PGS. TS. BS Trần Văn Ngọc, Chủ tịch Hội Hô hấp TP.HCM, có những chia sẻ về căn bệnh, đồng thời đưa ra khuyến cáo quan trọng khi điều trị bằng kháng sinh.
- Nhiễm khuẩn hô hấp cộng đồng là nhóm bệnh thường gặp ở nước ta, nhưng không phải ai cũng có hiểu biết cụ thể. Bác sĩ có thể chia sẻ thêm về vấn đề này?
- Nhiễm khuẩn hô hấp mắc phải cộng đồng (CA-RTIs) là bệnh lý phổ biến ở cả trẻ em lẫn người lớn. Số người này bao gồm những trường hợp mắc bệnh mới và tái phát bệnh trong vòng 90 ngày kể từ khi xuất viện cũng như được điều trị kháng sinh trước đó.
Những bệnh thường gặp trong nhóm có thể kể đến như nhiễm khuẩn hô hấp trên (viêm tai giữa, viêm mũi họng, viêm xoang) hay nhiễm trùng hô hấp dưới, đặc biệt viêm phổi - một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu hiện nay (40%/năm, nhất là ở bệnh nhân từ 65 tuổi trở lên hoặc mắc kèm bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hút thuốc lá, bệnh lý tim mạch…)
 |
| Dùng kháng sinh không đủ liều khiến vi khuẩn đề kháng kháng sinh. |
- Đâu là nguyên nhân gây bệnh chính? Vì sao nhóm bệnh này đang có xu hướng chuyển biến phức tạp?
- Căn nguyên chính từ các nhóm vi khuẩn như S. pneumoniae, H. influenzae, M. catarrhalis, liên cầu beta tan huyết nhóm A. Hiện nay, tình trạng ô nhiễm môi trường nặng nề, ô nhiễm khói thuốc lá cũng khiến các bệnh hô hấp tăng mạnh.
Riêng ở nước ta, nhóm bệnh nhiễm khuẩn hô hấp mắc phải ở cộng đồng diễn biến khá phức tạp, do ảnh hưởng từ vấn nạn lạm dụng kháng sinh diễn ra trong một thời gian dài. Nhóm bệnh này phải điều trị bằng kháng sinh, nhưng các nhóm liều thấp, thế hệ cũ hầu như không còn tác dụng trong điều trị bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp. Chẳng hạn, tỷ lệ kháng erythromycin thuộc nhóm macrolide dùng trong điều trị nhiễm khuẩn hô hấp tại Việt Nam đã là 80,7%.
- Bác sĩ có thể nói rõ hơn về tình trạng đề kháng kháng sinh (ĐKKS) gây khó khăn trong điều trị các bệnh này như thế nào?
- Các báo cáo cho thấy, 75% kháng sinh kê đơn được dành để điều trị nhiễm khuẩn hô hấp. Tuy nhiên, các bệnh này đang vấp phải hiện tượng lờn thuốc trong cộng đồng.
Nguyên nhân dễ thấy nhất là nhiều người quen với việc cứ ho hoặc sốt một chút là tự ra nhà thuốc để mua, nên kháng sinh được bán tràn lan, ngay cả loại mạnh, thế hệ mới. Chưa kể nhiều bệnh nhân không thấy bác sĩ cho kháng sinh sẽ tự ý mua thêm cho nhanh khỏi bệnh, nhưng đây không phải “linh đơn diệu dược”.
Ngoài ra, rất nhiều bệnh nhân sử dụng kháng sinh không theo đúng chỉ định của bác sĩ. Khi thấy bệnh tình vừa thuyên giảm, họ lại tự ý ngưng thuốc khiến vi khuẩn không được diệt trừ hoàn toàn, tạo điều kiện cho vi khuẩn tự thay đổi để thích nghi, kháng lại thuốc và tiếp tục lan truyền trong cộng đồng. Lúc này, bác sĩ phải dùng kháng sinh mới hơn, hoặc dùng loại cũ với liều cao, gây nguy hiểm cho cơ thể.
Tình trạng đề kháng kháng sinh khiến bệnh kéo dài, ngay cả trường hợp thường gặp như viêm họng. Chi phí đặc biệt tăng cao với những bệnh nhân phải nằm viện điều trị do nhiễm vi khuẩn đa kháng thuốc, chỉ còn nhạy với vài loại kháng sinh mới nhất, thậm chí đã kháng với tất cả kháng sinh hiện có.
- Với tình trạng đề kháng kháng sinh như hiện nay, bệnh nhân phải lưu ý những gì trong quá trình điều trị?
- Hiện nay ĐKKS đã trở thành mối nguy đáng lo ngại trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Trên thế giới đã xuất hiện các vi khuẩn kháng với hầu hết kháng sinh - vi khuẩn siêu kháng thuốc. Trong khi đó, tốc độ nghiên cứu và bào chế thuốc kháng sinh thế hệ mới không kịp so với mức độ gia tăng của các vi khuẩn kháng thuốc.
Do đó, bệnh nhân đặc biệt lưu ý không tự ý điều trị bệnh bằng kháng sinh. Cần hiểu rằng kháng sinh không phải cần thiết mọi lúc, nhất là khi chưa biết rõ mắc bệnh gì. Người bệnh cần đi khám tại các cơ sở khám bệnh chuyên khoa để phát hiện đúng tác nhân gây bệnh, trước khi được kê đơn kháng sinh.
Người bệnh cũng cần biết khi quyết định kê toa, bác sĩ phải vận dụng hết kiến thức, kinh nghiệm thu thập qua nhiều năm. Vì vậy, nếu chưa hiểu rõ, bạn nên hỏi lại và không tự ý ngưng thuốc, đổi thuốc hay tăng, giảm liều lượng khiến bệnh diễn biến phức tạp.
