|
|
Hiện nay tầm soát ung thư được người dân quan tâm rất nhiều. Ảnh: Pexels. |
Một bệnh nhân nam lớn tuổi, gia đình có điều kiện kinh tế nên tháng nào ông cũng đến bệnh viện để khám sức khỏe tổng quát và tầm soát ung thư. Nhưng đến khi phát hiện ung thư gan thì bệnh đã ở giai đoạn cuối, việc điều trị trở nên khó khăn, phức tạp và tiên lượng xấu.
Câu chuyện buồn trên được bác sĩ Nguyễn Triệu Vũ, Trưởng khoa Ung bướu, Bệnh viện TP Thủ Đức (TP.HCM), chia sẻ. Trong quá trình thăm khám cho hàng nghìn bệnh nhân mỗi tháng, ông gặp nhiều trường hợp là nạn nhân của ma trận tầm soát ung thư.
'Ma trận' tầm soát ung thư
Cô gái mới ngoài 30 tuổi đến một bệnh viện lớn tầm soát ung thư vú và được cho chụp X-quang tuyến vú (nhũ ảnh). Trên phim có một nốt mờ nhỏ khiến người phụ nữ rất hoảng sợ vì nghĩ mình bị ung thư vú.
Khi thăm khám lại tại Bệnh viện TP Thủ Đức, dù đã nhiều lần được khẳng định không mắc bệnh, cô vẫn chưa tin. Bác sĩ Vũ phải trấn an rất nhiều và hẹn tái khám sau 6 tháng mới giúp bệnh nhân bình tĩnh và chấp nhận kết quả này.
Theo bác sĩ Vũ, đây có thể coi là sự cố do bác sĩ gây ra vì nhũ ảnh không nên chỉ định cho phụ nữ dưới 40 tuổi. Nguyên nhân là mô vú người trẻ rất dày khiến nhũ ảnh thiếu chính xác. Đồng thời, chụp X-quang tuyến vú trên người trẻ sẽ khiến mô vú hấp thụ tia X và tự nó là yếu tố nguy cơ gây ung thư vú.
Không khó để nhận thấy trên thị trường sức khỏe đang hỗn loạn bởi hàng chục, hàng trăm gói tầm soát ung thư được quảng cáo khắp nơi, bởi cả các phòng khám đa khoa, chuyên khoa, bệnh viện lớn nhỏ.
"Tuy nhiên, rất nhiều các gói khám này đều mang tính kinh doanh là chính, thiếu khoa học và không giúp ích cho người được tầm soát, dẫn đến nhiều trường hợp đáng tiếc xảy ra", bác sĩ Vũ nhận định.
Kết quả gây hoang mang
Bác sĩ Vũ phân tích việc xét nghiệm tràn lan các chất chỉ điểm khối u trong máu như CEA, CA 125 hoặc CA 153… đều không có cơ sở khoa học, do các chất này có thể tăng trong nhiều bệnh lý khác nhau, lành tính cũng như ác tính.
Trong khi đó, nhiều người thật sự có khối ung thư nhưng xét nghiệm vẫn cho ra kết quả bình thường.
 |
| Bệnh viện TP Thủ Đức (TP.HCM) khám và sàng lọc ung thư cho người dân trong một chương trình cộng đồng. Ảnh: BVCC. |
Kết quả xét nghiệm có thể gây hoang mang hoặc yên tâm giả tạo cho người được xét nghiệm. Ngoài ra, việc lạm dụng các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như chụp cắt lớp toàn thân nhằm tầm soát ung thư cũng không mang lại hiệu quả tốt và chưa được tổ chức nào khuyên dùng.
Mặt khác, mỗi cơ sở y tế lại có các gói khám từ tổng quát tới chuyên sâu, với nhiều mức giá từ vài trăm nghìn tới hàng chục triệu đồng, kèm thông điệp giá càng cao thì tầm soát càng hiệu quả.
"Điều này không đúng. Muốn hiệu quả thì phải tầm soát đúng", vị trưởng khoa khẳng định.
