|
|
Học sinh trung học Sierra Carson, 17 tuổi, được tiêm vaccine Covid-19 tại một phòng tiêm chủng ở trường, thuộc Oakland, California, Mỹ, ngày 16/10/2021. Ảnh: Bay Area News Group. |
Các chuyên gia cho biết chúng ta khó có thể nhìn thấy "bóng ma" của Lễ Giáng sinh như trong quá khứ. Bởi những biến chủng mới trông khá giống với loại virus hiện tại. Và khả năng miễn dịch ngày càng tăng của dân số giúp chúng ta hạn chế mắc bệnh nặng, nhập viện.
Nhà dịch tễ học George Rutherford, Đại học UC San Francisco, cho biết: “Chúng ta sẽ thấy sự gia tăng ca mắc khi mọi người ra ngoài, đặc biệt nếu tỷ lệ tiêm chủng và đeo khẩu trang vẫn ở mức thấp. Tuy nhiên, đến nay, không có bằng chứng cho thấy những biến chủng này gây ra bệnh nặng hơn”.
300 biến chủng phụ của Omicron
Trên toàn cầu, hơn 300 phiên bản phụ của Omicron đang lây lan. Gần như tất cả có rất nhiều điểm tương đồng và chia sẻ các đột biến chung. Điều này thể hiện giai đoạn tiến hóa mới trong đại dịch. Trong số các biến chủng phụ, chỉ một số là chiếm ưu thế.
Tin tốt là các biến chủng khá giống với virus vốn có, là khuôn mẫu mà những liều vaccine tăng cường dựa vào đó để bào chế công thức. Vì vậy, việc tiêm chủng vẫn mang lại hiệu quả. Lần mắc Covid-19 gần đây cũng sẽ giúp người khỏi được bảo vệ. Nhìn chung, nCoV không tạo ra bước nhảy vọt về mặt tiến hóa như với Omicron.
Nhà virus học Jeremy Kamil, Trung tâm Khoa học Y tế Đại học bang Louisiana Shreveport, người nghiên cứu về các đột biến gene, cho biết: “Đó không phải là sự kết hợp hoàn hảo nhưng cũng rất gần. Hầu hết trường hợp, các đột biến sẽ giúp kiểm soát tình trạng nhiễm trùng".
Nhưng cũng có tin xấu. Những biến chủng mới có thể lén lút vô hiệu hóa các biện pháp điều trị. Thuốc kháng virus Paxlovid vẫn còn hiệu quả. Nhưng các phương pháp điều trị khác - thuốc kháng thể đơn dòng Evusheld và bebtelovimab - thì không. Chúng tập trung vào đặc điểm quá cụ thể của virus, do đó, cần phải thiết kế lại công thức.
Các biến chủng mới cũng có thể né tránh một số kháng thể giúp hạn chế lây lan virus. Vì vậy, nhà dịch tễ học Michael Mina, Đại học Harvard, cảnh báo những chủng mới có thể có khả năng lây truyền cao hơn.
Chỉ khoảng 5,7% người Mỹ đủ điều kiện tiêm vaccine mũi tăng cường, theo CDC. Các chuyên gia cho rằng sự thờ ơ này có thể gây bệnh nghiêm trọng nếu những người không được bảo vệ tham gia những buổi tụ tập, gặp gỡ vào kỳ nghỉ.
“Các biến chủng mới đang gây ra rất nhiều lo ngại, chúng ta sẽ thấy làn sóng mới", tiến sĩ Robert Califf, Ủy viên Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ, nói trong một hội nghị vào tháng 10.
Trong khi đó, việc cắt giảm tài trợ của liên bang vào đầu năm 2023 sẽ chấm dứt việc phân phối miễn phí vaccine, phương pháp điều trị và xét nghiệm Covid-19. CDC không còn đếm ca mỗi ngày, vì vậy có thể bỏ sót đợt tăng ca nhiễm.
 |
| Omicron là biến chủng có số chủng phụ nhiều chưa từng có, hơn 300 chủng đang lây lan trên toàn cầu. Ảnh: The Telegraph. |
Cây phả hệ của virus đang phân tán
Đây là những gì kết luận dựa trên dữ liệu phát triển của các biến chủng phụ Omicron.
