Three Amigos (Ba người bạn) là tựa đề bộ phim hài hước năm 1986 của đạo diễn John Landis, xoay quanh ba người bạn diễn viên bỗng trở thành những người hùng bất đắc dĩ của một làng quê Mexico nghèo khó trước sự đe dọa của nạn cướp bóc.
Không ăn khách và cũng không hẳn được giới phê bình đánh giá cao, nhưng Three Amigos vẫn có chỗ đứng riêng trong dòng phim hài Hollywood hồi thập niên 1980 nhờ sự hiện diện của ba nam diễn viên hài đang ở đỉnh cao sự nghiệp khi ấy là Steve Martin, Chevy Chase, và Martin Short.
Hơn 30 năm đã trôi qua, Martin, Chase, và Short đã không còn là cái tên quen thuộc đối với khán giả hiện đại. Nhưng cụm từ “Three Amigos” lại trở thành biệt danh của bộ ba đạo diễn người Mexico đang “làm mưa làm gió” tại Hollywood trong suốt một thập kỷ qua, bao gồm: Alfonso Cuarón, Alejandro González Iñárritu và Guillermo del Toro.
 |
| Ba nhà làm phim hàng đầu của điện ảnh Mexico. |
Cùng gây dựng danh tiếng trong giai đoạn cuối thập niên 1980 và đầu thập niên 1990 bằng những bộ phim Mexico đậm chất Mỹ Latin, Cuarón, Iñárritu, và del Toro bằng tài năng và sức sáng tạo không ngừng nghỉ đã chinh phục Hollywood và khán giả thế giới bằng nhiều bộ phim thành công vang dội cả về chất lượng nghệ thuật lẫn doanh thu thương mại.
Tại thời điểm mà người Mexico ở Mỹ, đặc biệt là người Mexico nhập cư trái phép đang bị một bộ phận dân chúng Mỹ và thậm chí là vị tổng thống mới chỉ trích kịch liệt vì cho rằng họ đã làm tổn hại xã hội và nền kinh tế Mỹ, thì sự thành công của “Ba người bạn” trở thành niềm động viên khích lệ cho người Mỹ gốc Mexico nói riêng, và người nhập cư nói chung.
Alejandro González Iñárritu - Kẻ “mát tay” với các diễn viên
Khởi đầu muộn hơn cả nhưng lại đạt nhiều thành công nhất trong “Ba người bạn” có lẽ là đạo diễn 54 tuổi Alejandro González Iñárritu. Bắt đầu sự nghiệp bằng nghề dẫn chương trình phát thanh từ 1984, Iñárritu phải lăn lộn nhiều năm trong nghề làm phim quảng cáo, phim ngắn, và phim truyền hình, trước khi bắt tay thực hiện phim điện ảnh dài đầu tay Amores perros (2000).
Kể về ba mảnh đời rất khác nhau nhưng đều chan chứa nỗi buồn và mất mát trong xã hội Mexico còn quá nhiều bất công và bạo lực, Amores perros lập tức chiếm cảm tình của khán giả vì sự pha trộn thành công giữa hình ảnh chân thực đến bạo liệt với tâm hồn lãng mạn, nhạy cảm của người dân quốc gia Bắc - Trung Mỹ.
Được trao giải thưởng cao quý Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc của Viện Hàn lâm Nghệ thuật Điện ảnh và Truyền hình Anh quốc (BAFTA) và nhận đề cử Oscar ở hạng mục tương tự, Alejandro González Iñárritu lập tức chuyển hướng sang Hollywood để thực hiện hai dự án tiếp theo, giúp hoàn thành “Bộ ba phim về cái chết”.
 |
| Alejandro González Iñárritu đến Hollywood và lập tức gây tiếng vang bằng hai dự án 21 Grams và Babel. |
Cùng nói về nhiều mảnh đời khác nhau được kết nối bởi trải nghiệm về sự chết chóc, 21 Grams (2003) và Babel (2006) tiếp nối phong cách vừa hiện thực gai góc, vừa nhấn mạnh vào giá trị tình người của Amores perros.
“Bộ ba phim về cái chết” cũng giúp Iñárritu chứng tỏ ông là vị đạo diễn hết sức mát tay trong việc lựa chọn diễn viên phù hợp, bởi cả ba dự án đều có lượng nhân vật lớn với tuyến truyện dàn trải.
Những quyết định của nhà làm phim khi mời các tên tuổi mới nổi có, gạo cội có vào vai các nhân vật không hề dễ đóng của ông đều tỏ ra hết sức chính xác.
Nếu như Amores perros giới thiệu gương mặt mới tài năng Gael García Bernal, thì 21 Grams đã giúp Naomi Watts thoát khỏi biệt danh “bình hoa di động”, và Babel thì giúp hai cái tên còn xa lạ khi ấy là Adriana Barraza và Rinko Kikuchi nhận đề cử Oscar cho Nữ diễn viên phụ.
