Hàng loạt bệnh do hút thuốc lá điện tử

90% trường hợp được chẩn đoán ung thư phổi hàng năm trên thế giới là người hút thuốc lá. Ảnh: Shutterstock.

Thông tin này được PGS.TS. Vũ Văn Giáp, Phó giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai, Hà Nội, chia sẻ tại “Hội thảo hưởng ứng ngày Thế giới không thuốc lá năm 2023”, ngày 25/5.

Thuốc lá nguy hiểm chết người dưới mọi hình thức và vỏ bọc

PGS.TS. Vũ Văn Giáp cho biết qua thực tế lâm sàng tại bệnh viện đã chứng kiến rất nhiều ca bệnh nặng, nguy kịch do tác hại của khói thuốc. Một bệnh nhân bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) phải đặt nội khí quản, thở máy tốn rất nhiều tiền. Sau thời gian nằm viện, bệnh nhân lại tiếp tục hút thuốc lá và bị đợt cấp phải nhập viện điều trị.

Bên cạnh đó, nhiều bệnh nhân khác bị ung thư phổi, đột quỵ não, nhồi máu cơ tim cũng do tác hại của khói thuốc, tổn thương phổi cấp chỉ sau vài hơi thuốc, có trường hợp hút xong liệt tứ chi và sống cuộc đời phụ thuộc hoàn toàn vào máy thở.

Tại hội thảo, PGS.TS Phan Thu Phương, Giám đốc Trung tâm Hô hấp, cảnh báo thuốc lá nguy hiểm chết người dưới mọi hình thức và vỏ bọc.

90% trường hợp được chẩn đoán ung thư phổi hàng năm trên thế giới là người hút thuốc lá. 75% các ca bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính có nguyên nhân từ khói thuốc. Người hút thuốc lá có tỷ lệ ung thư miệng cao gấp 27 lần và ung thư thanh quản cao gấp 12 lần người không hút thuốc...

PGS Phương cũng chỉ rõ COPD là bệnh lý tiến triển chậm với các triệu chứng mệt mỏi, khó thở, ho mạn tính ở người hút thuốc, khạc đờm, khò khè. Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân không đến thăm khám vì những triệu chứng hô hấp này.

Theo Bộ Y tế, hiện nay Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá không quy định về các sản phẩm thuốc lá điện tử (Electronic Nicotine Delivery Systems - ENDs) và thuốc lá nung nóng (Heated Tobacco Product - HTPs), vì vậy chúng chưa được phép nhập khẩu, kinh doanh và lưu hành hợp pháp tại Việt Nam.

Thuốc lá điện tử là thiết bị sử dụng pin làm nóng dung dịch điện tử (eliquid) để tạo ra sol khí/khói cho người dùng hít vào, chứa chất tạo mùi, hòa tan trong Propylene Glycol hoặc Glycerin. Thành phần chính của dung dịch điện tử, bên cạnh nicotin còn có propylene glycol và các chất tạo hương vị.

Ít nhất 60 hợp chất hóa học đã được tìm thấy trong dung dịch thuốc lá điện tử (còn gọi là tinh dầu) và nhiều hợp chất khác có trong sol khí/khói tạo ra từ thuốc lá điện tử.

Ít nhất 60 hợp chất hóa học đã được tìm thấy trong dung dịch thuốc lá điện tử. Ảnh: Shutter.

"Nicotine là một chất gây nghiện cao, gây tăng nhịp tim, co thắt mạch máu ở tim, tăng mạch và huyết áp. Nicotin còn ảnh hưởng sự phát triển và di căn của khối u và có khả năng thúc đẩy, hình thành các khối u", Bộ Y tế nhấn mạnh.

Thành phần của dung dịch thuốc lá điện tử còn có glycerin, propylene glycol. Propylene glycol có thể tạo thành propylene oxide, một chất gây ung thư khi được đun nóng và hóa hơi. Glycerin khi được đun nóng và hóa hơi tạo thành acrolein, gây kích ứng đường hô hấp trên.

Bên cạnh đó, các chất độc hại khác được tìm thấy trong sol khí của thuốc lá điện tử như Ethylene Glycol, Diethylene Glycol, aldehydes, hydrocacbon thơm đa vòng (PAHs), hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs) như toluene, nitrosamine...

