Hồ Thiên Nga: Vở ballet kinh điển trong kỷ nguyên giải trí

Cùng với hiệu ứng của bộ phim “Black swan” năm 2010, một cơn sốt thưởng thức đầy đủ vở “Hồ thiên nga” đã dấy lên khắp thế giới. Gần như tất cả các nhà hát ballet trên thế giới khi đó đều quá tải các xuất diễn tác phẩm kinh điển của P.I.Tchaikovsky. Mỗi đoàn lại có cách dàn dựng khác nhau nhưng theo cây viết Alastair Macaulay của tờ New York Times thì “có điều gì đó vẫn thiếu, dường như là một hình hài thực sự của vở diễn trong kỷ nguyên hôm nay”… Tới 2012, câu trả lời cho băn khoăn của cây bình luận nghệ thuật kỳ cựu mới được trả lời, khi nhà hát Talarium et Lux ra đời và được giới phê bình nghệ thuật xứ sở Bạch Dương đánh giá là “tiếng nói mới của ballet Nga”.

Hồ thiên nga được đánh giá là vở ballet đáng xem nhất mọi thời đại.

Talarium et Lux được ghi nhận trước hết bởi quy tụ một đội ngũ nghệ sĩ xuất sắc nhất của làng ballet Nga. Từ NSND Mikhail L.Lavrovsky trong vai trò chỉ đạo nghệ thuật tới các biên đạo múa Marina Aleksandrova và Yuriy Romashko, các nghệ sĩ trình diễn tài năng như Elisaveta Sergeevna Nebesnaya, Sergey Sergeyevich Smirnov, Tamara Borisovna Glazova...

Với tôn chỉ bảo tồn nghệ thuật ballet truyền thống, nhưng cách làm của Talarium et Lux không theo khuynh hướng “bảo thủ” mà kết hợp nghệ thuật trình diễn ballet chuẩn mực với các công nghệ hiện đại ứng dụng cho sân khấu biểu diễn như công nghệ ánh sáng, ứng dụng 3D và truyền thông đa phương tiện (multimedia). Từ thử nghiệm ban đầu, nhà hát đã định vị một phong cách riêng, một phương thức trình diễn mới mẻ và cuốn hút với khán giả của thế kỷ XXI với loại hình nghệ thuật ra đời từ thế kỷ XV.

Vở ballet sẽ được công chiếu tại Việt Nam trong một diện mạo hoàn toàn mới.

Hơn một thế kỷ qua, Hồ thiên nga luôn được coi là tác phẩm kinh điển và chuẩn mực. Tác phẩm kết hợp hài hoà giữa các cảnh lễ hội và bi kịch lãng mạn, biểu đạt đầy đủ vẻ đẹp của nghệ thuật ballet. Nhưng không chỉ có sự lãng mạn hay quý phái, câu chuyện còn chứa đựng yếu tố định mệnh, mô tả ấn tượng về phần tối của tâm hồn... Chính điều đó đã tạo nên tính đa dạng trong cách thức dàn dựng vở diễn. Nhưng chắc chắn chưa bao giờ Hồ thiên nga được dàn dựng như cách mà nhà hát Talarium et Lux làm. “Một thế giới tách biệt hoàn toàn với bên ngoài. Dù bạn từng được thưởng thức Hồ thiên nga theo cách thức quen thuộc nhưng chắc chắn bạn sẽ bị bất ngờ khi thưởng thức vở diễn theo cách dàn dựng này", tờ Thời báo Moscow nhận xét hồi năm 2012 sau khi nhà hát công diễn lần đầu tiên vở ballet kinh điển.

Ứng dụng kỹ xảo mới giúp khán giả có những trải nghiệm âm nhạc và diễn xuất khác biệt

Khác biệt lớn nhất trong cách dàn dựng mới vở Hồ thiên nga là gì? Trước hết, sân khấu được trang trí bằng cách cài đặt 5 màn hình lớn và tạo các phông toàn cảnh, do đó những chuyển động có thể di chuyển từ sân khấu đến màn hình và phía sau. Ứng dụng đồ hoạ không đơn thuần là phần trang trí trên sân khấu mà dẫn dắt cả một màn trình diễn, giúp mở ra câu chuyện trên sân khấu tập trung vào phép màu của câu chuyện. Điều này không thể tạo ra được nếu sử dụng phương thức bố trí sân khấu thông thường. Màn hình chiếu là lợi thế để thay đổi khung cảnh, sắp xếp các điểm nhấn đồ họa, chuyển cảnh, để tạo ra sự tinh tế.

Để thuận lợi cho việc kết hợp giữa vũ đạo và thiết kế đồ họa, bối cảnh phải được chuẩn bị trước và chuyển hóa trên sân khấu. Nhưng điều này đòi hỏi nghệ sĩ phải có kỹ năng biểu diễn rất tốt. Họ phải kết hợp giữa vũ đạo, âm nhạc, và luôn phải ghi nhớ lúc nào màn hình thay đổi để việc diễn xuất sẽ đồng bộ với hình ảnh trên màn hình, tạo hiệu ứng cho từng màn trình diễn.

Hồ thiên nga của nhà hát Talarium et Lux tại Trung tâm Hội nghị quốc gia Hà Nội.

Công nghệ không bao giờ có thể thay thế được con người. Bên ngoài những hiệu ứng, những cách tân vẫn là cái lõi của trình diễn ballet kinh điển. Và người đảm bảo cho những giá trị trường tồn vẫn lung linh trong chiếc áo được thiết kế cho khán giả đương đại là huyền thoại ballet thế giới, NSND Mikhail L.Lavrovsky. Ở tuổi 70 Mikhail vẫn cởi mở với những giá trị mới trên cơ sở đòi hỏi nghiêm ngặt về tài năng, niềm đam mê và những tiêu chuẩn của từng nghệ sĩ trình diễn mà ông dẫn dắt. Những bước nhảy, những động tác ballet kinh điển vẫn phải là giá trị cốt lõi của vở diễn bởi nếu không định vị rõ giá trị gốc, mọi nỗ lực cách tân sẽ trở thành… phá hoại.

Bốn năm qua, nhà hát Talarium et Lux đã đưa Hồ thiên nga tới trình diễn ở nhiều nước như Pháp, Mỹ, Thuỵ Sĩ, Đức… và gặt hái những thành công vang dội. Báo giới Nga viết: “Vở diễn kinh điển đã được khoác một chiếc áo mới tôn vinh được vẻ đẹp của nghệ thuật ballet nhưng vẫn thật hợp thời. Giống như một làn gió mát lành thổi qua những nơi vở diễn đi qua, tình yêu ballet của công chúng được sống lại và truyền cảm hứng mạnh mẽ".

Tối 1/8, làn gió mát lành đó sẽ được thổi tới Việt Nam trong đêm diễn duy nhất vở Hồ thiên nga của nhà hát Talarium et Lux tại Trung tâm Hội nghị quốc gia Hà Nội.