Ở Mỹ, dòng họ “BQ” chiếm ưu thế - đáng chú ý nhất là BQ.1 và BQ.1.1. Đây là thế hệ con cháu của BA.5 - vốn đang thoái trào. Các biến chủng BQ.1 và BQ.1.1 hiện chiếm 17% tổng số trường hợp, tăng so với tuần trước (9%).
Kịch bản này đã rất quen thuộc. Kể từ đầu đại dịch, virus nhân lên nhanh chóng, ngẫu nhiên trong hàng trăm triệu người. Chúng liên tục thử những cách mới để né tránh hệ thống miễn dịch của chúng ta.
Nhà virus học Jeremy Kamil nói: “Đó là một trò chơi giữa điệp viên và gián điệp. Những biến chủng mới nổi đang cố gắng vượt qua một số khả năng miễn dịch của con người".
Nhưng sự đa dạng của cây phả hệ virus rất ấn tượng. Châu Âu và Bắc Mỹ, có hẳn một bảng chữ cái của các “dòng phụ” mới - BQ.1 và BQ.1.1, vẫn còn BA.2.75.2, BA.2.75.4, BA.2.3.20, BA.4.6, BJ. 1, BH.1, BP.1... Thành phố New York, nơi các biến chủng thường được phát hiện đầu tiên, báo cáo nhiều chủng phụ của BQ như BQ.1.3, BQ.1.14, BQ.1.2 và BQ.1.11.
Theo giáo sư y học phân tử, tiến sĩ Eric Topol, Viện nghiên cứu Scripps, ở châu Á, biến chủng XBB đang gây ra làn sóng mới khá lớn, đặc biệt ở Singapore. Đây là một trong những dân số được tiêm chủng cao nhất thế giới. Tuy nhiên, hầu hết trường hợp đều nhẹ, thậm chí không có triệu chứng. XBB là "hậu duệ" khác của BQ. Nó được tạo ra từ hai biến chủng kết hợp là BA.2.10.1 và BA.2.75.
Bất kỳ biến chủng nào trong số này đều có thể "chiến thắng", nhưng sự khác biệt về khu vực cho thấy chúng sẽ lưu hành cùng lúc trong vài tháng tới. Tuy nhiên, cuộc chạy đua giữa BQ.1.1 và XBB sẽ gắt gao hơn.
Ông Andrew F. Read, Giám đốc Viện Khoa học Đời sống Huck, Mỹ, người nghiên cứu sự tiến triển của bệnh truyền nhiễm, cho rằng các biến chủng khác nhau có thể có chỗ đứng vững chắc trong dân số. Trên toàn cầu, chúng ta đang trong bối cảnh miễn dịch đa dạng. Mọi người nhận được nhiều vaccine khác nhau, nhiều lần phơi nhiễm hơn. Chúng tạo ra những mức độ và kiểu miễn nhiễm khác nhau.
Để tồn tại, virus phải nỗ lực để đối phó với điều này.
Và kịch bản chúng ta đang chứng kiến là hàng loạt biến chủng phụ có chung một kiểu đột biến. Hiện tượng này được gọi là "sự tiến hóa hội tụ". Tương tự chim, dơi, côn trùng đều tìm ra cách bay, các biến chủng Covid-19 khác nhau đang sử dụng cùng chiến lược để thay đổi một điểm chính trong trình tự virus.
Các nhà khoa học đã dự đoán được điều này. Trong phòng thí nghiệm, họ đã xác định được những đột biến nào sẽ được virus ưu tiên. Đó là 460, 444 và 346. Các nhà khoa học lưu ý điều này liên quan đến sự đánh đổi, vì vậy virus ít có khả năng bám chặt vào tế bào của chúng ta hơn.
Nói một cách tổng thể, các virus đang chiến đấu để chống lại các mảnh phân rã của chính nó.
Các chuyên gia đồng ý với quan điểm sẽ không có gì có thể đưa chúng ta trở lại trạng thái bình thường, thuở còn nguyên bản không có nCoV. Những biến chủng mới không thể hoàn toàn thoát khỏi hệ miễn dịch thông minh của con người. Nhưng dẫu vậy, loại virus này vẫn đang tiếp tục tìm cách để giành lấy "mảnh đất sống sót". Vì vậy, chúng ta không nên buông lỏng cảnh giác.