Sau chuỗi thành công tại Hollywood, Alejandro González Iñárritu quay trở lại Mexico để thực hiện Biutiful - tác phẩm đầu tiên mà ông chỉ tập trung vào duy nhất một nhân vật là người đàn ông đang cận kề cái chết có tên Uxbal.
Tiếp tục là một thành công nữa về nghệ thuật, Biutiful không chỉ giúp Iñárritu có đề cử Oscar thứ hai ở hạng mục Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất, mà còn đem lại cho Javier Bardem vai diễn đáng nhớ bậc nhất sự nghiệp, dù tài tử người Tây Ban Nha trước đó mới nhận giải Oscar với No Country for Old Men (2007).
 |
| Iñárritu là nh à làm phim thứ ba trong lịch sử có hai năm liên tiếp giành giải Oscar hạng mục Đạo diễn xuất sắc. Ông giúp Leonardo DiCaprio sở hữu tượng vàng danh giá đầu tiên trong sự nghiệp với The Revenant (2015). |
Thế rồi, chỉ trong hai năm 2014 và 2015, Alejandro González Iñárritu cho ra đời liên tiếp hai tác phẩm mang đề tài vật lộn vì sinh tồn theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng của hai người đàn ông cô độc: Birdman và The Revenant.
Lịch sử điện ảnh rốt cuộc chứng kiến Iñárritu trở thành nhà làm phim thứ ba trong lịch sử hai năm liên tiếp thắng giải Oscar cho Đạo diễn xuất sắc, sau hai huyền thoại John Ford và Joseph L. Mankiewicz.
Chưa kể, tác phẩm lấy bối cảnh sân khấu kịch nói Birdman còn đem lại cho ông thêm hai giải quan trọng khác là Phim truyện và Kịch bản gốc xuất sắc. Còn The Revenant tuy không thành công bằng, nhưng vẫn giúp Leonardo DiCaprio có tượng vàng Oscar đầu tiên trong sự nghiệp.
Do đó, dù trong tương lai Iñárritu có lựa chọn đề tài nào hay theo đuổi phong cách gì, các diễn viên sẽ có cơ hội được cộng tác với một trong những nhà làm phim “mát tay” bậc nhất tại Hollywood.
Alfonso Cuarón - Bậc thầy về hình ảnh
Nhà quay phim được Alejandro González Iñárritu tin tưởng giao phụ trách phần hình ảnh của cả Birdman và The Revenant là Emmanuel “Chivo” Lubezki. Cũng nhờ hai tác phẩm và Gravity (2013), đây là tay máy đầu tiên trong lịch sử có ba năm liên tiếp thắng giải Quay phim xuất sắc tại Oscar.
Đạo diễn của Gravity chính là thành viên thứ hai trong “Ba người bạn”: đạo diễn 56 tuổi Alfonso Cuarón. Dù chỉ hơn Iñárritu hai tuổi và cũng xuất thân từ các tác phẩm truyền hình, Cuarón làm phim điện ảnh và thành danh sớm hơn người bạn của mình rất nhiều.
Ông có mặt trên phim trường điện ảnh từ 1991 ở Mexico với Sólo con tu pareja. Khả năng xử lý kịch bản tinh tế và sự sáng tạo về mặt hình ảnh, bối cảnh giúp Alfonso Cuarón mau chóng được các hãng phim Mỹ mời về, và ông có cơ hội làm đạo diễn cho hai dự án kinh phí cỡ trung bình là A Little Princess (1995) và Great Expectations (1998).
 |
| Alfonso Cuarón cần nhiều thời gian hơn để khẳng định tên tuổi tại Hollywood. Tuy không giành giải Oscar nào, nhưng Children of Men (2006) của ông là một trong những bộ phim tuyệt vời nhất của thế kỷ XXI trong con mắt của nhiều nhà phê bình. |
Nhưng thành công không đến tức thời với Cuarón tại Hollywood. Ông bèn quyết định quay trở về nguồn cội Mexico để đưa kịch bản do chính bản thân và người em trai Carlos Cuarón chấp bút là Y Tu Mamá También (2001) lên màn ảnh.
Nói về cuộc hành trình suốt dọc chiều dài đất nước Mexico của hai chàng trai mới lớn và một người phụ nữ dày dặn kinh nghiệm trường đời, Y Tu Mamá También là một trong những tác phẩm đáng nhớ nhất của điện ảnh thế giới vào đầu thế kỷ XXI, nhờ cách xây dựng nhân vật chân thành, cảm động, nhân văn, giữa bối cảnh một đất nước Mexico tuy không hoàn hảo nhưng ẩn chứa rất nhiều nét đẹp.