Ví dụ, ung thư tiền liệt tuyến là loại ung thư hàng đầu tại Mỹ và châu Âu nhưng ít gặp ở Việt Nam. Do đó, áp dụng nguyên chương trình tầm soát từ nước ngoài vào Việt Nam có thể không mang lại hiệu quả.
Thêm việc tầm soát sai hướng, điển hình là siêu âm bướu cổ (tuyến giáp) nhằm tầm soát ung thư tuyến giáp. Rất nhiều bệnh nhân đã bị chẩn đoán và điều trị không cần thiết, điều này gây tốn kém và biến chứng đáng tiếc cho bệnh nhân mà không mang đến lợi ích nào khác.
Hiện nay, không có bất kỳ một cơ quan, hiệp hội y khoa nào khuyên nên tầm soát ung thư giáp bằng siêu âm.
Theo bác sĩ Vũ, những loại ung thư có thể tầm soát hiện nay là ung thư cổ tử cung, ung thư vú, ung thư ruột già, phổi… Mặc dù vậy, để tiến hành tầm soát ung thư trên diện rộng thì phải tùy vào đặc điểm bệnh tật và phương tiện, cơ sở hạ tầng của mỗi nước.
Điều này phải nhờ đến Bộ Y tế hoặc các tổ chức lớn có kế hoạch trang bị đồng bộ, theo dõi, đánh giá sau tầm soát.
“Với phụ nữ Việt Nam, phết tế bào cổ tử cung nhằm tầm soát ung thư cổ tử cung vẫn là phương pháp dễ thực hiện và hiệu quả nhất”, ông nói.
Hoặc muốn tầm soát ung thư vú đúng chuẩn thì phải có siêu âm vú và máy X-quang tuyến vú. Đặc biệt là không thể thiếu đội ngũ kỹ thuật viên, bác sĩ chuyên khoa hình ảnh, bác sĩ chuyên khoa ung bướu, giải phẫu bệnh để nếu phát hiện bất thường khi tầm soát sẽ tiếp tục xử trí và theo dõi cho bệnh nhân.
Khi phát hiện bất thường, người dân phải được tư vấn, điều trị, theo dõi ở các bước tiếp theo. Ví dụ, nếu phết tế bào cổ tử cung có nghi ngờ ác tính, nhân viên y tế sẽ hướng dẫn người bệnh thăm khám, điều trị, theo dõi mà không làm họ hoảng sợ.
Hiện nay, người dân rất dễ đi tầm soát ung thư tại bất cứ bệnh viện hoặc phòng khám, cộng với sự cạnh tranh thì các cơ sở y tế cố gắng làm càng nhiều và càng nhanh các xét nghiệm.
Trước thực trạng này, bác sĩ Vũ khuyến cáo người dân không nên quá lạm dụng và quá tin tưởng vào các xét nghiệm vì “không có một xét nghiệm nào giúp phát hiện chính xác tuyệt đối ung thư”.
Thay vào đó, bác sĩ khuyên mọi người duy trì lối sống khỏe mạnh. Tiêm vaccine ngừa viêm gan siêu vi B và virus gây u nhú (HPV) là cách tốt giúp giảm nguy cơ ung thư gan và ung thư cổ tử cung.
Đồng thời chú ý đến những thay đổi của cơ thể như khối u ở vú hoặc ra máu âm đạo bất thường, đi đại tiện ra máu… để đến bệnh viện khám sớm là cách tốt để bảo vệ cơ thể.
Muốn ăn uống lành mạnh nhưng hay stress công việc? Muốn tập thể dục đều đặn nhưng hay làm việc trễ? Mục Sức khỏe giới thiệu một số sách để đồng hành cùng bạn từ phòng gym đến đường chạy, từ văn phòng đến bếp ăn. Tuyển tập này sẽ cung cấp thêm nhiều lựa chọn, và bớt đi một số nỗi lo trên hành trình cân bằng cuộc sống hiện đại.
