Trên thực tế vẫn có những hiểu lầm cố hữu về ăn uống, kiêng khem cực đoan dẫn đến việc khó khăn quản lý cân nặng. Một khi chưa gỡ bỏ hiểu lầm, tình trạng này sẽ “càng chữa càng nặng”.
Giáo dục dinh dưỡng từ ghế nhà trường tại Nhật Bản
Không phải ngẫu nhiên Nhật Bản duy trì tỷ lệ béo phì thấp nhất trong nhóm G7 - chỉ khoảng 3,5%. Tại đây, giáo dục dinh dưỡng được đưa vào chương trình học từ bậc tiểu học.
 |
| Trẻ em Nhật Bản được dạy cách cân bằng năng lượng, hiểu vai trò của thực phẩm và vận động thể chất. |
Trẻ em được dạy cách cân bằng năng lượng, hiểu vai trò của thực phẩm và vận động thể chất. Mô hình này giúp hình thành thói quen ăn uống lành mạnh từ sớm, đồng thời tạo nền tảng cho nhận thức cao về sức khỏe.
Tỉnh táo giữa “biển thông tin” về ăn uống
Tại Việt Nam, thế hệ trẻ từng bước tiếp cận lối sống khoa học. Họ học cách đọc nhãn dinh dưỡng, sử dụng ứng dụng theo dõi khẩu phần và quan tâm tổng năng lượng nạp vào mỗi ngày.
M. (25 tuổi, nhân viên văn phòng tại TP.HCM) chia sẻ: “Tôi không loại bỏ hoàn toàn tinh bột hay nước giải khát. Mỗi ngày vẫn thưởng thức một lon đồ uống yêu thích, nhưng tôi kiểm soát tổng năng lượng và cân bằng bằng cách chạy bộ, tập gym. Giữa mỗi buổi tập, tôi bổ sung nước điện giải để duy trì hiệu suất”.
Câu chuyện của M. phản ánh thực tế ăn uống khoa học không đồng nghĩa kiêng khem cực đoan, mà là hiểu rõ nhu cầu cơ thể và duy trì sự cân bằng giữa dinh dưỡng - vận động - nghỉ ngơi.
PGS.TS Nguyễn Quang Dũng, Trưởng Bộ môn Dinh dưỡng và An toàn thực phẩm, trường Đại học Y Hà Nội, khẳng định: “Cơ thể cần năng lượng từ nhiều nguồn gồm carbohydrate, protein, chất béo, vitamin và khoáng chất. Loại bỏ một nhóm chất có thể gây thiếu hụt dinh dưỡng, ảnh hưởng hiệu suất học tập và làm việc”.
Theo Báo cáo An ninh Lương thực và Dinh dưỡng ASEAN 2021, khẩu phần ăn trung bình của người Việt vẫn duy trì tỷ lệ hợp lý giữa các nhóm chất. Đáng chú ý, năng lượng từ đường chỉ chiếm khoảng 3,6% tổng năng lượng - thấp hơn nhiều so với mức khuyến nghị 10% của WHO.
Trong khi nhiều người “tẩy chay” đường để giảm cân hoặc cải thiện sức khỏe, chuyên gia dinh dưỡng cảnh báo việc kiêng đường cực đoan không chỉ không hiệu quả, mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho cơ thể.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đường - đặc biệt là glucose - là nguồn năng lượng chính cho não bộ và cơ bắp. Não sử dụng 20% lượng glucose trong cơ thể để duy trì chức năng nhận thức, trí nhớ và sự tập trung. Thiếu đường có thể gây ra triệu chứng hoa mắt, chóng mặt, suy giảm trí nhớ và mệt mỏi. Vấn đề không nằm ở “một loại thực phẩm hay đồ uống nhất định”, mà ở tổng năng lượng nạp vào cao hơn mức tiêu hao do ít vận động, mới gây ra thừa cân béo phì.
Người Việt thuộc nhóm ít vận động nhất thế giới
Theo báo cáo của WHO năm 2022, Việt Nam nằm trong nhóm 10 quốc gia có tỷ lệ người ít vận động thể chất cao nhất thế giới. Hơn 30% người trưởng thành không đạt mức khuyến nghị tối thiểu 150 phút vận động mỗi tuần.
PGS.TS Nguyễn Quang Dũng nhấn mạnh: “Ăn uống chỉ là một nửa của phương trình sức khỏe, nửa còn lại là vận động. Dù chế độ ăn cân bằng đến đâu, nếu thiếu hoạt động thể chất, cơ thể vẫn khó duy trì cân nặng và sức khỏe tối ưu”.
Ngày càng nhiều bạn trẻ chủ động thay đổi thói quen, duy trì đi bộ 10.000 bước mỗi ngày, tập gym, tham gia CLB thể thao… Họ xem vận động là phần tất yếu của lối sống lành mạnh. Thị trường cũng bắt nhịp với xu hướng này.
Nhiều sản phẩm nước giải khát ít đường, không đường hoặc không calories ra đời, giúp người tiêu dùng có thêm lựa chọn thông minh. Giảm đường không đồng nghĩa loại bỏ hoàn toàn vị ngọt, mà là hiểu đúng về lượng đường cơ thể cần và cách tiêu thụ hợp lý.
 |
| Một ly trà sữa trân châu đường đen 500 ml có thể chứa 92-102,5 g đường. |
Nhiều người vẫn cho rằng nước ngọt có ga gây thừa đường, nhưng thực tế, đường có mặt trong nhiều loại thực phẩm và đồ uống gần gũi, như trà sữa, cacao hay bánh ngọt còn chứa lượng đường cao hơn đáng kể.
Theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), lượng đường tự do nên chiếm dưới 10% tổng năng lượng khẩu phần ăn mỗi ngày, tương đương 50 g đường với người trưởng thành.
Nhiều bạn trẻ hiện nay lựa chọn đồ uống không calories hoặc năng lượng thấp - vừa đáp ứng sở thích cá nhân, vừa giúp kiểm soát cân nặng. Đây là cách tiếp cận hiện đại, không cực đoan, không “tẩy chay” món yêu thích.
Theo chuyên gia, cốt lõi của lối sống lành mạnh nằm ở kiến thức và ý thức. Khi người trẻ hiểu rõ giá trị dinh dưỡng của từng bữa ăn, biết cân đối khẩu phần, kết hợp vận động và nghỉ ngơi hợp lý, họ đang thật sự làm chủ sức khỏe của chính mình.