Tự tin với thành công ấy, Alfonso Cuarón nhận lời quay lại Hollywood để thực hiện bộ phim rất được khán giả mong đợi vào thời điểm đó là Harry Potter and the Prisoner of Azkaban (2004). Chuyển thể từ phần ba bộ tiểu thuyết ăn khách hàng đầu Harry Potter, Cuarón chịu sức ép không nhỏ từ người hâm mộ và từ thành công thương mại của hai tập trước.
Tuy Harry Potter and the Prisoner of Azkaban là thành công về mặt thương mại và nhận nhiều lời ca ngợi từ giới phê bình nhờ phần hình ảnh có phong cách rất riêng, nhưng Alfonso Cuarón lại không được cộng đồng hâm mộ trẻ tuổi của Harry Potter. Họ cho rằng ông đã tạo nên bầu không khí u ám quá khác biệt so với hai tập phim trước.
Chẳng nản chí vì những lời chỉ trích, Alfonso Cuarón nhanh chóng bắt tay vào dự án phức tạp nhất trong sự nghiệp khi đó: chuyển thể cuốn tiểu thuyết giả tưởng xuất sắc The Children of Men của nữ nhà văn P.D. James lên màn ảnh lớn.
Mô tả xã hội loài người đang cận kề bờ vực diệt vong vì không phụ nữ nào còn khả năng sinh đẻ, Children of Men ngay sau khi công chiếu hồi 2006 đã khiến người yêu điện ảnh phải ngỡ ngàng vì phần bối cảnh và quay phim xuất sắc, với những cú bấm máy liên tục không nghỉ dài tới vài phút.
 |
| Alfonso Cuarón ấp ủ Gravity (2013) trong 7 năm, và đã giành giải Đạo diễn xuất sắc của Oscar nhờ tác phẩm. |
Bộ đôi Cuarón - Lubezki từng thể nghiệm nhiều cú bấm máy dài trong các bộ phim trước, nhưng phải chờ đến Children of Men, chúng mới thực sự phát huy hiệu quả bởi bối cảnh phức tạp và cách thực hiện tỉ mỉ, mượt mà đến hoàn hảo.
Tuy không giành được giải Oscar nào nhờ Children of Men, nhưng kinh nghiệm từ dự án và 7 năm thai nghén đã giúp Alfonso Cuarón gặt hái thành công xứng đáng với Gravity (2013) sau đó.
Lấy bối cảnh các trạm không gian trên vũ trụ, Gravity đem lại cho người xem những cảnh quay mãn nhãn, đẹp chưa từng thấy về chủ đề thám hiểm không gian, và đem lại cho Cuarón và Lubezki hai giải Oscar đầu tiên ở các hạng mục Đạo diễn và Quay phim xuất sắc
Sau những thành công liên tiếp ở Hollywood, Alfonso Cuarón thêm một lần nữa quay trở lại Mexico để thực hiện tác phẩm lấy bối cảnh thủ đô Mexico City có tựa đề Roma. Dự kiến ra mắt công chúng trong năm 2018, nhiều người kỳ vọng rằng Cuarón sẽ lại đem tới một bữa tiệc thị giác bằng nhiều cảnh quay sáng tạo.
Guillermo del Toro - Nhà vua của “phim quái vật”
Trước khi cùng nhau gây dựng danh tiếng tại Hollywood, năm 1986, Alfonso Cuarón và “Chivo” Lubezki từng tham gia sản xuất loạt phim khoa học giả tưởng của truyền hình Mexico mang tên La hora marcada.
Một trong số các nhà làm phim được họ mời về làm đạo diễn là cái tên còn vô danh, vốn mới chỉ nắm vị trí thiết kế kỹ xảo: Guillermo del Toro. Có lẽ vào thời điểm đó, không nhiều người Mexico có thể đoán rằng đây chính là cái tên thứ ba của “Ba người bạn” sau này sẽ làm rạng danh điện ảnh quốc gia Bắc - Trung Mỹ.
Có thế mạnh vượt trội về mặt hình ảnh và kĩ xảo, del Toro nhanh chóng bắt tay vào làm dự án kinh dị Cronos (1993). Thất bại về mặt thương mại ở Mexico, nhưng tạo hình vô cùng sáng tạo của các con quái vật trong phim đã đem lại cho Guillermo del Toro nhiều lời ngợi khen ngợi từ giới phê bình, cũng như cơ hội đặt chân tới Hollywood.
 |
| Guillermo del Toro miệt mài theo đuổi các bộ phim có quái vật, với cả thành công lẫn thất bại. |
Tác phẩm chào sân tại Mỹ của ông là Mimic (1997). Nhưng đây lại là một thất bại nữa về mặt thương mại của nhà làm phim, bất chấp thế mạnh về mặt hình ảnh. Điều đó thôi thúc Guillermo del Toro trở về quê hương để thực hiện The Devil's Backbone (2001).
