian học online ở nhà, cha mẹ bé muốn con mở cửa phòng để tiện quan sát. Muốn có không gian riêng, nhiều lúc, bé không thực hiện. Người mẹ cho rằng con có hành vi chống đối nên đã đánh bé. Bà cũng khuyến khích chị gái đánh em. Từ đó, bé có suy nghĩ tiêu cực, quyết định mua thuốc trừ sâu về uống.
“Rất may bệnh nhi được đưa đến viện sớm và xử trí kịp thời. Trong quá trình điều trị ở khoa, chúng tôi chủ yếu đánh giá tâm lý và hướng dẫn gia đình cách cư xử khi trẻ về nhà. Vì sự việc này sẽ gây sang chấn tâm lý rất lâu dài. Nếu chúng ta không ngăn chặn bạo lực gia đình, có thể trẻ lại tự sát và hậu quả đau lòng hơn”, bác sĩ Vinh cho hay.
 |
| Tiến sĩ, bác sĩ Ngô Anh Vinh, Phó trưởng khoa Sức khỏe Vị thành niên, Bệnh viện Nhi Trung ương. Ảnh: MH. |
Vấn đề đáng báo động
Tiến sĩ Vinh cho hay trên thế giới, tự tử là nguyên nhân gây tử vong cao thứ 2 đối với lứa tuổi 15-29, sau tai nạn giao thông. Theo Tổ chức Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF), trung bình mỗi ngày, khoảng 3.000 trẻ vị thành niên chết do nguyên nhân này. Hiện nay, tình trạng tự tử ở tuổi vị thành niên ngày càng gia tăng. Song người lớn chưa biết cách nhận diện, hỗ trợ và can thiệp.
Khoa Sức khỏe vị thành niên đã tiếp nhận nhiều trường hợp trẻ tự sát. Dù cứu được tính mạng các bé, bác sĩ Vinh vẫn lo ngại tình trạng trẻ tiếp tục hành vi này khi không được gia đình phát hiện kịp thời.
Ở Việt Nam, một trong những nguyên nhân gây trầm cảm ở trẻ vị thành niên là áp lực học tập, thi cử. Điều đó luôn khiến trẻ cảm thấy căng thẳng và mệt mỏi. Ngoài ra, một số trẻ dễ rơi vào tình trạng “sốc tâm lý” và nghĩ đến chuyện tiêu cực, thậm chí kết thúc cuộc đời sau những thất bại trong học tập, thi cử.
Tại Việt Nam, số liệu từng cho thấy 26,3% trẻ vị thành niên bị trầm cảm; 6,3% trẻ có suy nghĩ về cái chết; 4,6% trẻ lập kế hoạch tự tử và 5,8% trẻ cố gắng tự tử.
Ngoài ra, mâu thuẫn trong cuộc sống cũng là nguyên nhân khiến trẻ vị thành niên tự tử. Những mối quan hệ bất hòa, mâu thuẫn gia đình, bạn bè, xã hội nhưng không được chia sẻ có thể khiến trẻ bế tắc trong cách giải quyết. Trẻ dễ có những suy nghĩ tiêu cực, mất kiểm soát dẫn đến hành vi tự sát và xem việc tự sát là một cách giải thoát.
Theo bác sĩ Vinh, trẻ vị thành niên tự sát chủ yếu do bạo lực gia đình và học đường. Do vậy, cha mẹ cần theo dõi sát, thường xuyên các hành vi, cảm xúc của trẻ để phát hiện những dấu hiệu bất thường. Những dấu hiệu bao gồm:
- Lời nói: Trẻ thường xuyên đề cập đến cái chết, cảm giác tội lỗi hoặc chán chường tất cả mọi thứ.
- Tâm trạng: Buồn bã hoặc ủ rũ kéo dài, tính cách thất thường, dễ kích động và nổi giận bất ngờ.
- Các thông tin trên mạng xã hội: Trẻ thường gửi tin nhắn cho bạn thân, đăng bài trên mạng có nội dung rất tuyệt vọng.
- Thay đổi hành vi: Nếu thấy một trẻ bất ngờ lập kế hoạch, nghiên cứu về cái chết hoặc nói những điều giả định họ không tồn tại, cần đặc biệt lưu ý. Đặc biệt, nếu trẻ chuẩn bị các phương tiện như dao sắc nhọn, dây, thuốc hướng thần…, cần ngăn chặn ngay.
 |
| Bác sĩ Vinh tư vấn tâm lý cho bệnh nhân đến khám. Ảnh: MH. |
Ngăn trẻ vị thành niên tự sát
Ở tuổi vị thành niên (10-19 tuổi), các bé chuyển tiếp từ trẻ em sang người lớn trong khi hình thành ý thức không đầy đủ, nhận thức chưa hoàn thiện. Do đó, trẻ sẽ có hành vi bồng bột. Gia đình và nhà trường là môi trường đặc biệt quan trọng trong vấn đề giám sát trẻ. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa gia đình và nhà trường sẽ giúp trẻ thoát khỏi suy nghĩ và hành động tiêu cực.
Bác sĩ Vinh khuyến cáo trong quá trình giám sát, đồng hành cùng trẻ, người lớn cần tuân thủ 5 nguyên tắc:
- Tôn trọng trẻ: Không áp đặt, kỳ vọng quá cao vào thành tích học tập của trẻ. Vì điều này sẽ gây áp lực cho trẻ. Người lớn cũng không nên so sánh trẻ với người khác.
- Lắng nghe trẻ: Cần tạo sự gần gũi, gắn bó giữa cha mẹ với con để trẻ có thể tâm sự, chia sẻ khi gặp khó khăn trong việc học hành cũng như mối quan hệ xã hội.
- Không phán xét trẻ: Mỗi trẻ vị thành niên có những cá tính, sở thích và thói quen riêng. Do đó, việc phán xét sẽ khiến trẻ dễ nổi loạn và chống đối.
- Dành nhiều thời gian cho trẻ: Cha mẹ cần phân bổ thời gian học tập và vui chơi giải trí cho con một cách hợp lý, đồng thời, khuyến khích trẻ tập luyện thể dục thể thao. Chúng ta có thể tổ chức các buổi du lịch dã ngoại hoặc cho trẻ tham gia hoạt động ngoài trời, đảm bảo đời sống tinh thần lành mạnh. Người lớn cũng cần dạy trẻ các kỹ năng sống để trẻ có khả năng đương đầu với những biến cố trong cuộc sống.
- Bảo mật thông tin cho trẻ: Các thông tin trẻ chia sẻ cần được bảo mật.
“Tự sát ở tuổi vị thành niên có thể phòng ngừa được nếu trẻ nhận được sự quan tâm và đồng hành của gia đình và nhà trường. Nếu lo lắng về con, cha mẹ nên tìm sự hỗ trợ và tư vấn của các bác sĩ, nhà tâm lý”, bác sĩ Vinh nhấn mạnh.
