Điều hiếm thấy ở chốn công sở Nhật Bản

Thế hệ người lao động trẻ Nhật Bản đang dần thay đổi văn hóa làm việc truyền thống ở xứ Phù Tang - vốn coi trọng sự tận tụy và cống hiến hết mình của nhân sự.

Khoảng 45% người lao động trẻ ở Nhật Bản hiện chọn cách “quiet quitting” (nghỉ việc trong thầm lặng) - chỉ làm đúng phần việc được giao, không làm thêm giờ, không nhận nhiệm vụ ngoài hợp đồng.

Xu hướng này lan rộng khiến nhiều doanh nghiệp Nhật phải nhìn lại văn hóa làm việc lâu đời, nơi sự tận tụy từng được coi là thước đo giá trị con người, theo DW.

Văn hóa làm việc Nhật đổi thay

Thuật ngữ "quiet quitting" xuất phát từ Mỹ năm 2022, để chỉ những người không gắn bó và chỉ làm những công việc tối thiểu. Tuy nhiên, khi lan sang Nhật Bản, “nghỉ việc thầm lặng” mang ý nghĩa đặc biệt hơn, khiến nhiều người lao động truyền thống phải ngỡ ngàng.

Theo khảo sát của Mynavi Career Research Lab, một công ty nghiên cứu việc làm có trụ sở tại Chiyoda-ku (Tokyo, Nhật Bản), với hơn 3.000 người lao động trong độ tuổi 20–59, khoảng 45% thừa nhận chỉ làm đúng phần việc tối thiểu. Đáng chú ý, nhóm nhân viên trong độ tuổi 20 chiếm tỷ lệ cao nhất trong xu hướng này.

Có nhiều lý do khiến người trẻ không còn hết lòng cống hiến cho công ty. Chẳng hạn, Issei (26 tuổi) muốn có thêm thời gian làm những việc yêu thích. Anh không ghét công việc hiện tại và hiểu rằng mình cần đi làm để trang trải chi phí sinh hoạt.

Tuy nhiên, anh vẫn muốn dành thời gian gặp gỡ bạn bè, đi du lịch hoặc nghe nhạc sống hơn là gắn bó với công việc. Issei không hiểu được lối suy nghĩ của thế hệ trước, như ông và cha mẹ anh, rằng không có lựa chọn nào khác ngoài chăm chỉ ‘cày cuốc’ để kiếm thật nhiều tiền.

“Tôi nghĩ cân bằng giữa công việc và cuộc sống cá nhân quan trọng hơn. Hầu hết bạn bè tôi cũng nghĩ vậy”, anh nói.

Sự tận tụy, trung thành được coi là thước đo giá trị nhân sự tại nhiều doanh nghiệp ở "đất nước mặt trời mọc". Ảnh minh họa: Bloomberg.

Trong nhiều thập kỷ, người lao động Nhật Bản được kỳ vọng làm cật lực để chứng minh bản thân. Làm thêm giờ không lương, tham gia các buổi nhậu công sở, hy sinh thời gian cá nhân từng được coi là chuyện “bình thường”.

Tuy nhiên, Gen Z ngày nay đặt ra câu hỏi: Hy sinh như vậy có thực sự mang lại kết quả?

Izumi Tsuji, giáo sư xã hội học văn hóa tại Đại học Chuo (Tokyo, Nhật Bản), nhận định trải nghiệm thực tế với người trẻ khiến ông nhận ra thái độ làm việc giữa thế hệ trẻ và những người ở độ tuổi 50 đã thay đổi rõ rệt.

Theo ông, trước đây người lao động trung thành tuyệt đối với công ty, làm thêm giờ không công, ít nghĩ đến chuyện nhảy việc, đổi lại họ và gia đình được đảm bảo chu cấp đến khi nghỉ hưu. Ngày nay, người trẻ ưu tiên sở thích cá nhân, tìm kiếm sự tự do và cân bằng giữa công việc và cuộc sống.

Xu hướng tất yếu

Theo The Straits Times, sự bùng nổ của làn sóng nghỉ việc tại xứ sở hoa anh đào diễn ra mạnh mẽ hơn sau đại dịch Covid-19. Trong giai đoạn làm việc từ xa, nhiều người trẻ nhận ra họ vẫn có thể hoàn thành nhiệm vụ mà không cần cống hiến hết mình hay làm thêm giờ.

Bên cạnh đó, sự phát triển của nền kinh tế số, các công việc tự do (freelance), hay cơ hội làm việc quốc tế giúp giới trẻ có thêm lựa chọn, không còn lệ thuộc hoàn toàn vào các tập đoàn truyền thống. Việc chỉ làm đúng trách nhiệm công việc không đơn giản là biểu hiện của sự thờ ơ, mà là cách bảo vệ bản thân, đặt giới hạn rõ ràng giữa công việc và cuộc sống cá nhân.

Xu hướng này không chỉ là lựa chọn cá nhân, mà còn tạo ra bài toán nan giải cho các công ty. Dân số già hóa nhanh chóng, tỷ lệ sinh thấp, nguồn nhân lực trẻ vốn đã ít nay lại càng khó giữ chân.

Một số công ty Nhật Bản dần thay đổi để thích ứng với xu hướng làm việc mới, giữ chân nhân sự trẻ. Ảnh minh họa: Kyodo.

Một số doanh nghiệp đi đầu trong cải tổ đã bắt đầu rút ngắn giờ làm, cho phép làm việc từ xa, tăng thời gian nghỉ phép hoặc tổ chức các chương trình đào tạo kỹ năng mềm để thu hút người trẻ.

Điển hình, không ít công ty thành công nhờ áp dụng mô hình hybrid (kết hợp tại nhà và tại văn phòng), đồng thời xây dựng lộ trình phát triển rõ ràng cho nhân viên trẻ, giúp giảm đáng kể tỷ lệ nghỉ việc, theo Time.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, thay đổi không hề dễ dàng. Nhiều lãnh đạo cấp cao vẫn giữ tư duy cũ, xem việc làm thêm giờ là bằng chứng của sự tận tụy. Văn hóa tập thể ăn sâu từ lâu cũng khiến những ai lựa chọn làm tối thiểu dễ bị nhìn nhận tiêu cực, thậm chí bị chỉ trích là thiếu trách nhiệm.

Nhật Bản từng nổi tiếng với cụm từ “karoshi” - chết vì làm việc quá sức. Năm 1998, Nhật có hơn 32.000 ca tự tử, nhiều trong số đó liên quan áp lực công việc và giờ làm quá dài. Con số vẫn ở mức cao trên 30.000 trong năm tiếp theo, nhưng đã giảm dần kể từ đó. Năm 2024, có khoảng 20.320 người kết thúc cuộc đời, mức thấp thứ hai kể từ năm 1978.

Giờ đây, thế hệ trẻ gửi đi một thông điệp rõ ràng: họ không chấp nhận bước vào vết xe đổ của cha mẹ. Quiet quitting không phải là một xu hướng nhất thời, mà là phản ánh của một thế hệ đã chán ngán hy sinh bản thân vô điều kiện cho công việc.

Nếu doanh nghiệp không thay đổi kịp thời, cuộc khủng hoảng nhân sự có thể trở nên trầm trọng hơn trong thập kỷ tới, khi xứ sở hoa anh đào tiếp tục đối mặt với tình trạng già hóa dân số nhanh và thiếu hụt lao động trẻ.