Đam mê đeo đuổi những con quái vật với ngoại hình khác lạ, Guillermo del Toro như “cá gặp nước” khi ông lại nhận lời mời từ Hollywood để làm đạo diễn cho ba dự án liên tiếp dựa trên truyện tranh Mỹ là Blade II (2002), Hellboy (2004), và Hellboy II: The Golden Army (2008).
Khi so sánh với dòng phim siêu anh hùng nói chung, đây không phải ba tác phẩm quá thành công về doanh thu. Nhưng cả ba đều tạo được chỗ đứng riêng về mặt hình ảnh với tạo hình và phát triển tính cách các nhân vật quái nhân và quái vật hết sức độc đáo.
Vốn là một đạo diễn có sức làm việc đáng nể, xen kẽ giữa hai phần của Hellboy, Guillermo del Toro còn kịp giới thiệu đến khán giả Pan's Labyrinth (2006) - một trong những tác phẩm được đánh giá cao nhất trong sự nghiệp của vị đạo diễn 53 tuổi.
Lấy bối cảnh cuộc nội chiến Tây Ban Nha với những nhân vật nửa thực, nửa giả tưởng, Pan's Labyrinth không chỉ khiến khán giả say đắm với đám quái vật kỳ quặc lẩn khuất đâu đây giữa cuộc sống loài người, mà còn khiến người xem quặn lòng vì câu chuyện lãng mạn, buồn bã, nhưng hết sức nhân văn trong tác phẩm.
Guillermo del Toro trượt mất giải Oscar cho Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc vào tay Florian Henckel von Donnersmarck với The Lives of Others (Đức), nhưng Pan's Labyrinth vẫn kịp giành tượng vàng các hạng mục Thiết kế mỹ thuật, Hóa trang, và Quay phim xuất sắc (Guillermo Navarro).
 |
| Mảnh ghép cuối cùng của "Ba người bạn" đến từ Mexico rốt cuộc cũng đứng trên bục vinh quang tại Oscar với The Shape of Water. |
Nhưng trong lúc hai cái tên còn lại của “Ba người bạn” đã bắt đầu liên tiếp giành chiến thắng tại các giải thưởng điện ảnh lớn nhỏ, trong đó có giải Oscar, thì Guillermo del Toro dường như vẫn chỉ bằng lòng với các dự án nơi ông có thể phát huy niềm đam mê với những con quái vật và hình ảnh sáng tạo.
Đó có thể là một tác phẩm bom tấn ăn khách về đề tài người máy đại chiến quái vật như Pacific Rim (2013), hoặc một dự án nhỏ hơn về đề tài, pha trộn giữa lãng mạn và ma quái như Crimson Peak (2015). Do đó, Guillermo del Toro hay bị coi là người “kém thành công nhất” của “Ba người bạn” về mặt giải thưởng, dù ông có lẽ mới là người được đông đảo công chúng biết tới nhất.
Nhưng niềm vui rốt cuộc đã đến với fan của Guillermo del Toro. Tác phẩm mới nhất do ông thực hiện - The Shape of Water (2017) - xoay quanh mối tình kỳ dị giữa một cô gái câm và chàng người cá trong bối cảnh nước Mỹ vào thời kỳ Chiến tranh Lạnh.
Cũng được đánh giá cao về mặt hình ảnh như mọi dự án trước của del Toro, bộ phim còn tiếp nối thế mạnh về cốt truyện lãng mạn, dung dị, dễ cảm nhận của Pan's Labyrinth.
“Chân cứng đá mềm”, nỗ lực bền bỉ suốt một phần tư thế kỷ sáng tạo ra những con quái vật vừa kỳ quặc, vừa gần gũi, Guillermo del Toro rốt cuộc được tưởng thưởng tại lễ trao giải Oscar lần thứ 90 bằng giải Đạo diễn xuất sắc. Và bản thân The Shape of Water cũng vượt qua mọi đối thủ để lên ngôi cao nhất: Phim truyện xuất sắc.
Thành công tại lễ trao giải diễn ra hôm 4/3 của Guillermo del Toro cuối cùng đã biến “Ba người bạn” thực sự trở thành “Bộ ba vàng Oscar” của điện ảnh Mexico và thế giới, đồng thời chứng minh cho giới làm phim thấy rằng nếu cứ làm phim bằng cả trái tim, ai cũng sẽ nhận được tình yêu của khán giả, và những giải thưởng danh giá, nếu như có thêm chút may mắn.