Một số kim loại như chì, bạc, crom, nikel, formaldehyde có hàm lượng tương đương hoặc cao hơn so với thuốc lá thông thường. Để tạo mùi vị hấp dẫn, thu hút người sử dụng, đặc biệt là giới trẻ, các nhà sản xuất còn sử dụng rất nhiều loại hương liệu có mùi vị như bạc hà, táo, cam, chanh... trong thuốc lá điện tử.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, hiện có khoảng 20.000 loại hương liệu, trong đó nhiều loại chưa được đánh giá toàn diện về mức độ gây hại với sức khỏe. Những hương vị này có thể che giấu độ gắt của nicotin làm cho sản phẩm dễ chịu hơn, dễ hít vào hơn. Một số hương liệu được sử dụng trong ENDS đã được chứng minh là làm tăng độc tính của sản phẩm.

Tại Mỹ, ít nhất 2.807 trường hợp nhập viện và 68 trường hợp tử vong đã được xác nhận do EVALI cho đến tháng 2/2020.

Hút thuốc lá là bệnh lý chứ không chỉ là thói quen

TS. BS Phạm Thị Lệ Quyên, Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai, khẳng định hút thuốc lá là bệnh lý chứ không phải chỉ là thói quen. Hút thuốc lá rất dễ nghiện, nhanh nghiện và khi đã nghiện rất khó cai.

Các sản phẩm thuốc lá mới có nguy cơ cao tiềm ẩn và phát sinh tệ nạn xã hội, nhất là sử dụng ma túy, chất gây nghiện. Đồng thời, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, ảnh hưởng sức khỏe, an ninh trật tự xã hội. Thuốc lá điện tử sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất nên có thể bị lợi dụng để sử dụng ma túy thông qua việc phối trộn.

Các sản phẩm thuốc lá mới có nguy cơ cao tiềm ẩn và phát sinh tệ nạn xã hội, nhất là sử dụng ma túy, chất gây nghiện. Ảnh: Watsonvape.

Người sử dụng có thể tự ý tăng tỷ lệ nicotine quá mức hoặc thêm ma túy và các chất gây nghiện khác vào để sử dụng mà khó bị phát hiện. Một số khảo sát trong cộng đồng sử dụng thuốc lá điện tử cho thấy rõ ràng về mối liên quan giữa sử dụng thuốc lá điện tử với tệ nạn xã hội khác như ma túy, hút shisha và các chất gây nghiện khác.

Pha trộn ma túy vào dung dịch điện tử đã được ghi nhận ở Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai và Trung tâm giám định ma túy Viện Khoa học hình sự - Bộ Công an. Những hệ lụy này ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, môi trường, lối sống, hành vi của giới trẻ.

Tại Việt Nam, thời gian gần đây, số trường hợp ngộ độc do sử dụng thuốc lá điện tử đã được ghi nhận ở nhiều tỉnh, thành phố. Đáng chú ý, hầu hết trường hợp xảy ra ở lứa tuổi học sinh, trong đó có cả nữ giới.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, không có sản phẩm thuốc lá nào là an toàn cho sức khỏe. Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có chứa nicotine, vẫn là sản phẩm gây nghiện.

Theo bảng phân loại bệnh tật quốc tế, lệ thuộc nicotine được phân loại mã bệnh 6C4A.2. Đây là một bệnh thuộc loại rối loạn do sử dụng chất kích thích hoặc các hành vi gây nghiện.

Trong báo cáo tại Hội nghị các bên tham gia Công ước khung lần thứ 6 và 7(COP7), nêu rõ: “Tất cả sản phẩm thuốc lá đều gây hại đối với sức khỏe. Việc tuyên truyền thuốc lá nung nóng ít hóa chất độc hại hơn so với thuốc lá truyền thống sẽ gây hiểu nhầm cho người sử dụng về tác hại của chúng".

WHO kêu gọi các quốc gia cần ngăn ngừa việc đưa ra kết luận thiếu căn cứ về tính an toàn của các sản phẩm này, đồng thời thực hiện đầy đủ biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả.