Hiện tượng đau cơ 'chết người' khi gắng sức

Đau cơ vân xảy ra khi tập luyện quá sức, các cơ bị tổn thương và thải ra các chất gây hại cho cơ thể. Ảnh: Pexels.

Cơ vân hay “cơ vận động có ý thức” liên kết với xương nhờ gân và khi cơ này co lại, có chức năng di chuyển và duy trì tư thế. Các cơ vân có tác dụng bảo vệ cơ quan nội tạng, cơ bụng và cơ của phần bụng dưới, bảo vệ các cơ quan quan trọng trong cơ thể.

Tuy nhiên, khi gắng sức, đặc biệt khi tập luyện thể thao đến kiệt sức, một hiện tượng "chết người" có thể xảy ra - tiêu cơ vân.

Tiêu cơ vân là gì?

Theo bác sĩ chuyên khoa II Huỳnh Tấn Vũ, Trưởng đơn vị Điều trị ban ngày, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM (cơ sở 3), tiêu cơ vân là tình trạng đau cơ bắp nguy hiểm, với sự suy nhược nhanh chóng của cơ. Nó có thể tấn công các vận động viên và người tập thể dục trong hoặc sau khi tập thể dục gắng sức, đặc biệt là khi tập luyện trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt như nhiệt độ cao.

Tiêu cơ vân xảy ra khi các tế bào cơ vân bị tổn thương và huỷ hoại, dẫn đến giải phóng một loạt các chất trong tế bào cơ vào máu như kali, acid uric, myoglobin, acid lactic… dẫn đến rối loạn nước điện giải, toan chuyển hóa, sốc, tăng kali máu, hội chứng khoang, thậm chí gây suy thận cấp, suy hô hấp...

Theo bác sĩ Vũ, nếu gặp tình trạng đau cơ sau tập trên 3 ngày, người tập có thể đang bị đau cơ vân.

Cụ thể, triệu chứng đau cơ thông thường chỉ diễn ra 6-8 giờ sau khi tập luyện hay hoạt động thể thao và đạt đỉnh điểm là vào khoảng 24-48 giờ sau vận động. Triệu chứng này sẽ giảm bớt đi sau khoảng 72 giờ tùy thuộc vào thể trạng cơ thể của mỗi người.

Đau cơ trong tiêu cơ vân có thể kéo dài trên 3 ngày. Người bị đau do tiêu cơ vân có cảm giác như các cơ bắp không còn sức, cảm thấy yếu và sức cơ giảm đáng kể trong những ngày sau khi tập luyện; đau nhức quá mức làm suy yếu khả năng di chuyển; cơ bắp sưng do viêm; chuột rút; buồn nôn; nôn mửa; đôi khi nước tiểu có màu nâu bất kể uống bao nhiêu nước.

"Mọi người nên đi khám sớm khi cảm thấy sau khi tập luyện quá sức kéo dài, cơ thể mệt mỏi kéo dài, sức khỏe không ổn, không nên chờ đợi đến khi nước tiểu chuyển sang màu nâu mới đi khám", bác sĩ Vũ cho biết.

Nước tiểu đục là biểu hiện cơ thể đã tổn thương nặng vì tiêu cơ vân. Ảnh: Laboratório Hasten.

Làm thế nào để ngăn chặn tiêu cơ vân?

Theo bác sĩ Vũ, để ngăn chặn tiêu cơ vân trong tập luyện, người tập cần chú ý những điều sau:

• Tăng mức độ dần dần trong chương trình tập thể dục dựa vào thể lực hiện tại.
• Kiểm soát lượng nước đưa vào cơ thể, đặc biệt là khi tập thể dục kéo dài, cường độ cao hoặc trong môi trường nóng. Tuy nhiên, uống quá nhiều nước có nguy cơ ngộ độc nước.
• Đừng tập thể dục quá nặng khi chế độ ăn ít calorie hoặc sau thời gian nhịn đói kéo dài. Người tập nên đảm bảo có đủ năng lượng để cho phép cơ bắp hoạt động hiệu quả.
• Hạn chế các loại chất kích thích như rượu trước khi tập thể dục hoặc doping. Ngoài ra, người tập cần thận trọng khi sử dụng thuốc không kê theo đơn.

Bác sĩ Vũ cho rằng việc tập luyện là cần thiết để giữ vóc dáng và tăng cường sức khỏe. Tuy nhiên, tập luyện quá mức, quá nhiều, kéo dài, nhanh đột ngột lại có thể gây ra ảnh hưởng xấu tới sức khỏe và thậm chí tính mạng.

"Cơ thể của mình là duy nhất, muốn điều chỉnh phải có lộ trình và thời gian. Tuyệt đối đừng nóng vội để đạt hình thể lý tưởng. Điều này có thể gây ra hậu quả nguy hại sức khỏe thậm chí tử vong", chuyên gia khuyến cáo.